Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Կալանավորն սկսեց հեծկլտալ։

– Իմ խե՜ղճ մանկիկներ, իմ խե՜ղճ կին։

Զղջացող մեղսագործը վեր կացավ և սկսեց խոսել իր երեխաների մասին։

– Ես հինգ երեխա ունեմ, ամենամեծը տասներկու տարեկան է։ Սկաուտ է։ Խմում է միայն ջուր և կարող էր լավ օրինակ լինել իր հոր համար, որի կյանքում, հավատացեք խոսքիս, նման դեպք առաջին անգամ է պատահում։

– Սկաո՞ւտ է,– բացականչեց Շվեյկը։– Սիրում եմ լսել սկաուտների մասին։ Մի անգամ Չեխական Բուդեյնովիցիի շրջանի, Գլուբոկոյե ենթաշրջանի Միլովար գյուղում, Շլիվոյի մոտ, հենց այն ժամանակ, երբ մեր Իննսունմեկերորդ գունդը այնտեղ զինավարժություն էր կատարում, շրջակա գյուղերի բնակիչները շուրջկալ էին սարքել սկաուտներին բռնելու համար, որոնք խիստ բազմացել էին համայնական անտառում։ Երեքին բռնեցին։ Եվ, պատկերացրեք, նրանցից ամենափոքրը բռնվելիս այնպես խղճալի էր ճվճվում ու լալիս, որ մենք, շատ բան տեսած զինվորներս, չկարողացանք առանց խղճահարության նայել, չդիմացանք… և մի կողմ քաշվեցինք։ Մինչև նրանց կկապեին, այդ երեք սկաուտները կծոտեցին ութ գյուղացու։ Հետո տանուտերի ճիպոտների տակ խոստովանեցին, թե ամբողջ շրջանում չկա մի մարգագետին, որ իրենք տրորած չլինեն՝ պառկելով ու արևկող անելով։ Եվ, ի միջի այլոց, այն էլ խոստովանեցին, թե հնձից քիչ առաջ, Ռաժիցիի մոտ, միանգամայն պատահաբար այրվել է հաճարի մի բոլորովին չհնձած արտ, երբ իրենք հաճարի մեջ շամփուրով խորովելիս են եղել անտառից բռնած մի այծյամ։ Հետո նրանց անտառային որջի մեջ գտան ամեն տեսակ ընտանի թռչունների և անտառաբնակ գազանների կրծոտած ոսկորներ, հիսուն կիլոյից ավելի, մեծ քանակությամբ բալի կորիզ, խնձորի անհամար կրծուկներ և շատ ուրիշ բարիքներ։

Բայց, այնուհանդերձ, սկաուտի տարաբախտ հայրը չէր կարողանում հանգստանալ։

– Այս ի՜նչ արի,– ողբում էր նա։– Խորտակեցի իմ ռեպուտացիան։

– Անտարակույս,– հաստատեց Շվեյկն իրեն հատուկ բացսրտությամբ։– Այդ դեպքից հետո ձեր ռեպուտացիան ընդմիշտ խորտակված է։ Ընդմիշտ։ Ախր, եթե այդ պատմությունը տպեն թերթերում, ձեր ծանոթները վրան դեռ մի բան էլ կավելացնեն։ Դա սովորական բան է, ավելի լավ է ուշադրություն չդարձնեք։ Աշխարհումս արատավորված ռեպուտացիայի տեր մարդկանց թիվը, թերևս, տասն անգամ ավելի է, քան անբասիր ռեպուտացիա ունեցողներինը։ Դատարկ բան է։

Միջանցքում ծանր ոտնաձայներ լսվեցին, բանալին չրխկաց կողպեքի մեջ, դուռը բացվեց, և ոստիկանը դուրս կանչեց Շվեյկին։

– Ներեցեք,– ասպետավարի հիշեցրեց Շվեյկը,– ես այստեղ եմ ընդամենը ցերեկվա ժամը տասներկուսից, իսկ այս պարոնը՝ դեռևս առավոտվա ժամը վեցից։ Ես այնքան էլ չեմ շտապում։

Պատասխանի փոխարեն մի ուժեղ ձեռք նրան քաշեց-հանեց միջանցք, և օրապահը Շվեյկին սանդուղքով լռելյայն տարավ երկրորդ հարկը։

Սենյակում սեղանի հետևը նստած էր ոստիկանական հաստլիկ կոմիսարը, առույգ դեմքով մի մարդ։ Նա դիմեց Շվեյկին.

– Ուրեմն դո՞ւք եք Շվեյկը։ Ինչպե՞ս ընկաք այստեղ։

– Շատ հասարակ ձևով,– պատասխանեց Շվեյկը։– Ես այստեղ եկա ոստիկանի ուղեկցությամբ, եկա, որովհետև չէի կարող թույլ տալ, որ ինձ գժանոցից վռնդեն առանց ճաշ տալու։ Ես նրանց համար փողոցային քած չեմ։

– Գիտեք ի՞նչ, Շվեյկ,– սիրալիր ասաց կոմիսարը,– ի՞նչ կարիք կա, որ մենք այնտեղ, Սալմովի փողոցում, իրար հետ գժտվենք։ Ավելի լավ չի՞ լինի ձեզ ուղարկենք ոստիկանական վարչություն։

– Դուք եք, ինչպես ասում են, դրության տերը,– գոհունակությամբ պատասխանեց Շվեյկը։– Իսկ երեկոյան ոստիկանական վարչություն գնալը ինձ համար մի փոքրիկ, բայց հաճելի զբոսանք կլինի։

– Շատ ուրախ եմ, որ երկուսս էլ համակարծիք ենք,– ուրախ եզրափակեց ոստիկանական կոմիսարը։– Ամենից լավ բանը իրար հետ լեզու գտնելն է։ Ճիշտ է, չէ՞, Շվեյկ:

– Ես էլ միշտ սիրով խորհրդակցում եմ ուրիշների հետ,– պատասխանեց Շվեյկը։– Հավատացած եղեք, պարոն կոմիսար, ես ձեր լավությունը երբեք չեմ մոռանա։

Քաղաքավարի գլուխ տալով, Շվեյկը ոստիկանի հետ իջավ պահակատուն, և արդեն քառորդ ժամ անց նրան կարելի էր տեսնել Եչնայա փողոցի և Կառլի հրապարակի անկյունում։ Նա գնում էր մի այլ ոստիկանի ուղեկցությամբ, որի կռնատակին կար մի ստվարածավալ մատյան՝ վրան գերմաներեն դրված, «Arestantenbuch»^[3]։

Սպալենայա փողոցի անկյունում Շվեյկն ու նրա ուղեկցորդը դեմ առան մարդկային մի բազմության, որ խռնվել էր պատին փակցված մի հայտարարության առաջ։

– Թագավոր կայսրի մանիֆեստն է պատերազմ հայտարարելու մասին,– ասաց Շվեյկին ուղեկցորդը։

– Ես դա գուշակում էի,– ասաց Շվեյկը։– Իսկ գժանոցում այդ մասին դեռ ոչինչ չգիտեին, թեև, ճիշտն ասած, դա նրանց հայտնի պիտի լինի սկզբնաղբյուրից։

– Դրանով ի՞նչ եք ուզում ասել,– հարցրեք ոստիկանը։

– Չէ՞ որ այնտեղ շատ պարոն սպաներ կան նստած,– բացատրեց Շվեյկը։

Երբ նրանք մոտեցան մի այլ բազմության, որը նույնպես խռնված էր մանիֆեստի առաջ, Շվեյկը բացականչեց.

– Կեցցե՛ կայսր Ֆրանց Իոսիֆը։ Մենք կհաղթե՛նք։

Խանդավառված բազմության միջից ինչ-որ մեկը ձեռքի մի հարվածով նրա կոտելոկը քաշեց-իջեցրեց մինչև ականջները, և այդպիսի կերպարանքով, վազեվազ հավաքվող ամբոխի աչքի առաջ, քաջարի զինվոր Շվեյկը կրկին դիմեց դեպի ոստիկանական վարչության դարպասը։

– Այս պատերազմը, մենք անպայման կշահենք, նորից եմ ասում, պարոնա՛յք։– Այդ խոսքերով Շվեյկը բաժանվեց իրեն ուղեկցող բազմությունից։

Հեռու֊հեռավոր անցյալում Եվրոպա է թռել-անցել այն ճշմարիտ խոսքը, թե վաղվա լինելիքը այսօր չի իմացվի։

Ճեղքելով կախարդական շրջանը, Շվեյկը նորից տուն է ընկնում