Карельская баня: обряды, верования, народная медицина и духи-хозяева

Kylyssä oli meijän Ossippa diedö, heän ku äjan tiisi, häi oli tietäjä. I vot hän meni jalles. I sanottih, što se emäntä hänty tapoi. Tietäjany ku oli. Jalles kuuttu coassuu ei razresaitu kylyh mennä.

Voatteita ei kylys pesty… Ei ligoa sinne…

A kyly palo sen diedön jalken, dak sanottih jotta pirut kylyn ymhäri pläsittih. Konzu kyly palo. Buite nähtih: pirut pläsittih.

Наш дед Осип в бане был, он много знал, знахарем был. И вот он пошел последним. И говорили, что там его хозяйка убила. Раз знахарем был… После шести часов не разрешали в баню ходить.

Белье в бане не стирали… Грязь туда не носили…

А баня после случая с дедом сгорела, дак говорили, что черти вокруг бани плясали. Когда баня горела. Будто бы видели: черти плясали.

ФА 3486/5-6.

Зап. Степанова А.С., Иванова Л.И., Миронова В.П., в 2000 г. в г. Кемь от Рудометовой (Окатовой) Тамары Семеновны, 1934 г.р., д. Кокорино

Reähkeä ei soannuh kylys pideä, muzikan kel… Proazniekannu ei soannuh mennä kylyh. Myöhäntäh mene, a tol’ko proazniekannu ei soannuh. Korbiselläs t’ot’a Vasilisa kezä-Miikulanpeän kylyy lämmittäy. A t’ot’a Natasa meijan sanou: «Mikse? Tänäpäi häi on Miikulan päivy, nengoine proazniekku – sinä kylyy lämmität.» «A! Kaikkii Miikuloi!» Sinne lähti pezevymäh, sinne händy paraliccu, tabai. Muga moah lähti. Kylys päi tuli – jo suu on veäräs, dai käzi ei roadanuh, dai jongoi jalgoa… Kaco, Miikulan päivän kylyh. Kieltäh: vahnu ristikanzu, mikse menet proaznikannu kylyh. Nenga oli gordoinu. Pyhä Miikul, sanotah, kaikkii keb’jembi on liekutoa hot’ midä. Hot’ kunna autoa libo midä, aiven Pyhä Miikuloa. Sidä on Jumal andanuh…

Reähkeä gu kylys piennet, sit libo lapset roijah urodat, libo iče rubiet boleicemah. Mintahto loadiu Jumal. Sit jongoi pidäy koldovsikkoi eccie, kudai jongoi maltau jarilleh… Tiedoiniekkoa eccie. Sit gu jo otetah sie prosken’n’oa, ga kai, sit moozet vie peästäy.

Грех нельзя было в бане делать, с мужчиной… В праздники нельзя было в баню ходить. Поздно – иди, а только в праздники нельзя было. В Корбасельге тетя Василиса в летний Николин день баню топит. А тетя Наташа наша говорит: «Зачем? Сегодня ведь Николин день, такой праздник! А ты баню топишь.» «А! Всяких Николаев!..» Пошла мыться – там ее и парализовало, схватило. Так в землю ушла. Из бани пришла – рот уже скривлен, и рука не работала, и ногу уже… Смотри: в Николин день в баню… Запрещают: старый человек, зачем идешь в баню в праздник. Такая гордая была.

Святого Николу, говорят, легче всего потревожить, хоть для чего. Хоть куда помочь или что, всегда святого Никола. Его Бог дал…

Грех если в бане сделаешь, тогда или дети будут уродами, или сам будешь болеть. Что-нибудь сделает Бог. Тогда уже надо колдунов искать, которые уже умеют обратно… Знахарей искать. Тогда как попросят прощения да все, тогда, может, еще отпустит.

ФА 3324/2.

Зап. Лавонен Н.А., Ярвинен И.Р., Утриайнен Г.И., в 1996 г. в д. Улялега от Сотиковой Марии Яковлевны

Myöhä illoil kylyh voibi kävvä nedälilöil, a pyheepäivee vaste ei pidäs kävvä da proazniekkoi vaste. Jalles päivän laskuu kezäl hot’. A talvel gu päivy on lyhyt ga…

Поздно вечером в баню можно на неделе ходить, а перед воскресеньем да перед праздниками не надо бы. После захода солнца летом хоть, а зимой день короткий, дак…

ФА 3368/15.

Зап. Степанова А.С., 1997, д. Кирьявала Колатсельгского с/с от Григорьевой Клавдии Михайловны, 1923 г.р., д. Робогойла

Konsu vejella valetah, sanotah: “Lapši ylös, vesi alas, Pyhä Bohrodica peän peal”.

Kylyssä emättöä ei soanut, eiko mitä pahoa elämöä piteä. Eiko enne ni kussa annettu kylyh. Eikä lauloa, eikä mitä? sie piti olla oikein… Ämmö minulla sanoi, jotta kalissa proazniekkoa vasse kun proaznikka on tulemassa myöhä kylyh ei mennä. Heän sanoi jotta kalissa proazniekko vasse jos kylyh menet myöhä, sie voi paha olla. Heän on kerran mennyt. Ämmö vai miul sano. Monta vuorojas oli kylvetty, ni sietä jos vie menet kylyh. Sanoi, mi kerran läksin, meile oli yksi kyly Ondroin jeuko ta hyö. No, ta läksin kylyh, jo oli myöhäni ilta, a en mussa mitä prozniekkoa vasse. I siitä, hän sanou, ku menin kylyh, vie oltih hänel Outi-täti ta Anni-täti pienet, hän meni kylyh, a pimei oli. Illän päivän vasse vai mitä kallis proasnikkoa vasse. Menimmö, sanou, kylyh, tytön panin lavvoila ta rupein jaksamah, kuulen: ovi rytkähti. Aha! Mipo tässä tuli? Sanoin: «Anni, hoi?» A Anni jäi vie pirtih. «Anni, tule poikeh, mitä sie pahoa roat?» Ei kuulu, eikä nävy. Mi, sanou, siitä tyttöy jaksatan ja jo pölässyin. Siitä sanou jetta: «Anni, tule poikes, mitä sie sinä vieristelevyt.» Ei kuulu, ei nävy. Otan, sanou, tytön keärin, ta oven avoan ta ällän arvella jotta se ku on prosniekkoa vasse, se smuttiu proaznikka vai kui sanottih, jotta smuttiu. A, hänel vie oli toizella kerralla ovi rytkannyt. Siitä, sanou, kierehesti juuksemah ta juuksen kotih. A Anni vai kiukulla istuu, eiko ole tullut. Se kallissa proasniekkoa vasse varattih, ne Jumalan proasniekat.

Ei ni enne kylyssa voatetta pesty, meile leävässä pestih.