Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Ստիպված եղան վաշտը տեղավորել գյուղի մյուս ծայրին գտնվող մի ավերված փոքրիկ օղեգործարանում։ Գործարանի խմորման բաժնում տեղավորվեց ընդամենը վաշտի կեսը։ Մնացածներին, տասը-տասը հոգի, տեղավորեցին մի քանի կալվածքներում, որտեղ հարուստ շլյախտիչները տարաբախտ չքավորությանը, աղքատացած ու հողից զրկված փախստականներին թույլ չէին տվել մտնել։

Վաշտի շտաբն իր բոլոր սպաներով, սպասյակներով, հեռախոսավարներով, սանիտարներով, խոհարարներով, ավագ գրագիր Վանեկի և Շվեյկի հետ, տեղավորվեց գյուղի քահանայի մոտ, որը նույնպես ներս չէր առել շրջակա գյուղերից եկած ոչ մի աղքատացած ընտանիք և այդ պատճառով իր տանը ազատ տեղ շատ ուներ։

Քահանան մի բարձրահասակ, վտիտ ծերուկ էր, հագին խունացած ու ճարպոտած փարաջա։ Ժլատությունից նա գրեթե ոչինչ չէր ուտում։ Հայրը նրա մեջ ատելության էր սնուցել ռուսների նկատմամբ, սակայն այդ ատելությունը միանգամից չքացել էր ռուսների նահանջից հետո, երբ գյուղ էին մտել ավստրիական բանակի զինվորները։ Սրանք լափել էին նրա բոլոր սագերն ու հավերը, որոնց ռուսները ձեռք չէին տվել, չնայած որ նրա տանը մի քանի անդրբայկալյան փռչոտ կազակներ էին ապրել։

Իսկ երբ հունգարացիներն էին մտել Լիցկովեց և նրա փեթակներից հանել ամբողջ մեղրը, նա սկսել էր ավստրիական բանակն էլ ավելի ատել։ Հիմա նա ատելությամբ էր նայում իր անկոչ հյուրերին. նա հաճույք էր զգում, որ կարող է նրանց շուրջը թրև գալ և թոթովելով չարախնդորեն կրկնել․ «Ես ոչինչ չունեմ։ Ես աղքատ եմ, դուք իմ տանը, պարոնայք, հացի կտոր չեք գտնի»։

Բոլորից շատ վշտացած էր Բալոունը, որն այդ աղքատությունը տեսնելով՝ քիչ էր մնում լաց լիներ։

Նրա մտահայացքի առաջ շարունակ պատկերանում էր ինչ-որ խոճկոր, որի բարալիկ մաշկը խրթխրթում և ախորժալի հոտ էր արձակում։

Բալոունը քթով օդն էր հոտոտում և շրջում քահանայի խոհանոցում, որտեղ ժամանակ առ ժամանակ մտնում էր մի լոլոզ տղա, որը միաժամանակ բատրակի և խոհարարուհու գործ էր կատարում։ Նրան խստագույնս հրամայել էին հետևել, որ խոհանոցից բան-ման չթռցնեն։

Բալոունը խոհանոցում էլ բան չգտավ, բացի աղամանի մեջ դրած, թղթի մեջ փաթաթած չամանից, որն իսկույն լցրեց բերանը։ Չամանի հոտը նրա մեջ խոճկորի հետ կապված համային պատրանքներ հարուցեց։

Քահանայի տան հետևում, փոքրիկ օղեգործարանի բակում, դաշտային խոհանոցների կաթսաների տակ կրակ էր վառվում։ Ջուրը եռ էր գալիս, բայց այդ ջրի մեջ ոչինչ չէր եփվում։

Ավագ գրագիրն ու խոհարարը ոտի տակ տվին ամբողջ գյուղը, իզուր հուսալով մի խոզ գտնել։ Ամենուրեք նրանց պատասխանում էին, թե մոսկալները կա՛մ կերել են, կա՛մ տարել։

Նրանք արթնացրին նաև իր պանդոկում քնած հրեային, որն սկսեց պեյսերը փիտտել և ափսոսալ, որ պան զինվորներին օգտակար լինել չի կարող, իսկ վերջում կպավ նրանց օձիքից, խնդրելով գնել իր հարյուրամյա կովը՝ մի նիհար լեշ, որի վրա կաշվից ու ոսկորից բացի ոչինչ չկար։ Այդ կովի համար նա անասելի գումար էր պահանջում, փիտրում մորուքն ու երդվում, թե այդպիսի կով չի գտնվի ամբողջ Գալիցիայում, ամբողջ Ավստրիայում և Գերմանիայում, ամբողջ Եվրոպայում և ամբողջ աշխարհում։ Նա ոռնում էր, լալիս ու երդվում, թե դա ամենաչաղ կովն է, որ կամոքն Եհովայի երբևէ հայտնվել է աշխարհիս երեսին։ Երդվում էր իր բոլոր նախահայրերով, թե նույնիսկ Վոլոչինսկից մարդիկ գալիս են այդ կովը տեսնելու, թե ամբողջ մարզում խոսում են, որ դա ոչ թե կով է, այլ հրաշք, թե դա նույնիսկ իսկական կով էլ չէ, այլ չաղագույն գոմեշ։ Ի վերջո նա ընկավ նրանց առաջ և մերթ մեկի, մերթ մյուսի ծնկները գրկելով՝ գոչեց․ «Ավելի լավ կլինի դժբախտ հրեայիս սպանեք, քան առանց այդ կովի գնաք»։

Նրա ոռնոցները գրագրի ու խոհարարի զահլան այնպես տարան, որ նրանք, ի վերջո, այդ կովը, որից կխորշեր ամեն մի սպանդագործ, քարշ տվին դաշտային խոհանոց։ Իսկ հրեան դրանից դեռ շատ հետո էլ, երբ փողն արդեն գրպանումն էր, լալիս էր, թե իրեն կործանեցին, սպանեցին, թե ինքն իր ձեռքով իր տունը քանդեց, այդքան էժան ծախելով այդքան փառավոր մի կով։ Նա աղաչում էր իրեն կախել, քանի որ, ասում էր, օր ծերության այնպիսի հիմարություն է արել, որ իր նախահայրերը իրենց գերեզմաններում շուռ կգան։

Փոշու մեջ մի քիչ էլ թավալ տալուց հետո, նա հանկարծ թոթափեց իր ամբողջ վիշտը և գնաց տուն ու կնոջն ասաց։ «Elsa, lebn^[115], զինվորները հիմար են, իսկ քո Նաթանը՝ իմաստուն»։

Բալոունը լուրջ տեսքով կանգնեց պորուչիկ Լուկաշի առաջ և կակազելով նրան հանձնեց իր ջարդված ատամը, որ փաթաթել էր «Լուրդի երգի» մեջ։

— Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն օբեր-լեյտենանտ, որ ես ձեռքիցս եկածն արեցի։ Այս ատամս ջարդեցի սպայական ճաշի վրա, երբ խոհարարի հետ փորձում էի, թե այդ մսից հնարավո՞ր է բիֆշտեքս պատրաստել։

Այդ խոսքի վրա լուսամատի մոտ դրված բազկաթոռի միջից վեր բարձրացավ մի մռայլ կերպարանք։

Պոդպորուչիկ Դուբն էր դա, որին սանիտարական սայլակը տեղ էր հասցրել բոլորովին հալից ընկած։

— Խնդրում եմ լռություն պահպանել,— ասաց նա վհատալից ձայնով,— ես ինձ վատ եմ զգում։

Նա նորից փլվեց հին բազկաթոռի վրա, որի յուրաքանչյուր ճեղքի մեջ փայտոջիլի հազարավոր ձվիկներ կային։

— Ես հոգնած եմ,— ասաց նա ողբերգական ձայնով,— թույլ եմ և հիվանդ, խնդրում եմ իմ ներկայությամբ ջարդված ատամների մասին չխոսել։ Իմ հասցեն է Սմիխով, փող․ Կրալովսկա, համար տասնութ։ Եթե ես մինչև վաղը չապրեմ, խնդրում եմ այդ մասին զգուշաբար հայտնել իմ ընտանիքին և խնդրում եմ չմոռանալ գերեզմանիս վրա գրել, որ ես պատերազմից առաջ եղել եմ թագավորական կայսրական գիմնազիայի դասատու։

Նա սկսեց կամաց խռմփալ և այլևս չլսեց, թե ինչպես Շվեյկը արտասանեց հոգեհանգստյան երգի հետևյալ տողերը․

Մարիամի մեղքը դու ներեցիր,

Ավազակին էլ դու ներեցիր,