Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

― Մյուս անգամ ով ուզում է թող գնա օծելու,— ասաց ֆելդկուրատը։— Մարդ ստիպված է սակարկել յուրաքանչյուր հոգու համար, որ ինքը ցանկանում է փրկել։ Միայն իրնեց հաշվապահությունը գիտեն։ Շո՛ւն շանորդիներ։

Շվեյկի ձեռքին տեսնելով «օրհնած ձիթապտղի յուղի» շիշը, նա մռայլվեց.

— Ավելի լավ կլինի, Շվեյկ, որ դրանով յուղեք իմ և ձեր սապոգները։

— Կփորձեմ դրանով դռան կողպեքն էլ յուղել,— ավելացրեց Շվեյկը,— թե չէ սաստիկ ճռռում է, երբ գիշերը տուն եք գալիս։

Այդպես, առանց սկսվելու, ավարտվեց վերջին օծումը։

Շվեյկը պորուչիկ Լուկաշի սպասյակ

I

Շվեյկի երջանկությունը երկար չտևեց։ Անողորմ բախտը խզեց նրա և ֆելդկուրատի մտերմական հարաբերությունները։ Եթե ցայժմ ֆելդկուրատն համակրելի անձնավորություն էր թվում, ապա իր այժմյան արարքը նրան դիմակազերծ արեց։

Ֆելդկուրատը Շվեյկին ծախեց պորուչիկ Լուկաշին, կամ, ավելի ճիշտ, նրան տանուլ տվեց թղթախաղի մեջ։ Այդպես մի ժամանակ Ռուսաստանում ծախում էին ճորտերին։

Այդ ամենը տեղի ունեցավ միանգամայն պատահաբար։ Մի անգամ պորուչիկ Լուկաշի մոտ հավաքվել էր մի սրտամոտ ընկերախումբ։ «Քսանմեկ» էին խաղում։ Ֆելդկուրատն ունեցած-չունեցածը տանուլ տվեց ու ասաց․

— Ինձ ինչքա՞ն պարտք կտաք իմ սպասյակի դիմաց։ Չափազանց ապուշ, բայց և շատ մազալու, անձնավորություն է, մի non pius ultra^[43]։ Երաշխավորում եմ, որ ոչ մեկդ այդպիսի սպասյակ չի ունեցել։

— Տալիս եմ հարյուր կրոն,— առաջարկեց պորուչիկ Լուկաշը։— Եթե մինչև վաղը չէ մյուս օրը փողը չվերադարձնես, ապա ինձ մոտ պիտի ուղարկես այդ հազվագյուտ օրինակը։ Իմ սպասյակը նողկալի մարդ է, շարունակ ախուվախ է անում, նամակներ գրում տուն և աչքին ընկածը թռցնում։ Ծեծում էի, բայց դա չի ազդում։ Ամեն անգամ տեսնելիս վզակոթին հասցնում եմ, բայց դա էլ չի օգնում։ Ջարդեցի առջևի երկու ատամը, բայց դա էլ նրան չուղղեց։

— Համաձայն եմ,— թեթևամտորեն համաձայնվեց ֆելդկուրատը։— Վաղը չէ մյուս օրը կստանաս, կա՛մ հարյուր կրոնը, կա՛մ Շվեյկին։

Նա տանուլ տվեց այդ հարյուր կրոնը ևս և, տխուր-տրտում, դիմեց դեպի տուն։ Օտտո Կացը շատ լավ գիտեր և բնավ չէր տարակուսում, որ մինչև վաղը չէ մյուս օրը ոչ մի տեղից փող չի ճարի և որ, իսկապես ասած, ինքը ստորաբար և միաժամանակ էժան է ծախել Շվեյկին։

«Հարկավոր էր նրա դիմաց երկուհարյուր կրոն վերցնել»,— կշտամբում էր նա ինքն իրեն։ Իսկ երբ տրամվայ նստեց, որը մի րոպեից նրան հասցնելու էր տուն, խղճի խայթ ու սենտիմենտալության մի նոպա զգաց։

«Լավ բան չարի»,— միտք էր անում նա, հնչեցնելով իր բնակարանի զանգը։— Հիմա ինչպե՞ս պիտի նայեմ նրա տխմար բարի աչքերին»։

— Սիրելի՛ Շվեյկ,— ասաց նա, մտնելով սենյակ,— այսօր ինձ մի արտակարգ բան պատահեց։— Խաղի մեջ ամենևին բախտս չբերեց։ Հասկանո՞ւմ եք, ես բանկ եմ դնում, ձեռքիս տուզ կա, վերցնում եմ տասնոցը։ Բանկ դնողի ձեռքին միայն զինվոր կար, բայց, այնուամենայնիվ, հավաքեց մինչև քսանմեկ։ Հետո մի քանի անգամ տուզ կամ տասնոց գնացի, և ամեն անգամ բանկ դնողի ձեռքին էլ նույնքան կար։ Բոլորը տանուլ տվի…

Նա սկսեց կմկմալ.

—… և վերջապես տանուլ տվի ձեզ։ Ձեր դիմաց հարյուր կրոն պարտք վերցրի, և եթե մինչև վաղը չէ մյուս օրը փողը չվերադարձնեմ, դուք այսուհետև պետք պատկանեք ոչ թե ինձ, այլ պորուչիկ Լուկաշին։ Ես, ճիշտն ասած, շատ եմ ափսոսում…

― Ես հարյուր կրոն կունենամ,— ասաց Շվեյկը։— Կարող եմ ձեզ պարտք տալ։

— Տվե՛ք տեսնեմ,— աշխուժացավ ֆելդկուրատը։— Հենց հիմա տանեմ տամ Լակաշին։ Ես, իսկապես, չէի ցանկանա ձեզնից բաժանվել։

Քիչ չզարմացավ Լուկաշը, երբ ֆելդկուրատին նորից տեսավ իր տանը։

— Եկել եմ պարտքս վճարելու,— հայտարարեց ֆելդկուրատը հաղթականորեն։― Ինձ էլ թուղթ տվեք։

— Ապա տեսնեմ․․․,— ասաց ֆելդկուրատը, երբ հասավ իր հերթը։— Ընդամենը մի աչք ավելի է,— ավելացրեց նա։— Դե՛հ, ուրեմն, խաղում եմ,— ասաց նա, երբ սկսվեց երկրորդ շրջանը։— Վերցնում եմ։ Կա՛ց։

— Քսան,— հայտարարեց բանկ դնողը։

— Իսկ իմը տասնինն է,— կամացուկ ասաց ֆելդկուրատը, բանկի մեջ դնելով վերջին քառասուն կրոնը այն հարյուրից, որ Շվեյկը նրան պարտք էր տվել նոր ստրկությունից ազատվելու համար։

Տուն վերադառնալիս ֆելդկուրատն եկավ այն համոզման, թե ամեն ինչ վերջացած է, թե Շվեյկին ոչինչ չի կարող փրկել և ի վերուստ նախասահմանված է, որ նա ծառայի Լուկաշին։

Եվ երբ Շվեյկր դուռը բացեց ֆելդկուրատի առաջ, նա ասաց.

— Ամեն ինչ զուր է, Շվեյկ։ Բախտին դեմ գնալ չի լինի։ Ես տանուլ տվի ձեզ էլ, ձեր հարյուր կրոնն էլ… Ինչ ուժս պատում էր, արի, սակայն, բախտն ինձնից զորեղ է։ Նա ձեզ նետեց պորուչիկ Լուկաշի ճանկը… Հասավ մեր բաժանման ժամը։