Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

– Երևի մեկն ու մեկը մեռել էր,– ասաց մի ուրիշ հաճախորդ։

Երրորդը հարցրեց.

– Դիակառքո՞վ էին տանում հանգուցյալին։

– Հետաքրքիր, է իմանալ,– ասաց Շվեյկը,– պատերազմի ժամանակ ինչպե՞ս կկատարվեն զինվորական թաղումները։

Հաճախորդները վեր կացան, վճարեցին ու անխոս դուրս եկան։ Շվեյկը պանդոկապետուհու հետ միասին մնաց։

– Չեմ կարող պատկերացնել,– ասաց Շվեյկը,– որ անմեղ մարդուն տասը տարի տան։ Ճիշտ է, մի անգամ մի անմեղի հինգ տարի էին տվել, այդպիսի բան լսել եմ, բայց տասը տարին, իսկապես, շատ շատ է։

– Ճարներս ի՞նչ, ախր մարդս խոստովանել է,– լալիս էր Պալիվեցի կինը։– Ինչ որ այստեղ ասել էր էն ճանճերի ու նկարի մասին, նույնը դատարանի վարչությունումն էլ կրկնեց։ Ինձ վկա կանչեցին, բայց ես ի՞նչ կարող էի ասել նրանց, երբ ինձ ասացին, թե ցուցմունքներ տալուց իրավունք ունեմ հրաժարվելու, որովհետև ամուսնուս հետ ազգակցական հարաբերություն ունեմ։ Էդ ազգակցական հարաբերություններից այնպես վախեցա, որ հրաժարվեցի ցուցմունքներ տախ վախենալով, որ չլինի թե դրանից էլ մի վատ բան դուրս գա։ Խեղճ հալիվորս այնպես նայեց ինձ, որ մինչև մեռնելս չեմ մոռանա։ Իսկ վճիռը կարդալուց հետո, երբ նրան տանում էին, սանդուղքի վրա ասես խելքը բոլորովին թռցրեց, վերցրեց ու բղավեց․ «Կեցցե՜ ազատ միտքը»։

– Իսկ պան Բրետշնայդերն էլ չի՞ գալիս այստեղ։

– Այստեղ մի քանի անգամ եղել է,– պատասխանեց պանդոկապետի կինը։– Խմում է մի երկու-երեք գավաթ, հետն էլ ինձ հարցուփորձ անում, թե ո՛վ է լինում այստեղ, ականջ է դնում, թե հաճախորդներն ինչ են խոսում ֆուտբոլից։ Նրանք պան Բրետշնայդերին տեսնելիս միայն ֆուտբոլից են խոսում, իսկ նա կապտում, կարմրատակում է, ասես ուր որ է կուչ ու ձիգ կգա ու կդևոտի։ Այսքան ժամանակ միայն մեկին է չանթել, Պոպերեչնայա փողոցում ապրող պաստառագործին։

– Դա հունարի բան է,– ասաց Շվեյկը։– Այդ պաստառագործը սարսա՞ղ էր։

– Դե՛հ, ոնց որ իմ մարդը,– լալով պատասխանեց պանդոկի տիրուհին,– Բրետշնայդերը նրան հարցրեց, թե նա սերբերի վրա կկրակե՞ր։ Պաստառագործն էլ պատասխանեց, թե կրակել չի իմանում, թե միայն մի անգամ է եղել տիրում, որտեղ կրակել ու ծակել է թագը։ Այդ ժամանակ մենք բոլորս լսեցինք, որ Բրետշնայդերը, ծոցատետրը հանելով ասաց․ «Ըհը՜, ևս մի ուշագրավ պետական դավաճանություն»– և դուրս գնաց՝ Պոպերեչնայա փողոցում ապրող պաստառագործի հետ, որը էլ հետ չեկավ։

– Նրանցից շատերը հետ չեն գալիս,– ասաց Շվեյկը։– Խնդրեմ, ինձ ռոմ տվեք։

Հենց այն պահին, երբ Շվեչկն երկրորդ անգամն էր իր համար մի գավաթ ռոմ պատվիրում, պանդոկ մտավ գաղտնի գործակալ Բրետշնայդերը։ Մի թռուցիկ հայացք նետելով դատարկ պանդոկի վրա և իր համար գարեջուր պատվիրելով, նա նստեց Շվեյկի կողքին և սկսեց, սպասել, թե նա ի՞նչ կասի։

Շվեյկը կախիչի վրայից հանեց թերթերից մեկը և, վերջին էջի հայտարարություններն աչքի անցկացնելով, ասաց․

– Տե՜ս է, ոմն Չիմպերա, գյուղ Ստրաշկովո, տուն, համար երեք, Ռաչինևեսի փոստային բաժանմունք, վաճառում է իր կալվածքը և յոթ դեսյատին վարելահող։ Տեղումս կա դպրոց և երկաթուղի։

Բրետշնայդերը մատներով ջղայնորեն թխթխկացրեց սեղանը և դիմեց Շվեյկին.

– Զարմանում եմ, թե ձեզ ինչո՞ւ է հետաքրքրում այդ կալվածքը, պան Շվեյկ։

– Ա՜խ, այդ դո՞ւք եք,– բացականչեց Շվեյկը, սեղմելով նրա ձեռքը։– Միանգամից չճանաչեցի։ Շատ վատ հիշողություն ունեմ։ Վերջին անգամ մենք բաժանվեցինք, եթե չեմ սխալվում, ոստիկանական վարչության գրասենյակի ընդունարանում։ Ի՞նչ եք անում այն օրվանից։ Հաճա՞խ եք այստեղ գալիս։

– Այսօր եկել եմ ձեզ տեսնելու,– ասաց Բրետշնայդերը։– Ոստիկանական վարչությունում ինձ ասացին, որ դուք շան առևտրով եք զբաղվում։ Ինձ հարկավոր է մի լավ պինչեր, կամ, ասենք, շպից, կամ առհասարակ նման մի բան…

– Մենք կարող ենք ձեզ այդ բոլորը տրամադրել,– պատասխանեց Շվեյկը։– Զտարյո՞ւն շուն եք ուզում թե… փողոցի։

– Մտադիր եմ կանգ առնել զտարյունի վրա,– պատասխանեց Բրետշնայդերը։

– Իսկ ինչո՞ւ ոստիկանական շուն չեք ուզում,– հարցրեց Շվեյկը։– Նա ամեն ինչ կհետախուզեր և ձեզ ցույց կտար հանցագործի հետքը։ Վրշովիցիում մի մսագործ մի այդպիսի շուն ունի, որը քաշում է նրա սայլակը։ Այդ շունը, կարելի է ասել, դեռ չի արժանացել իր իսկական կոչմանը։

– Ես շպից կցանկանայի,– զուսպ կրկնեց Բրետշնայդերը,—չկծող շպից։

– Անատա՞մ շպից եք ցանկանում,– հետաքրքրվեց Շվեյկը։– Մի այդպիսի շպից աչքի առաջ ունեմ… Դեյվիցում, մի պանդոկապետի մոտ։

– Թերևս, ավելի լավ կլինի պինչեր…– անվճռականորեն ասաց Բրետշնայդերը, որի շնաբանական գիտելիքները գտնվում էին սաղմնային վիճակում։

Եթե չլիներ ոստիկանական վարչության հրամանը, նա երբեք էլ շնաբանական ոչ մի գիտելիք ձեռք չէր բերի։ Բայց հրամանը ճշգրիտ էր, պարզ և որոշակի․ ինչ գնով էլ լինի, Շվեյկի հետ մտերմանալ շնավաճառության հողի վրա։ Այդ նպատակով Բրետշնայդերն իրավունք ուներ օգնականներ գտնել և իր տրամադրության տակ որոշ գումար ունենալ շներ գնելու համար։

– Պինչերները լինում են մեծ ու փոքր,– ասաց Շվեյկը։– Ես աչքի առաջ ունեմ երկու փոքր և երեք մեծ պինչեր։ Հինգն էլ ձեռնասուն են։ Անկեղծորեն կարող եմ հանձնարարել։

– Դա ինձ ձեռք կտա,– ասաց Բրետշնայդերը։– Իսկ այդ շան հատն ի՞նչ արժի։

– Նայած մեծությանը,– պատասխանեց Շվեյկը,– կախված է մեծությունից։ Պինչերը հորթ չի, պինչերի բանը ճիշտ հակառակն է․ ինչքան փոքր է, այնքան՝ թանկ։

– Ես մեծ պինչեր կառնեի, որ տունս պահպաներ,– ասաց Բրետշնայդերը, վախենալով սպառել ոստիկանության գաղտնի ֆոնդը։

– Շատ լավ,– վրա բերեց Շվեյկը։– Մեծերը կարող եմ ձեզ ծախել հատը հիսուն կրոնով, ամենամեծերը՝ քառասունհինգ։ Բայց մի բան մոռացանք, լակոտնե՞ր եք ուզում թե ավելի հասուն շներ և, հետո, ո՞րձ թե էգ։