Комплекси таълимӣ-методӣ: Экологияи муҳандисӣ

Афканишот – раванди афканиш ва паҳншавии энергия ба шакли мавҷ ва зарра. Аксар мавридҳо таҳти ин истилоҳ Афканишоти электромагнитӣ фаҳмида мешавад, ки дар навбати худ вобаста ба манбаъ ба Афканишотҳои гуногун тақсим мешавад. Физикаи классикӣ афканишотро чун афканиши мавҷҳои электромагнитӣ аз ҷониби барқа (зарядҳо)-и электрикии шитобёфта муоина мекунад.

Афканишоти намоён. Афканишоти намоён (рӯшноӣ) мавҷҳои электромагнитие мебошанд, ки чашми инсон мебинад ва онҳо дар фосилаи спектрҳои дарозии мавҷашон аз 380 нм (бунафш) то 780 нм (сурх) ҷойгиранд. Ҳангоми аз маншур (призма) гузаштани рӯшноӣ спектр пайдо мешавад, ки дар он афканишоти мавҷҳои дарозиашон гуногун таҳти кунҷҳои гуногун мешикананд. Дар натиҷа ҳафт ранги тирукамон: сурх, норинҷӣ, зард, сабз, нилобӣ, кабуд ва бунафш ҳосил мешаванд.

Таъсироти майдонҳои электромагнитӣ ба объектҳои биологӣ

Манбаъҳои асосии ин намуди нурпошии ионизатсиянакунанда – майдонҳои электромагнитии аз хатҳои баландшиддати электрикӣ (ЛЭП), аз стансияҳои радиотелевизионӣ ва радиолокатсионӣ. Дар ҳудуди ИДМ дарозии умумии танҳо ЛЭП – 500 кв зиёда аз 20 000 км-ро ташкил медиҳад (ғайр аз ЛЭП – 150, 300, 750).

Майдонҳо ва нурпошии электромагнитӣ ба вайроншавии фнксияҳои физиологии одам ва ҳайвонот оварда мерасонад. Майдонҳои электромагнитӣ ба таркиби генетикӣ, мембранаҳои ҳуҷайравӣ, системаҳои ирсӣ ва ҳолати гормоналии инсон зарари калон мерасонад.

Ҳимоя аз майдонҳои электромагнитӣ ва мавҷҳои он.

Усули асосии ҳимояи аҳолӣ аз таъсири зарарноки майдонҳои электромагнитӣ, аз хаттҳои баландшиддати электрикӣ, санитарӣ – ҳимоягӣ бо васеъгии 15-55 м вобаста аз шиддати хатти электригузаронанда ва дигар чораҳо. Ин ҷудо намудани заминҳои калонро талаб менамояд. Сатҳи шиддати майдонҳои электромагнитӣ ҳамчунин бо воситаи экранҳо кам кардан мумкин аст. Аз он ҷумла, дарахтзоркунӣ ва ба замин пайваст намудани тросҳо. Интихоби параметрҳои геометрикии ЛЭП ва ҳоказо. Хатҳои баландшиддатро ба кабел иваз намудан мумкин аст. Барои ҳимояи аҳолӣ аз нурҳои электромагнитӣ, ки аз тарафи воситаҳои алоқа ва радиолокаторҳо пайдо мешаванд ва ҳамчунин воситаҳои ҳимояи масофаро истифода мебаранд – минтақаҳои ҳимояи санитарӣ. Қоидаҳои санитарӣ, талабот бо компютерҳо, коидаи исти-фодабарии дисплейҳо (мўҳлати кор дар мониторҳо), равшанӣ, микроиқлим ва ҳоказо.

Дар ҷадвали зерин Андозаи минтақаи муҳофизатӣ санитарӣ, м нишон дода шудааст.

Дарси амалӣ ва КМРО

Истифодабарии симуллятор дар мавзӯъи қувваи электрикӣ, пайваст кардани лампочка бо батарея

8. Асосҳои бехатарии радиатсионӣ

Бехатарӣ ва химояи радиатсионй

Бехатарии радиатсионӣ – риоя намудани ҳудуди имконпазири таъсири радиатсия ба коргарони касбӣ, аҳолӣ ва муҳити табиати атроф, барқарор намудани меъёри қоидаи стандартӣ дар бораи бехатарӣ ва пешгирии он.

Ҳимояи радиатсионӣ – ин маҷмӯаи гигенӣ ва радиатсионӣ ,лоиҳаи конструкторӣ, техникӣ, ташкил намудани чорабиниҳо, ки ба таъмини бехатарии радиатсионӣ равон карда шудааст.

Химояи радиатсионӣ хангоми гузаронидани кор бо манбаъҳои афканишоти иониш ба чунин принсипҳои асосӣ асоснок карда шуда аст.

–тамоми фаъолияти бо афканиши иониш алокаманд буда манъ карда мешавад, агар фоидаи охирон аз ин фаъолият аз зарари овардашуда зиёд набошад.

–бузургии дозаи шахсӣ, шумораи инсонхои нурбориш шуда ва эҳтимолиятӣ нурбориш аз навъхои дилхоҳи гуногуни афканиши иониш бояд аз ҳама паст бошанд, бо назардошти омилҳои иқтисодӣ ва маишӣ, ки амалишавиаш мумкин бошад.

–нурбориши инсонҳои алоҳида аз ҳамаи манбаъҳои иониш ва навъи кор, ки набояд аз худуди дозаи баркароршуда зиёд бошад.

Мазмун ва масъалаи асосии дозасанҷӣ ба норма даровардани дозаи афканишот мебошад.

Аввалин бор мазмуни дозаи имконпазир соли 1902 пешниход карда шуд, ки 10 рад дар як шабонаруз буд. Дар солҳои гузариш ин бузургӣ доимо ба тарафи камшавӣ тағийр ёфт, дар асоси (60-умин чопи МКРЗ (соли 1993) пешниход шуд, ки дозаи ҳудудии асосӣ коргарони касбӣ 20 мЗв дар як сол, барои хурдсолони сини 16-18 сола, ки дар саноати атомӣ кор мекунанд 6 мЗв, барои ҳамаи аҳолӣ 1 мЗв мебошад.

Ҳимояи радиатсионӣ – қоидаи ҳимояи радиатсионӣ бо се пешниходи асосӣ асоснок карда шудааст, ки якуминбор ICRP (Международная комиссия по радиологической защите) дар соли 1977 коркард ва пешниход намудааст:

Мувофики мақсад будан: ҳамаи фаъолиятҳо манъ аст, ба ғайр аз ҳолате, ки бо мақсади фоидаовар барои инсон пешниҳод шудааст, мисол, барои муолича, бартараф намудани баъзе нуқсонҳо ва ғайра, ки барои ҷамьият фоидаовар буда, барои ҷуброн намудани зарари радиатсионӣ истифода мешавад.

Муносиб намудан: нурбориш бояд ниҳоят паст бошад, чӣ қадар ба таври амалӣ соҳиб шуда тавонем.

Маҳдудияти хатар ва дозаи касбӣ: ба инсон гирифтани дозаи радиатсионӣ, ки аз ҳудуди максималии имконпазир зиёд бошад, мумкин нест.