Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Կետին տարօրինակ կին է, պարոն պորուչիկ։ Ընդունեցեք իմ անկեղծ շնորհակալությունը այն ամենի առթիվ, որ արել եք նրա համար։ Հանկարծ խելքին փչել է գալ Պրագա՝ ջղերը բուժելու։ Ես մեկնել էի շրջագայության, վերադառնում եմ տուն, տեսնում՝ ոչ ոք չկա։ Կետին չկա…

Անկեղծ ձևանալով, նա մատը թափ տվեց կնոջ վրա և ծուռ ժպտալով ասաց.

— Դու երևի մտածել ես, թե քանի որ ես գործով մեկնել եմ, ապա ինքդ էլ կարող ես տնից գնալ։ Դու, իհարկե, չես էլ մտածել…

Տեսնելով որ խոսակցությունն սկսում է ոչ ցանկալի ընթացք ստանալ, պորուչիկ Լուկաշը ինտելիգենտ գայլուկավաճառին նորից մոտեցրեց ռազմական գործողությունների քարտեզին և ցույց տալով ընդգծված տեղերը՝ ասաց.

— Ես մոռացա ձեր ուշադրությունը հրավիրել մի շատ հետաքրքիր հանգամանքի վրա։ Հապա տեսեք այս մեծ, դեպի հարավ-արևմոլտք դարձած աղեղը, ուր մի խումբ լեռներ բնական պատվար են կազմում։ Դաշնակիցներն այստեղ են հարձակվում։ Կտրելով այս ճանապարհը, որն ամրությունը կապում է հակառակորդի պաշտպանության գլխավոր գծի հետ, մենք կտրում ենք նրա աջ թևի և Վիսլայի ափին գտնվող հյուսիսային բանակի հաղորդակցությունը։ Հիմա ձեզ համար հասկանալի՞ է։

Գայլուկավաճառը պատասխանեց, թե հիմա իր համար ամեն ինչ միանգամայն հասկանալի է, բայց հետո, իրեն հատուկ տակտով գլխի ընկավ, որ դա կարող է ակնարկ համարվել, և իր առաջվա տեղը նստելով՝ ասաց.

— Պատերազմի պատճառով մեր գայլուկը զրկվեց արտասահմանում վաճառվելու հնարավորությունից։ Ֆրանսիան, Անգլիան ու Բալկանները մեր գայլուկի համար այսօր կորած են։ Մենք առայժմ գայլուկ ուղարկում ենք Իտալիա, բայց վախենում եմ, որ Իտալիան էլ խառնվի այդ գործին։ Սակայն մեր հաղթանակից հետո ապրանքների գները մենք կթելադրենք։

— Իտալիան խիստ չեզոքություն կպահպանի,— մխիթարեց նրան պորուչիկը։— Դա միանգամայն…

— Բայց ինչո՞ւ Իտալիան չի ուզում ընդունել, որ ինքը եռյակ դաշինքով կապված է Ավստրո-Հունգարիայի և Գերմանիայի հետ,— հանկարծ գազազեց գայլուկավաճառը, որի գլուխն էր խփել միանգամից և՛ գայլուկը, և՛ կինը, և՛ պատերազմը։— Ես սպասում, էի, որ Իտալիան դուրս կգա Ֆրանսիայի ու Սերբիայի դեմ։ Այդ դեպքում պատերազմն արդեն վերջացած կլիներ։ Իմ պահեստներում գայլուկը փտում է։ Երկրի ներսում մատակարարման գործարքները վատ են, արտահանումը հավասար է զրոյի, իսկ Իտալիան չեզոքություն է պահպանում։ Եթե այդպես է, հապա էլ ինչո՞ւ 1912 թվին մեզ հետ նորոգեց եռակի դաշինքը։ Ի՞նչ է մտածում Իտալիայի արտաքին գործոց մինիստր մարկիզ դի Սան Ջուլյանոն։ Ի՞նչ է անում այդ պարոնը։ Քնա՞ծ է, ինչ է։ Արդյոք գիտե՞ք, թե ես որքան տարեկան շրջանառություն ունեի պատերազմից առաջ, և որքան հիմա…

— Խնդրեմ չկարծեք, թե ես դեպքերին իրազեկ չեմ,— շարունակեց նա, մի զայրալից հայացք նետելով պորուչիկի վրա, որը հանգիստ կերպով բերանից ծխախոտի ծխի օղակներ էր բաց թողնում։— Ինչո՞ւ գերմանացիները հետ քաշվեցին դեպի իրենց սահմանները, երբ արդեն քիփ մոտեցել էին Փարիզին։ Ինչո՞ւ Մաասի և Մոզելի միջև նորից հրետանային աշխույժ մարտեր են մղվում։ Հայտնի՞ է ձեզ, արդյոք, որ Կոմբր-ա-Վեվրում, Մարշի մոտ, այրվել է երեք գարեջրագործարան, ուր ես տարեկան հինգհարյուր պարկից ավելի գայլուկ էի ուղարկում։ Վոգեզում Հարտմանսվայլերի գարեջրագործարանը նույնպես այրվել է։ Նիդերսբախում, Միլհաուզի մոտ, գարեջրի մի վիթխարի գործարան հողին է հավասարվել։ Ահա ձեզ արդեն տարեկան 1200 պարկ գայլուկի վնաս իմ ֆիրմայի համար։ Վեց անգամ գերմանացիները բելգիացիների դեմ կռվել են Կլոստերհեկի գարեջրագործարանի համար. ահա ձեզ ևս տարեկան հինգհարյուր հիսուն պարկ գայլուկի վնաս։

Հուզմունքից նա չէր կարողանում կապակցված խոսել, ուստի վեր կացավ, մոտեցավ կնոջն ու ասաց.

— Կետի, դու անմիջապես ինձ հետ տուն կգնաս։ Հագնվի՛ր։

— Այդ բոլոր դեպքերն ինձ համբերությունից հանում են,— ասաց նա մի րոպե անց, ասես արդարանալով։— Իսկ առաջ ես միանգամայն հավասարակշռված մարդ էի։

երբ կինը գնաց հագնվելու, նա պորուչիկին ցածր ձայնով ասաց․

— Այս բանը նա առաջին անգամ չի անում։ Անցյալ աարի մեկնել էր մի դասատուի հետ, և ես նրան գտա միայն Զագրեբում։ Այն ժամանակ, առիթից օգտվելով, Զագրեբի քաղաքային գարեջրագործարանի հետ վեցհարյուր պարկ գայլուկ մատակարարելու պայմանագիր կնքեցի։ Ինչ ասել կուզե, հարավը մեզ համար ուղղակի ոսկու հանք էր։ Մեր գայլուկն հասնում էր մինչև Կոնստանդնապոլիս։ Ներկայումս մենք կիսով չափ ոչնչացած ենք։ Եթե կառավարությունը երկրի ներսում սահմանափակի գարեջրի արտադրությունը, դրանով մեզ հասցրած կլինի վերջին հարվածը։

Եվ վառելով պորուչիկի առաջարկած սիգարետը, վհատալից ձայնով ասաց.

— Հենց միայն Վարշավան մեզնից 2370 պարկ գայլուկ էր գնում։ Այնտեղ ամենամեծ գարեջրագործարանը Ավգուստինյանն է։ Նրանց ներկայացուցիչն ամեն տարի ինձ հյուր էր գալիս։ Էլ ինչպե՞ս չհուսահատվես։ Դեռ լավ է, որ երեխաներ չունեմ։

Այդ տրամաբանական եզրահանգումը, որ նա արեց Վարշավայի Ավգուստինյան գարեջրագործարանի ներկայացուցչի ամենամյա այցելության առթիվ, պորուչիկի դեմքին մի մեղմիկ ժպիտ հարուցեց, որը չխուսափեց գայլուկավաճառի ուշադրությունից, ուստի և նա անհրաժեշտ համարեց շարունակել իր ճառը.

— Շոպրոնի և Մեծ Կանիժի հունգարական գարեջրագործարաններն իրենց էքսպորտային գարեջրի համար, որն արտահանում էին ուղղակի Ալեքսանդրիա, ինձնից տարեկան մոտավորապես հազար պարկ գայլուկ էին գնում։ Հիմա, բլոկադայի պատճառով, չեն ուզում ոչ մի պատվեր տալ։ Ես գայլուկը նրանց առաջարկում եմ երեսուն տոկոսով էժան, իսկ նրանքք այնուամենայնիվ, ոչ մի պարկ չեն պատվիրում․․․ Լճացո՜ւմ, անկո՜ւմ, աղքատությո՜ւն, և այդ ամենի հետ նաև ընտանեկան անախորժություններ։