Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Չկարծեք, կապիտա՛ն, թե վերջին օծումը ձրի է արվում։ Երբ դրագունական զորամասի մի սպայի գործուղում են ձիաբուծարանից ձիեր բերելու, չէ՞ որ նրան գործուղման փող են տալիս։ Սրտանց ցավում եմ, որ այն երկու վիրավորները մեռել են օծումից առաջ, թե չէ այդ օծումը ձեզ վրա հիսուն կրոն թանկ պիտի նստեր։

Շվեյկը ֆելդկուրատին սպասում էր ներքևում, պահականոցում, օրհնած ձեթի շիշը ձեռքին, որը զինվորների մեջ անկեղծ հետաքրքրություն էր առաջացրել։ Նրանցից մեկն այն կարծիքն հայտնեց, թե այդ յուղը միանգամայն պիտանի է հրացաններն ու սվինները մաքրելու համար։ Չեխոմորովյան բարձրավանդակից եկած մի ջահել զինվոր, որ դեռևս աստծուն հավաստում էր, խնդրում էր այդպիսի բաներ չասել և սուրբ խորհուրդների մասին չվիճել, քանի որ, ասում էր, մենք, որպես քրիստոնյաներ, մեր հույսը չպետք է կորցնենք։

Մի ծեր պահեստի զինվոր նայեց այդ դեղնակտուց թռչնակին ու ասաց.

— Լա՜վ հույս է, որ շրապնելը գլուխդ պիտի պոկի։ Մեզ պարզապես հիմարացրին։ Պատերազմից առաջ մեզ մոտ մի կղերական դեպուտատ եկավ և սկսեց խոսել աստծու երկրային արքայության մասին։ Թե իբր աստված, պատերազմ չի ուզում և ցանկանում է, որ բոլորն ապրեն եղբայրների պես։ Բայց հենց որ պատերազմ ծագեց, բոլոր եկեղեցիներում սկսեցին աղոթել մեր զենքի հաղթանակի համար, իսկ աստծու մասին սկսեցին այնպես խոսել, որ կարծես նա գլխավոր շտաբի պետ լինի, որ ղեկավարում է ռազմական գործողությունները։ Ես շատ թաղումներ եմ տեսել այս հոսպիտալում։ Կտրված ոտքերն ու ձեռքերն ուղղակի սայլերով են դուրս տանում։

— Զինվորներին մերկ են թաղում,— ասաց մի ուըիշը,— իսկ մեռածի համազգեստը հագցնում են կենդանի մնացածին։ Եվ այդպես հերթով։

— Մինչև որ պատերազմը շահենք,— վրա բերեց Շվեյկը։

— Ո՜նց չէ, այդ գյադա սպասյակը կշահի,— անկյունից արձագանքեց ջոկապետը։— Այդպիսիներին պետք է ուղարկել ռազմաճակատ, սվիններով քշել խրամատները, քշել գրողի ծոցը, լարափակոցների վրա, լցնել ականատները, հանել ականանետների դեմ։ Թիկունքում ամեն մարդ կարող է գլուխ, պահել, բայց ահա ոչ ոք չի ուզում ռազմաճակատում մեռնել։

— Իսկ ես միտք եմ անում, թե որքա՜ն փառահեղ բան է, երբ մարդու սվինով ծակում են,— ասաց Շվեյկը։— Դեռ լավ է, որ գնդակը դիպչում է փորիդ, իսկ ավելի լավ է, որ արկը մարդուն կտոր-կտոր է անում և նա տեսնում է, թե ինչպես իր ոտքերն ու փորոտիքը իրենից որոշ չափով հեռու են գտնվում։ Եվ դա նրա համար այնքան տարօրինակ է, որ զարմանքից մեռնում է ավելի շուտ, քան կկարողանան նրան այդ բանը բացատրել։

Դեռատի զինվորն անկեղծորեն հառաչեց։ Նա ափսոսում էր իր ջահել-ջիվան կյանքը։ Ախր ինչո՞ւ է ինքը ծնվել այս հիմար դարում։ Նրա՞ համար, որ իրեն էլ մորթեն, ինչպես կովին սպանդանոցում։ Եվ ինչի՞ համար է այդ ամենը։

Զինվորներից մեկը, մասնագիտությամբ ուսուցիչ, ասես կռահելով նրա մտքերը, ասաց.

— Որոշ գիտնականներ պատերազմը բացատրում են նրանով, որ արևի վրա բծեր են հայտնվում։ Հենց որ մի այդպիսի բիծ է երևում, միշտ երկրի վրա որևէ սարսափելի բան է կատարվում։ Օրինակ, Կարթագենի առումը…

— Ձեր գիտնականությունը ձեզ պահեք,— ընդհատեց նրան ջոկապետը։— Ավելի լավ է հատակը մաքրեք, այսօր ձեր հերթն է։ Մեզ ի՞նչ արևի այդ տխմար բծերը։ Քսան հատ բիծ էլ լինի վրան, էլի բան դուրս չի գա։

— Արևի բծերն իսկապես մեծ նշանակություն ունեն,— մեջ մտավ Շվեյկը։— Մի անգամ արևի վրա մի բիծ երևաց, և հենց նույն օրը ինձ ծեծեցին Նուսլիի «Բանզետի մոտ» պանդոկում։ Այդ օրվանից ես մի տեղ գնալուց առաջ նայում եմ թերթը, թե հո նորից որևէ բիծ չի՞ երևացել։ Բայց հենց որ բիծ է երևում՝ «մնաս բարով, հրեշտակ իմ», ոչ մի տեղ չեմ գնում և սպասում եմ, որ բիծն անհետանա։ Երբ Մոնպելե հրաբուխը ոչնչացրեց ամբողջ Մարտինիկա կղզին, մի պրոֆեսոր «Ազգային քաղաքականություն» թերթում գրեց, թե ինքն արդեն վաղուց ընթերցողներին նախազգուշացրել էր, որ արևի վրա մի մեծ բիծ է երևալու։ Իսկ «Ազգային քաղաքականություն» թերթը ժամանակին չեն հասցրել այն կղզին, և ահա այնտեղ նրանց տունը քանդվեց։

Այդ միջոցին ֆելդկրւրատը վերևում, գրասենյակում, հանդիպել էր «Շարքային զինվորների կրոնական դաստիարակության համար գործող ազնվականուհիների միության» անդամ մի տիկնոջ, մի պառավ, նողկալի վհուկի, որը վաղ առավոտվանից շրջում էր հոսպիտալում և աջ ու ձախ փոքրիկ սրբապատկերներ բաժանում։ Վիրավորներն ու հիվանդները այդ պատկերները նետում էին թքամանների մեջ։

Նա բոլորին զայրացրել էր իր տխմար շաղակրատությամբ, թե իբր անհրաժեշտ է, որ մարդ իր մեղքերը զղջա և ուղղվի, որպեսզի մահից հետո ողորմած աստված նրան հավիտենական փրկություն պարգևի։

Ֆելդկուրատի հետ խոսելիս նա սփրթնած էր.

— Այս պատերազմը զինվորներին ազնվացնելու փոխարեն՝ գազան է դարձնում։

Ներքևում զինվորները նրան լեզու էին ցույց տվել ու ասել, թե նա «ռեխ» է և «Բաղաամի էշ»։

— Das ist wirklich schreckllich, Herr feldcurat, das Volk ist verdorben^[42].

Եվ նա սկսեց երկար ու բարակ խոսել, թե ինչպես է պատկերացնում զինվորի կրոնական դաստիարակությունը։ Զինվորը միայն այն ժամանակ է քաջաբար կռվում իր թագավոր կայսեր համար, երբ աստծուն հավատում է և համակված է կրոնական զգացմունքով։ Միայն այն ժամանակ չի վախենում մահից, երբ գիտե, որ իրեն դրախտ է սպասում։

Այդ չաչանակը մի քանի այդպիսի բարետխմարությսւեներ էլ դուրս տվեց և երևում էր, որ մտադիր չէ ֆելդկուրատի օձիքը թաց թողնել։ Սակայն ֆելդկուրատը բավական անքաղաքավարի հրաժեշտ տվեց նրան.

— Տուն գնանք։ Շվե՛յկ,— ձայն տվեց նա պահականոցի ուղղությամբ։

Նրանք վերադառնում էին առանց որևէ հանդիսավորության։