Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Իսկ զանգակն ինչի՞ համար է։

— Ճանապարհին զանգահարելու համար։ Որպեսզի մարդիկ գլխարկները հանեն, երբ մենք կառքով անցնենք աստծո և կանեփի № 3 ձեթի հետ։ Կարգն այդպես է։ Շատ դեպքեր են պատահել, երբ ձերբակալել են այն անձանց, որ դրա վրա ոչ մի ուշադրություն չեն դարձրել և գլխարկները չեն հանել։ Մի անգամ Ժիժկովում ֆարարը ծեծեց մի կույր մարդու, որ նույնպես գլխարկը չէր հանել։ Այդ կույրին, բացի դրանից, դեռ բանտ էլ նստեցրին, որովհետև դատարանում ապացուցվեց, որ նա խուլ ու համր չէ, այլ միայն կույր, և, ուրեմն, զանգակի ձայնը լսել է և ուրիշներին գայթակղության մեջ գցել, թեև դեպքը տեղի էր ունեցել գիշեր ժամանակ։ Պահանջվում է այդ ամենը ճշտիվ կատարել, ինչպես և աստծո մարմնի տոնի օրը։ Ուրիշ ժամանակ մարդիկ մեզ վրա իսկի ուշադրություն չէին դարձնի, իսկ հիմա մեր առաջ գլուխ կխոնարհեն։ Եթե դուք, պարոն ֆելդկուրատ, ոչ մի առարկություն չունեք, ես զանգակը ձեռաց կճարեմ։

Թույլտվություն ստանալուց կես ժամ անց Շվեյկը զանգակը բերեց։

— Պոկեցի «Կրիժիժկով» իջևանատան դարպասի վրայից,— ասաց նա։— Այս զանգակն ինձ վրա նստեց հինգ րոպեի վախ, բացի դրանից, ստիպված եղա շատ սպասել, քանի որ շարունակ մարդիկ էին գնում-գալիս։

― Ես գնում եմ սրճարան, Շվե՛յկ։ Եթե մարդ գալու լինի, թող սպասի։

Ֆելդկուրատի գնալուց մոտավորապես կես ժամ հետո եկավ մի տարեց, ալեհեր ու խստահայաց մարդ, որ իրեն միանգամայն ուղիղ էր պահում։ Նրա ամբողջ տեսքը վճռականություն ու բարկություն էր արտահայտում, և նա բոլորի վրա այնպես էր նայում, որ կարծես ճակատագիրը նրան ուղարկել էր մեր խեղճ մոլորակը ոչնչացնելու և տիեզերքից նրա հետքը ջնջելու։ Խոսում էր կտրուկ, չոր-չոր ու խիստ․

— Տա՞նն է։ Գնացել է սրճարա՞ն։ Խնդրեց սպասե՞լ։ Լա՛վ, կսպասեմ թեկուզ մինչև առավոտ։ Սրճարանի համար փող ունի, իսկ պարտքերը վճարելու համար չունի, հա՞։ Եվ դեռ քահանա՜ է։ Թյո՛ւ։

Եվ նա թքեց խոհանոցի հատակին։

— Պարոն, այստեղ մի՛ թքեք,— ասաց Շվեյկը, հետաքրքրությամբ զննելով նրան։

— Եվ դարձյալ կթեքեմ, տեսեք, ահա՛,— համառորեն ասաց խստաբարո պարոնը, մի անգամ էլ թքելով հատակին։— Ինչպե՞ս չի ամաչում։ Եվ դեռ զինվորական քահանա՜ է։ Խայտառակությո՛ւն։

— Եթե դուք դաստիարակված մարդ եք,— ասաց նրան Շվեյկը,— պետք է թողնեք ուրիշի բնակարանում թքելու ձեր սովորությունը։ Չլինի կարծում եք, թե քանի որ համաշխարհային պատերազմ է, ապա կարող եք ձեզ ամեն ինչ թույլ տալ։ Դուք պետք է ձեզ կարգին պահեք, այլ ոչ թե բոսյակի պես։ Պետք է մարդավարի վարվեք ու քաղաքավարի խոսեք և խուլիգանի պես բերաններդ շաղ չտաք, քաղաքացի՛ ապուշ։

Խստաբարո պարոնը բազկաթոռի վրայից վեր ցատկեց և, ամբողջ մարմնով դողալով, բղավեց.

— Ինչպե՞ս եք համարձակվում։ Ես չդաստիարակվա՞ծ մարդ եմ։ Իսկ ձեր կարծիքով, ես ի՞նչ եմ, հը՞։

— Արտաքնո՛ց։ Ահա թե ինչ եք դուք,— ասաց Շվեյկը, ուղիղ նայելով նրա աչքերին։— Թքում է հատակին, կարծես գտնվում է տրամվայում, գնացքում կամ հասարակական մի այլ վայրում։ Ես միշտ զարմանում էի, թե ինչո՞ւ են այնտեղ ամենուրեք ազդագրեր փակցրել, թե. «Թքելն արգելվում է», բայց հիմա տեսնում եմ, որ դա ձեր պատճառով են արել։ Ինչպես երևում է, ձեզ ամեն տեղ լավ են ճանաչում։

Արյունը խփեց խստաբարո պարոնի երեսին, և նա հայհոյանքների մի տարափ տեղաց Շվեյկի ու ֆելդկուրատի հասցեին։

— Վերջացրի՞ք ձեր ճառը,— հանգիստ հասցրեց Շվեյկը, երբ այցելուն իր խոսքը եզրափակեց այսպես. «Երկուսդ էլ սրիկաներ եք, իրար լավ եք գտել»։― Կամ գուցե նախքան սանդուղքից ցած թռչելը ուզում եք որևէ բա՞ն ավելացնել։

Քանի որ խստաբարո պարոնն այնքան էր սպառել իր պաշարը, որ այլևս ոչ մի տեղին հայհոյանք չէր հիշում ու լռել էր, ապա Շվեյկը որոշեց, որ միտք չունի սպասել նրա հետագա լրացումներին։ Բացեց դուռը, խստաբարո պարոնին կանգնեցրեց երեսը դեպի սանդուղքն արած և… այդ հարվածի համար չէր ամաչի սպորտի վարպետների միջազգային ֆուտբոլային թիմի լավագույն խաղացողն անգամ։

Խստաբարո պարոնի հետևից լսվեց Շվեյկի ձայնը.

— Սրանից հետո կարգին մարդկանց այցի գնալիս ձեզ մարդավարի պահեք։

Խստաբարո պարոնը երկար ժամանակ գնում-գալիս էր լուսամուտի տակ, սպասելով ֆելդկուրատի գալուն։ Շվեյկը լուսամուտը բացեց և սկսեց հետևել նրան։

Վերջապես ֆելդկուրատն եկավ։ Նա հյուրին տարավ իր սենյակը և նստացրեց իր դիմաց։

Շվեյկն անխոս ներս բերեց թքամանը և դրեց հյուրի առաջ։

— Ի՞նչ եք անում, Շվեյկ։

— Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն ֆելդկուրատ, այս պարոնի հետ ես արդեն մի փոքրիկ անախորժություն ունեցել եմ հատակին թքելու պատճառով։

— Մեզ մենակ թողեք, Շվեյկ։ Մենք մի փոքր գործ ունենք։

Շվեյկը ձգվեց զինվորավարի.

— Ճիշտ այդպես, պարոն ֆելդկուրատ, ձեզ մենակ թողնել։

Եվ գնաց խոհանոց։ Այդ միջոցին սենյակում տեղի ունեցավ մի շատ հետաքրքիր խոսակցություն։

— Եթե չեմ սխալվում, դուք եկել եք մուրհակով փող ստանալու, այնպես չէ՞,― հարցրեց ֆելդկուրատն իր հյուրին։

— Այո, հուսով եմ…

Ֆելդկուրատը հառաչեց.

— Մարդ հաճախ այնպիսի վիճակի մեջ է ընկնում, որ նրան մնում է միայն հուսալ։ Ո՜հ, որքան գեղեցիկ է հնչում «հուսալ» բառը «հավատ, հույս, սեր» եռատերևի մեջ, որ մարդուն վեհացնում ու բարձրացնում է կյանքի քաոսից…

— Հուսով եմ, պարոն ֆելդկուրատ, որ այն գումարը…

— Անշո՛ւշտ, հարգելիս,— ընդհատեց նրան ֆելդկուրատը։— Ես կարող եմ մի անգամ էլ կրկնել, որ «հուսալ» բառը մարդուս ուժ է հաղորդում նրա առօրեական պայքարի մեջ։ Դուք ևս մի՛ կորցնեք ձեր հույսը։ Որքա՜ն գեղեցիկ է ունենալ իդեալ, լինել անմեղ, մաքուր էակ, որը մուրհակով փող է պարտք տալիս, և որքա՜ն հրաշալի է, որ նա հույս ունի, թե փողը ժամանակին հետ կստանա։ Որքա՜ն լավ է հուսալ, շարունակ հուսալ, որ ես ձեզ կվճարեմ 1200 կրոն, երբ գրպանումս նույնիսկ հարյուր կրոն չունեմ։