Кітайскі каляндар і славянскі міфалагічны бестыярыум

Нашы продкі больш уважліва ставіліся да паводзін і характару жывёл, з якімі побач жылі. Нездарма жывёлы так шырока ўключаны ў культурны кантэкст, па-рознаму і надзвычай багата выяўлены ў мастацтве, найбольш часта выступаюць у выглядзе глыбокіх і шматзначных сімвалаў. А сімвал заўсёды бачыць ў аб’екце нешта самае істотнае, важнае, сутнаснае, выяўляе фундаментальную сувязь розных формаў і з’яў прыроды паміж сабою. Паводле тэорыі сімвалаў, авечка ў Кітаі — жыццё ў адзіноце; у хрысціянстве авечкі — вернікі Хрыста, што ўспрынялі словы Яго апосталаў [63, 221]. На касмалагічным узроўні авечкі — традыцыйны сімвал касмічных сіл, што выяўляюць стан, прамежкавы паміж хаосам і ўпарадкаванасцю [53, 352]. У беларускім фальклоры авечкі — зорачкі, а Месяц — іх пастух: гэты матыў своеасабліва злучыў хрысціянскае ўяўленне пра Іісуса — добрага пастара і рэшткі старажытнай астралагічнай навукі. Беларускі вобраз дапамагае зразумець вобраз кітайскі: часцей за ўсё жывуць у адзіноце пастухі, нездарма Месяц — заўсёды адзін.

Ёсць меркаванне, што авечка — другая жывёла пасля сабаку, прыручаная чалавекам. Адбылося гэта, безумоўна, не ў эпоху мезаліту, як пішуць энцыклапедыі (гэта значыць, шэсць-восем тысяч год таму), а мінімум на парадак раней. Ва ўсялякім разе, сустракалася ў друку сведчанне, што на тэрыторыі Ірана знойдзена паселішча палеалітычных людзей, якому дванаццаць тысяч гадоў, і ў ім — велізарная колькасць костак авечак. У гаспадарцы авечка, безумоўна, надзвычай эканамічная свойская жывёла: патрабуе няшмат дагляду, а дае мяса, малако, поўсць, шкуру. Цэлыя цывілізацыі былі заснаваны на развядзенні авечак, напрыклад, цюркская, семіцкая, мангольская. У выніку на сённяшні дзень існуе сто пяцьдзесят парод авечак [1, 322]. Такая вялікая колькасць — якраз, на нашу думку, сведчанне даўнасці прыручэння жывёлы. Спецыялісты-біёлагі, дарэчы, гавораць пра былую, вельмі старажытную, родавую сувязь барана і казла; вось чаму і год 2003, а таксама 2015 — не толькі гады авечкі, але і казы.

Этрускі, якіх сёння ўсё часцей называюць першапродкамі не толькі рымлян, але і славян (паўднёвых), гадалі пра будучае па костках жывёл, у прыватнасці, па лапатцы барана, прычым працэнт угадвання быў надзвычай высокі. Да нас дайшла таксама бронзавая мадэль авечай печані з Пьячэнцы, раздзеленай на шаснаццаць зон з імёнамі багоў, што адказваюць за розныя прыродныя стыхіі і часткі цела, органы чалавека. Этрускі вынеслі навуку (менавіта навуку) гекатаскапію з Усходу, дзе (на тэрыторыі Месапатаміі) знойдзена каля чатырохсот такога кшталту мадэляў печані. Вядома, што перад нейкай палітычнай падзеяй ці прыродным катаклізмам печань авечкі ў пэўным месцы набывала некаторую фізіялагічную анамалію, і ўжо справай жрацоў, якія вучыліся па бронзавых мадэлях, было вызначыць, што ж павінна адбыцца [77, 180–184]. Падобная магічная практыка, якая патрабавала бясспрэчнага, хоць і вельмі своеасаблівага, прафесіяналізму, значыць, дакладнага ведання аб’екту, таксама дае падставы лічыць авечку найбольш рана прыручанай з усіх свойскіх жывёл. Яе шматфункцыянальнасць пачала атаясамлівацца — згодна цэласнасці міфалагічнага мыслення — з шматфункцыянальнасцю агню, а агонь — брат Сонца. Уласна, сонца — і ёсць агонь (плазма). Таму гадавы рух сонца і аказаўся часткова звязаны з ціхай, рахманай жывёлай.

Астролагі гавораць, што сузор’е Авена сімвалізуе перамогу розуму над стыхійнымі сіламі [17, 418]. Ці не знак гэта памяці пра прыручэнне дзікага барана муфлона, а значыць, утаймаванне чалавечым розумам стыхійных сіл прыроды? Але зноў-такі — тлумачэнне залішне прыземленае.

Звычайна астролагі выводзяць характар чалавека з размяшчэння зорак, сузор’яў, планет на небе. Так, Сімяон Полацкі, які, з’яўляючыся праваслаўным светаром, патаемна цікавіўся астралогіяй, прадказаў у складзеным ім гараскопу неўтаймаваны тэмперамент і незвычайны лёс будучага цара Пятра І. А раптам усё наадварот: прасочаныя на працягу стагоддзяў заканамернасці нараджэння людзей з пэўнымі рысамі характару, блізкімі да нораву той ці іншай жывёлы, пачалі праецыравацца на тую вобласць неба, якая каляндарна «адказвала» за іх нараджэнне, таму адпаведна яе і назвалі? Напрыклад, людзі Авена моцныя і прамадушныя; для іх характэрны прыхаваныя душэўныя сілы, узроўні яшчэ нявыяўленых ведаў, уменне абстрагавана паглядзець на ўсе феномены свету [6, 281]. Праўда, цяжка заўважыць усё гэта ў канкрэтнай жывёліне — авечцы, але гэта нам — цяжка, а людзі мінулага ўмелі больш глыбока спасцігаць сутнасць рэчаў і іх сувязі паміж сабою. У астралогіі, як бы да яе ні ставіцца, найбольш яскрава выявіўся універсальны прынцып узаемадзеяння макра- і мікракосмасу. Па гэтай прычыне і ў мастацтве авечка (баран) увасоблены надзвычай шырока.