Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Իսկ երբեմն,— ասաց Շվեյկը,— կռվի ժամանակ հանկարծ մարդու սիրտ այնպես է խառնում, որ ասել չի լինի։ Պրագայի Պոդգորելց թաղի «Պանորամա» պանդոկում ապաքինվողների խմբին պատկանող մեկը, որ վիրավորվել էր Պերեմիշլի մոտ, պատմում էր, թե ինչպես նրանք մի ամրոցի մոտ սվինամարտի են գնացել։ Հանկարծ, որտեղից որտեղ, նրա վրա նետվել է մի ռուս զինվոր, սարի պես մի տղա, սվինը առաջաթեք բռնած, իսկ քթից ահագին խլինք կախված։ Ռուսի խլնքոտ քթին նայելուն պես խեղճի սիրտն այնպես է խառնել, որ ստիպված է եղել փախչել դաշտային լազարեթ։ Այնտեղ նրան խոլերայով հիվանդ են համարել և ուղարկել Բուդապեշտի խոլերային բարաքը, որտեղ նա իսկապես վարակվել է խոլերայով։

— Նա ի՞նչ էր, շարքայի՞ն թե կապրալ,— հետաքրքրվեց հոժարականը։

— Կապրալ,— հանգիստ պատասխանեց Շվեյկը։

— Նույնը կարող էր պատահել նաև ամեն մի հոժարականի,— տխմարաբար վրա բերեց կապրալը և այդ ժամանակ հաղթական տեսքով նայեց հոժարականին, կարծես ասելով. «Հը, կերա՞ր, էլ բան ունե՞ս ասելու»։

Բայց հոժարականը չպատասխանեց ու պառկեց նստարանի վրա։

Գնացքը մոտենում էր Վիեննային։ Ով քնած չէր, լուսամուտից նայում էր Վիեննայի մերձակայքի լարափակոցներին ու ամրություններին։ Այդ տեսարանը բոլորի վրա ճնշող տպավորություն գործեց, նույնիսկ Կաշպերյան լեռների հովիվների վագոններից լսվող անվերջանալի «Wann ich kumm, wann ich kumm, wann ich wieda, wieda kumm!»^[66] — ղռվռոցը միանգամից լռեց Վիեննան շրջապատող փշալարերի գործած ծանր տպավորության տակ։

— Ամեն ինչ կարգին է,— ասաց Շվեյկը, նայելով խրամատներին։— Ամեն ինչ միանգամայն կարգին է։ Միայն մի բան լավ չէ. վիեննացիները քաղաքից դուրս գնալիս կարող են իրենց շալվարները պատռել։ Այստեղ պետք է շատ զգույշ լինել։

— Առհասարակ Վիեննան շատ երևելի քաղաք է,— շարունակեց Շվեյկը։— Հենց միայն Շենբրունի գազանանոցում ինչքան ասես վայրի գազաններ կան։ Երբ մի քանի տարի առաջ ես Վիեննայում էի, ամենից շատ սիրում էի գնալ կապիկներին նայելու, բայց երբ այնտեղ կայսերական պալատից որևէ անձ է գալիս, ոչ ոքի չեն թողնում, որ կորդոնից այն կողմն անցնի։ Ինձ հետ մի դերձակ կար, որ ապրում էր քաղաքի տասներորդ շրջանում, նրան ձերբակալեցին այն բանի համար, ոթ ցանկացել էր ինչ գնով էլ լինի այդ կապիկներին տեսնել։

— Իսկ պալատում եղե՞լ եք,— հարցրեց կապրալը։

— Այնտեղ հիանալի է,— պատասխանեց Շվեյկը։— Ես այնտեղ չեմ եղել, բայց այնտեղ եղած մեկը ինձ պատմել է։ Այնտեղ ամենագեղեցիկ բանը պալատական պահակախումբն է։ Ամեն մի պահակ, ասում են, երկու մետր բոյ պիտի ունենա, իսկ պաշտոնաթող լինելուց հետո տրաֆիկա է ստանում։ Իսկ իշխանուհիներն այնտեղ շնից շատ են։

Գնացքն անցավ ինչ-որ կայարանի մոտով, և այնտեղից, հետզհետե խլանալով, լսվում էին ավստրիական հիմնի հնչյունները։ Հավանաբար նվագախումբն սխալմամբ ուղարկել էին այնտեղ էշելոնին դիմավորելու, քանի որ գնացքը բավական ժամանակ անցնելուց հետո կանգ առավ մի ուրիշ կայարանում, որտեղ էշելոնին ճաշ ու հանդիսավոր դիմավորում էր սպասում։

Սակայն հանդիսավոր դիմավորումներն արդեն այն բնույթը չէին կրում, ինչ պատերազմի սկզբին, երբ ռազմաճակատ մեկնող զինվորները ճաշում էին ամեն մի կայարանում և երբ ամենուրեք նրանց դիմավորում էին իդիոտական սպիտակ շորեր հագած, էլ ավելի իդիոտական դեմքերով և նույնպիսի իդիոտական ծաղկեփնջերով հայտնվող աղջիկների ամբողջ ճտախմբեր։ Սակայն ամենից տխմարը, իհարկե, այն տիկինների ողջույնի ճառերն էին, որոնց ամուսինները ուռա-հայրենասերներ ու հանրապատականներ էին ձևանում։

Հանդիսավոր պատվիրակությունը կազմված էր Կարմիր Խաչի ավստրիական ընկերության անդամ երեք տիկիններից, Վիեննայի տիկնանց և օրիորդաց ինչ-որ զինվորական խմբակի անդամ երկու տիկիններից, Վիեննայի քաղաքապետարանի մի պաշտոնական ներկայացուցչից և մի զինվորականից։ Նրանց դեմքերը հոգնածություն էին արտահայտում։ Զինվորական էշելոնները գալիս-անցնում էին զօր ու գիշեր, վիրավորներ տանող սանիտարական գնացքները ժամանում էին ամեն ժամ, կայարաններում շարունակ մի գծից մյուսն էին փոխադրվում գերիներ տանող գնացքները, և այդ ամենի ժամանակ պետք է ներկա լինեին զանազան ընկերությունների ու կորպորացիաների ներկայացուցիչներ։ Ամեն օր տեղի էր ունենում նույնը, և սկզբնական խանդավառությանը փոխարինել էր հորանջը։ Դիմավորելու եկածներին փոխարինելու էին գալիս ուրիշները, և Վիեննայի յուրաքանչյուր կայարանում ամեն մի դիմավորող նույնքան հոգնած մարդու տեսք ուներ, որքան և Բուդեյովիցիի գնդին դիմավորողները։

Հորթատար վագոններից զինվորները դուրս էին նայում. նրանց դեմքերին կատարյալ անհուսություն էր դրոշմված, ինչպես դեպի կախաղան գնացողների դեմքերին։

Վագոններին տիկիններ էին մոտենում և զինվորներին բաժանում շաքարահացեր՝ այսպիսի շաքարատառ մակագրություններով․

«Sieg und Rache»; «Gott, strafe England»; «Der Oesterreicher hat ein Vaterland. Er liebt’s und hat auch Ursach fütr’s Vaterland zu kämpfen»^[67]։

Երևում էր, թե ինչպես Կաշպերյան լեռնցիներն այդ շաքարահացերը խժռում են դեմքի նույն վհատալից արտահայտությամբ։

Այնուհետև վաշտերին հրաման տրվեց գնալ ճաշ բերել կայարանի հետևում կանգնած դաշտային խոհանոցներից։ Այնտեղ էր և սպայական խոհանոցը, ուր և դիմեց Շվեյկը օբեր-ֆելդկուրատի հրամանը կատարելու։ Հոժարականը մնացել էր գնացքում և սպասում էր, որ գան ու իրեն կերակրեն։ Պահակախմբի զինվորներից երկուսը գնացել էին ճաշ բերելու ամբողջ կալանավորական վագոնի համար։