Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Գնանք Կրոսցենկո, բարեծնունդ պաներ, տեղ հասնելը քառորդ ժամ էլ չի քաշի, բայց չէ, ի՞նչ եմ դուրս տալիս մեղավորս, կես ժամվա ճանապարհ էլ չկա։ Ես ճանապարհը գիտեմ, պետք է անցնել գետը, հետո գնալ կեչու անտառակով, կաղնու մոտով… Մեծ գյուղ է և պանդոկներում շատ թունդ օղի կա։ Գնանք, բարեծնունդ պաներ, ինչի՞ ուշացնենք։ Ձեր փառապանծ գնդի պան զինվորներին անհրաժեշտ է քնել ինչպես հարկն է, ամենայն հարմարությամբ։ Թագավորա-կայսրական պան զինվորին, որ կռվում է մոսկալների դեմ, հարկավոր է, իհարկե, մաքուր օթևան, հարմար օթևան։ Իսկ մեզ մոտ ի՞նչ կա որ։ Միայն ոջիլ ու քոս, ծաղիկ ու խոլերա։ Երեկ մեր այս անիծված գյուղում երեք ջահելներ խոլերայից սևացան… Ողորմած աստված Լիսկովեցը նզովել է։

Այդ միջոցին Շվեյկը տիրաբար ձեռքը թափ տվեց։

— Բարեծնունդ պաներ,— սկսեց նա, ձայնը նմանեցնելով գյուղապետ ի ձայնին,— մի անգամ ես մի գրքում կարդացել եմ, որ շվեդական պատերազմների ժամանակ, երբ հրաման էր տրվում գնդերը բնակեցնել այսինչ կամ այնինչ գյուղում, իսկ գյուղապետը պատրվակներ էր մեջ բերում և հրաժարվում այդ գործում օգնել, նրան կախում էին ամենամոտիկ ծառից։ Բացի դրանից, մի լեհ կապրալ այսօր Սանոկում ինձ ասաց, որ երբ բնակարանապետներ են գալիս գյուղապետը պարտավոր է կանչել բոլոր տասնապետներին, որոնք բնակարանապետների հետ խրճիթից խրճիթ են անցնում և ուղղակի ասում․ «Այստեղ կտեղավորվի չորս հոգի, այնտեղ հինգ, քահանայի տանը կտեղավորվեն պարոն սպաները», և կես ժամում ամեն ինչ պետք է պատրաստ լինի։

— Բարեծնունդ պան,— լուրջ դեմքով դիմեց Շվեյկը գյաղապետին,— որտե՞ղ է քո ամենամոտիկ ծառը։

Գյուղապետը «ծառ» բառը չհասկացավ, ուստի Շվեյկը նրան բացատրեց, թե դա կեչին է, կաղնին, տանձենին, խնձորենին, մի խոսքով, այն ամենը, ինչ ամուր ճյուղեր ունի։ Գյուղապետը դարձյալ չհասկացավ, իսկ երբ մի քանի պտղատու ծառերի անուններ լսեց, վախեցավ, քանի որ բալը հասել էր, և ասաց, թե այդպիսի ոչ մի ծառ չգիտե, իր տան առաջ միայն մի կաղնի կա։

— Լա՛վ,– ասաց Շվեյկը, ձեռքով ցույց տալով կախելու միջազգային նշանը,― մենք քեզ կկախենք այստեղ, քո տան առաջ, քանի որ դու պետք է հասկանաս, որ հիմա պատերազմ է և որ մենք հրաման ենք ստացել քնելու այստեղ, և ոչ թե ինչ-որ Կրոսցենկոյում։ Դու, եղբա՛յր, կամ մեզ չես ստիպի մեր ստրատեգիական պլանները փոխել, կամ կճոճվես ծառից կախված, ինչպես ասված է շվեդական պատերազմների մասին գրված այն գրքույկի մեջ… Մի այդպիսի դեպք պատահեց, պարոնայք, Վելկովո Մեզիրժիցիի զորաշարժերի ժամանակ…

Բայց այդ պահին ավագ գրագիր Վանեկը նրա խոսքը կտրեց․

— Դա մեզ հետո կպատմեք, Շվեյկ,— և անմիջապես դիմեց գյուղապետին.— Եվ այսպես, հիմա տագնապ և բնակարաննե՛ր։

Գյուղապետն սկսեց դողալ և կակազելով քրթմնջալ, թե նա ուզում էր իր բարերարներին ավելի լավ տեղավորել, բայց եթե այլ կերպ չի կարելի, ապա գյուղում այնուամենայնիվ մի բան կճարվի, և պաները գոհ կլինեն, հիմա նա լապտեր կբերի։

Երբ նա դուրս եկավ նախասենյակից, որ լուսավորված էր հաշմանդամի պես կծկված մի սրբի պատկերի առաջ վառվող կանթեղիկով, Խոդոունսկին բացականչեց․

— Մեր Բալոունն ո՞ւր կորավ։

Բայց նրանք դեռ չէին հասցրել շուրջը նայել, երբ փեչի հետևոմ կամացուկ բացվեց դեպի բակը տանող մի դուռ և Բալոունը վռվեց նրա մեջ։ Նա աչք ածեց շուրջը, համոզվեց, որ տանտերը այնտեղ չէ, և սկսեց ֆսֆսալ թունդ հարբուխ ունեցողի պես.

— Ե-ես մտ-տա մառ-ռանը, ձեռքս խոթ-թեցի մի բա-անի մեջ, բե-բե-րանս լիքը լց-ցրի, իսկ հիմ-մա կըպ-պել է քի–քիմքիս։ Ոչ քա-աղցր է, ոչ ա-աղի։ Խըմ-մո՜ր է։

Ավագ գրագիը Վանեկը լապտերն ուղղեց նրա վրա, և բոլորն հավաստիացան, որ իրենց կյանքում դեռ երբեք այդքան լղոզված ավստրիական զինվոր չեն տեսել։ Նրանք վախեցան, նկատելով, որ Բալոունի բլուզն այնպես է ուռել, կարծես նա հղիության վերջին ամսում լինի։

— Ի՞նչ է պատահել քեզ, Բալոուն,-— կարեկցանքով հարցրեց Շվեյկը, մատով խթելով սպասյակի ուռած փորը։

— Դրա-անք վար-վար-ունգներ են,— խռխռաց Բալոունը, խեղդվելով խմորից, որը ոչ վեր էր գնում, ոչ ցած իջնում։— Զգույշ, դը-դըրանք աղ դը-դրած վարունգներ են, մառ-ռանում եր-րեքը կեռա, մնացածը բեբերել եմ ձեզ համար։

Բալոունը սկսեց ծոցից մեկ-մեկ հանել վարունգները և բաժանել նրանց։

Դռան շեմին տնկվեց գյուղապետը՝ լապտերը ձեռին։ Տեսնելով այդ տեսարանը, նա երեսը խաչակնքեց ու մղկտաց․

— Մոսկալները տարան, մերո՜նք էլ են տանում։

Բոլորը միասին, շների ոհմակի ուղեկցությամբ, շարժվեցին դեպի գյուղամեջ։ Շները Բալոունից համառորեն ձեռք չէին քաշում և ջանում էին մտնել նրա շալվարի գրպանը, որտեղ մի կտոր ճարպ կար, որը նա նույնպես թռցրել էր մառանից, բայց ագահությունից դավաճանաբար ընկերներից թաքցրել էր։

— Շներն ինչո՞ւ են քեզ այդպես քսմսվում,— հետաքրքրվեց Շվեյկը։

Երկար խորհելուց հետո Բալոունը պատասխանեց.

— Զգում են, որ բարի մարդ եմ։

Բալոունը ոչնչով չմատնեց իրեն, թեև շներից մեկը շարունակ ատամներով խածնում էր նրա այն ձեռքը, որով նա գրպանի մեջ բռնել էր ճարպը։

Բնակարաններ որոնելու ընթացքում պարզվեց, որ Լիսկովեցը մեծ ավան է, որն իսկապես պատերազմից խիստ քայքայվել էր։ Ճիշտ է, հրդեհներից չէր տուժել, քանի որ պատերազմող երկու կողմերն էլ ինչ-որ հրաշքով նրան ռազմական գործողությունների ոլորտից դուրս էին թողել, սակայն, դրա փոխարեն, հենց այդտեղ տեղավորվել էր իսպառ ոչնչացված Խիրով, Գրաբով և Գոլուբլի գյուղերի բնակչությունը։

Խրճիթներ կային, որոնցից յուրաքանչյուրի մեջ ապաստանել էր ութ ընտանիք։ Նրանք զարհուրելի կարիքի մեջ էին այն կորուստների հետևանքով, որ նրանց պատճառել էր թալանչիական պատերազմը, որի փուլերից մեկը մոլեգնած հեղեղի պես անցել էր նրանց վրայով։