Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

– Երևում է, այդ պարոնը ձեզ շատ է ատում, որ այդպես ծիծաղում է ձեզ վրա,– ասաց Շվեյկը, երբ կալանակիցը ամեն հույս կորցրած, նորից նստեց նրա կողքին։– Բանտապահը, երբ զայրանա, ընդունակ է շատ բանի, իսկ երբ ավելի զայրանա՝ ամեն բանի։ Հանգիստ նստեցեք ձեզ համար, եթե այլևս կախվել չեք ուզում, և սպասեցեք դեպքերի հետագա զարգացմանը։ Եթե դուք աստիճանավոր, ամուսնացած մարդ եք և երեխաներ ունեք, ապա այս ամենն իսկապես սոսկալի է։ Դուք, եթե չեմ սխալվում, հավատացած եք, որ ձեզ պաշտոնից կվռնդեն, այնպես չէ՞։

– Դժվար է ասել,– հառաչեց աստիճանավորը։– Բանն այն է, որ ես ինքս էլ չեմ հիշում, թե ինչ եմ արել։ Միայն այն գիտեմ, որ ինձ ինչ-որ տեղից դուրս շպրտեցին, իսկ ես ուզում էի նորից ներս մտնել այնտեղ սիգարս վառելու։ Իսկ ամեն ինչ այնպես լավ էր սկսվել… Գիտե՞ք ինչ, մեր բաժնի պետը իր անվանակոչությանն տոնն էր կատարում և մեզ բոլորիս հրավիրեց գինետուն, հետո մենք մտանք երկրորդ գինետունը, երրորդը, չորորդը, հինգերորդը, վեցերորդը, յոթերորդը, ութերորդը, իններորդը․․․

– Արդյոք չե՞ք կամենում, որ ես ձեզ օգնեմ թվել,– պատրաստակամություն հայտնեց Շվեյկը։– Ես այդ բաներից գլուխ հանում եմ։ Մի անգամ ես մի գիշերվա մեջ քսանութ տեղ եմ եղել, բայց, գլուխս գովել չլինի, ոչ մի տեղ երեք գավաթից ավելի գարեջուր չեմ խմել։

– Մի խոսքով,– շարունակեց իր անվանակոչության տոնը այնպես շուքով կատարած պետի տարաբախտ ստորադրյալը,– երբ մի դյուժինի չափ զանազան գինետներ էինք մտել ու դուրս եկել, հանկարձ տեսանք, որ մեր պետը անհետացել է, թեև մենք առաջուց նրան կապել էինք թոկով ու շան պես քարշ էինք տալիս մեր հետևից։ Այնժամ գնացինք նրան որոնելու և, ի վերջո, իրար կորցրինք։ Վերջապես ես հայտնվեցի Վինոգրադիի գիշերային սրճարաններից մեկում, մի շատ կարգին հաստատությունում, որտեղ լիկյորը ուղղակի շշով էի խմում։ Թե ինչ եմ արել հետո, չեմ հիշում․․․ Գիտեմ միայն, որ արդեն այստեղ, կոմիսարիատում, երբ ինձ այստեղ բերին, երկու ոստիկաններ զեկուցեցին, թե իբր հարբել եմ, ինձ վատ պահել, ծեծել մի տիկնոջ, գրչահատով կտրատել ուրիշի պատկանող գլխարկը, որը վերցրած եմ եղել կախարանից, ցրել եմ կանանց երգչախումբը, ավագ մատուցողին հրապարակայնորեն մեղադրել եմ, թե քսան կրոն է գողացել, ջարդել եմ իմ զբաղեցրած սեղանի մարմարե սալը և դիտմամբ թքել հարևան սեղանի մոտ նստած պարոնի սուրճի մեջ։ Համենայն դեպս չեմ հիշում, որ ուրիշ բան էլ արած լինեմ։ Հավատացե՛ք, ես կարգին, ինտելիգենտ մարդ եմ և ընտանիքիցս բացի ուրիշ բանի մասին չեմ մտածում։ Ի՞նչ կասեք այս մասին։ Ես հո սկանդալիստի մեկը չեմ։

– Շա՞տ չարչարվեցիք այդ մարմարե սալը ջարդելիս, թե՞ մի խփելով ջարդուփշուր արիք,– պատասխանելու փոխարեն հետաքրքրվեց Շվեյկը։

– Մի խփելով,– պատասխանեց ինտելիգենտ մարդը։

– Որ այդպես է, կորած եք, մտախոհ ասաց Շվեյկը։– Ձեզ կապացուցեն, թե դուք այդ բանն անելուն նախապատրաստվել եք երկարատև վարժությունների միջոցով։ Իսկ այն անծանոթ պարոնի սուրճը, որի մեջ բարեհաճել եք թքել, ռոմո՞վ էր թե առանց ռոմի։

Եվ, առանց պատասխանին սպասելու, բացատրեց.

– Եթե ռոմով էր, ավելի վատ, որովհետև դա ավելի թանկ է։ Դատարանում ամեն ինչ հաշվում են և հանրագումարի բերում, որպեսզի գործին լուրջ հանցագործության բնույթ տան։

– Դատարանո՞ւմ,– փոքրոգաբար թոթովեց ընտանիքի հարգևոր հայրը և, գլուխը կախելով, ընկավ այն անախորժ հոգեկան դրության մեջ, երբ մարդ խղճի խայթ է զգում։

– Իսկ տանը գիտե՞ն, որ դուք ձերբակալված եք, թե՞ միայն թերթերից կիմանան,– հարցրեց Շվեյկը։

– Դուք կարծում եք, որ դրա մասին կգրե՞ն… թերթերում,– միամտաբար հարցրեց իր պետի անվանակոչության զոհը։

– Անկասկած,– հետևեց անկեղծ պատասխանը, քանզի Շվեյկը բնավ սովորություն չուներ խոսակցից բան թաքցնելու։

– Թերթի ընթերցողներին դա շատ դուր կգա։ Ես ինքս միշտ հաճույքով եմ կարդում հարբածների և նրանց անկարգությունների բաժինը։ Այ, հենց վերջերս «Թասի մոտ» պանդոկում մի հաճախորդ այսպիսի օյին խաղաց, ինքն իր գլուխը ջարդեց գարեջրի գավաթով։ Գավաթը վեր նետեց և գլուխը պահեց նրա տակ։ Նրան վերցրին-տարան. իսկ մենք արդեն առավոտյան թերթերում կարդացինք այդ մասին։ Կամ, օրինակ, ես մի անգամ Բենդելովկայում խփեցի թաղման բյուրոյի ջահակիրներից մեկի ռեխին, նա էլ իր հերթին պարտքի տակ չմնաց։ Մեզ հաշտեցնելու համար ստիպված եղան երկուսիս էլ մենախուց նստեցնել, և այդ մասին իսկույն գրեցին «Իրիկնաթերթ»-ում։ Կամ, ահա, մի ուրիշ դեպք․ «Ննջեցյալի մոտ» սրճարանում մի կոլեգիական խորհրդական ջարդեց երկու ափսե։ Կարծում եք նրան խնայեցի՞ն։ Հենց մյուս օրը թերթի մեջ ընկավ… Ձեզ մնում է միայն մի բան, բանտից թերթին հերքում ուղարկել, թե իբր տպագրված հոդվածը ձեզ չի վերաբերվում և որ այդ համազգանուն մարդու հետ ազդակցակսն կամ որևէ այլ կապ չունեք։ Իսկ տնեցիներին մի երկտող ուղարկեցեք, խնդրեցեք թերթից կտրել ու պահել այդ հերքումը, որպեսզի բանտից դուրս գալուց հետո կարողանաք կարդալ… Չե՞ք մրսում,– կարեկցաբար հարցրեց Շվեյկը, նկատելով, որ ինտելիգենտը սրթսրթում է։

– Այս տարի ամառվա վերջերին մի քիչ ցուրտ է անում։

– Կորա՜ծ եմ,– հեկեկաց Շվեյկի կալանակիցը։– Այլևս պաշտոնի բարձրացում չեմ տեսնի…

– Ի՜նչ խոսք,– ուրախությամբ հաստատեց Շվեյկը։– Թե որ նստելուց հետո ձեզ պաշտոնատեղում չընդունեն, ապա չգիտեմ շո՞ւտ կկարողանաք ուրիշ պաշտոն գտնել, քանի որ ամեն տեղ, եթե նույնիսկ ցանկանաք ծառայել անխիղճ մեկի մոտ, ձեզնից բարեբարո վարքի վկայական կպահանջեն։ Այո՛, այդ բավականությունը թանկ է նստելու ձեզ վրա… Իսկ ձեր տիկինն ու երեխաները մինչև ձեր ազատվելը ապրելու բան-ման ունե՞ն։ Թե՞ խեղճ կինը պետք է ողորմություն խնդրի ի սեր Քրիստոսի, երեխաներին էլ զանազան սրիկայություններ սովորեցնի։