Комплекси таълим-метод: Экологияи муандис

Ифлосшавии антропогении авзаи аво. Дар ватои охир ифлосшави антропогении атмосфера зиёд шуда истодааст, ки зери ин мафум- ворид гаштан ё зиёд шудани моддаои дар он набударо ё дар мидори кам бударо мефаманд. Он ба пастшавии сифати авои атмосфера, вайроншавии баланси эколог ва равандои таби дар биосфера, бад шудани шароити фаъолияти амъият ва таъсир ба саломатии инсон оварда мерасонад.

Ба манбаъои антропогеннии ифлосшав таалу дорад: налиёти автомобил ва рои оан; таизотои энергетик ва гарм, ки бо сзишвории моеъ ва сахт кор мекунанд, корхонаои саноатии гуногун; заминои кишт; налиёти аво, кайонот ва айра. Барои амин ба атмосфера партовои газмонанд, зарраои сахт, моддаои радиоактив ва бу ворид мегарданд. ангоми дар атмосфера будан арорати оно, хосият ва олат куллан метвонад таир ёбад (ташинии фраксияои вазнин, реаксиои химияв ва ). Дар оибати он дар авои атмосфера компонентои нав осил мешавад, ки хосияти оно ба пурраг аз ибтидо фаркият дорад.

Партовои газ пайвастагиои карбон, сулфур, нитрогенро осил менамоянд. Тиби маълумотои баоди дар натиаи 100 сол ба атмосфера дар натиаи сзониши намудои гуногуни сзишвор тарибан 250 млрд тонна гази дуоксиди карбон ворид шудааст, то он давра тано 350 млрд тонна.

Дар давраои охир амасола ба атмосфера тарибан 23 млрд тонна гази дуоксиди карбон ворид мегардад. Нисфи он мидор дар обои уёнуси аон ташин ва ал мегардад, ки консентратсияи дуоксиди карбон 60 баробар зиёд нисбат дар аво мебошад.

Ченкунии системавии таркиби газии атмосфера тано дар охири солои 50-уми садсолаи XX ооз ёфта буд. Зиёда аз 10 соли мушоида барои хулосаи асоснок намудан оиди торафт зиёдшавии мидори гази дуоксиди карбон дар дар атмсофера, зарур буд. Инчунин муайян гашт, ки бати болоии уёнуси аон ба сершав бо гази дуоксиди карбон наздик аст ва обилияти ба худ гирифтани он паст шуда истодааст.

Зиёдшавии мидори гази дуоксиди карбон дар атмосфера ба интенсивнокии фотосинтез мусоидат менамояд ва дар натиа ба зидшавии биомасса оварда мерасонад.

Маълумотои даи оиди зиёдшавии биомасса мавуд мебошад, ки он дар натиаи мушоидаи бисёрсолаи кишварои гуногун асос ёфтааст.

Ин гуна таирот ба таирёбии илим оварда мерасонад, ки пешги намудани оибати он мураккаб мебошад. Ба атмосфера мидори дигар моддаои гамонанд ва аэрозол ворид мшаванд. Аз манбаъои таби антропоген муотаносибан, ба мисоли: 6 • 10³ ва 4 млн т/год, оксида углерода— 10³ ва 300 млн т/сол, метан— 14*10¹² ва 100 млн т/сол, пайвастагиои сулфур— 250 ва 70 млн т/год, карбогидрадо —200 ва 50 млн т/сол. Дарознокии мавуд будани ин моддао дар атмосфера аз соато то солоро дар бар мегирад.

Мидори умумии моддао, ки амасола аз сати Замин аз манбаъои таби ворид гашта аэрозолоро (системаи дисперс, ки аз заррачаои сахт ё атраои моеъ, ки дар олати муалла дар муити аво мебошанд) ташкил медианд баробари 800-2200 млн т мебошад. Дар натиаи фаъолияти антропоген боз аз 200 то 400 млн заррачао амро мешавад.

Аз ри исоби мутахассисон дар атмосфера амеша 30-70 млн т аэрооло мавуд мебошанд (заррачаои андозаашон гуногун).

Аз ри дисперснокии чанг се намуди онро Г.М. Гордон и ИЛ. Пейсахов пешниод менамоянд калон (d > 10 мкм), чанги хурд (d = 1 – 10 мкм) ва дуд (d < 1 мкм), ки d- диаметри заррача аст.

Партови модаои радиоактив ба атмосфера, бештар барои авмаи мавудоти зинда хатарнок мебошад. Дар атмофера чанги моддаои радиоактив аз сабаби боришот ба инсон, айвонот ва наботоб таъсир мерасонанд. олато касалшав дар натиаи ин гуна таъсирот маълум аст.

Маълум аст, ки манбаъои асосии антропогении ифлосшави авзаи аво ин стансияи электрикии гарм аст, ки партови оно 43% аз амаи мидори партово ба атмосфера мебошад. Партовои газии металлургияи сиё 14,7; корхонаои металлургияи ранга – 8,4 %, дигар корхонаои саноат ва налиёт – 23,1%.

Дар адвали 6,1 маълумотои асос оиди манбаъо ва намуди ифлосшавии авзаи аво дар ИМА оварда шудааст.

Ифлосшавии хок ва об бо сурб, ки дар газо ихрошавандаи автомодил мебошад, дар наздикии бевоситаи роо ба вууд меояд. Вайроншав ё деградатсияи пурраи сати растанидор дар радиуси 4,-5 км аз электростансияои гарм ва корхонаои металлург ба назар мерасад.

Ифлосшавии атмосфера ба саломатии инсон таъсири калонро дорад. исоб карда шудааст, ки дар ИМА дар натиаи ифлосшавии аво тано дар пан сол ба алокати бармаал дучор шудани 25 аз. н., 50 млн одисаи зии нафас, 2- млн дигар касалиои нафаскаш ва .

Танзими уу ва меъёрии ифзи муити аво

Дар соли 1963 Ташкилоти аонии ифзи тандуруст дар СММ тавсия додааст, тозагии аворо дар асоси критерияои, ки ба дарааои муайян мувофи мебошанд, маълум бояд намуд (дар китоб).

онуни Т Дар бораи ифзи авои атмосфера. онуни мазкур муносибатои шахсони вое ва ууиро, новобаста ба шаклои моликияташон, барои нигодор ва барарорсозии сифати авои атмосфера ва таъмини амнияти эколог танзим менамояд.

Вазифаои онуни мазкур аз ино иборатанд:

– нигодор, бетарсоз ва барарорсозии олати авои атмосфера;

– пешгир ва паст кардани дарааи таъсири манфии кимиёв, физик, биолог ва дигар таъсиррасон ба авои атмосфера;

– истифодаи оилонаи авои атмосфера;