Комплекси таълимӣ-методӣ: Экологияи муҳандисӣ

Аз ин принсипхо аз ҳама мураккабтар на хама вакт комилан мувофики мақсад истифодашаванда будан аст. Эҳтимолияти баҳодихии фоидаи тоза, ки ба кобилияти овардани ин ё он фаъолият асос карда мешавад, ба хулоса ва мувофиқи мақсад будани миқдори ченкуниҳо, ки хело мушкил имконпазир аст меорад. Инро ICRP кабул мекунад: «комиссия пешниҳод мекунад, дар ҳолате, ки ҳангоми қабул фаъолият талаб мекунад, ки хатари нурбориши радиатсиониро дорад, зарари овардани он бояд якбора ба протсеси интихоби ба дастоварда хамрох карда шавад. Зарари расонидашуда набояд маҳдудшуда бошад, агар он бо радиатсия алокаманд бошад, он бояд дигар намудхои зарарро аз ҷумла арзиши худи фаъолиятро, ба эътибор гирад. Баьзе вактҳо зарари ра- диатсионии расонидашуда аз зарари умумӣ хело кам аст. Хамин тавр мувофиқи максад ба даст овардани ин ё он фаъолият нисбати химояи радиатсионӣ бо сабабҳои васеътар муайян карда мешавад.

Ҷустуҷуи вариантҳои беҳтарин, ин айнан дар худуди идорахои махсусе, ки химояи радиатсиониро таъмин мекунанд, ҷавобгар мебошанд. Ин мавкеъ таракиёти ояндаи худро дар аризаи комитет доир ба ҳимояи радиатсионӣ ва саломатии ҷамъиятӣ, агенти барои энергияи атомӣ ОЭСР гирифт. Маҳдудияти асосии доза, дар пешниходи ченшудаи ICRP=26 (соли 1977) 50 миллион зиверт (5 рем) дар як сол барои коргарони касбии объектҳои хатарноктарини радиатсионй ва 5 милли зивертхо (500 милли рем) дар як сол барои аҳолӣ мебошад. Пешниҳоди иловагӣ вобаста аз шароит доза барои аҳолӣ дар ҳудуди як милли зиверт дар як сол тарафдори ва тасдиқ карда шавад. Ин дар оянда оҳиста-оҳиста меъёри кӯтоҳмухлат барои аҳолӣ ба ҳисоб меравад; Таьсири кутоҳмуддати ҳарсола монанди пешина дар худуди 5 милли зиверт ичозат дода мешавад.

Бояд ба хотир дошт, ки қимати дозаи солона 1мЗв – ин бузургӣ, ба қимати миёнаи радионуклидхои табиат фон (галоғулаи) дар замин буда баробар аст. Аммо, дар курраи замин районхои истиқоматие, мавҷуданд, мисол дар Ҳиндустон, Эрон ва Америкаи Чанубӣ, ки ғалоғулаи радиатсионии табиат аз 10 то 100 маротиба баланд, аз ҳисоби ба рӯи замин баромадани баъзе ҷинсхои куҳӣ. Ҳол он, ки аҳолие, ки дар он ҷойҳо истикомат мекунанд, ягон патологияи гирифтани дозаи баланд, хангоми нурбориши алокаманди ошкор нашудааст. Партовгоҳи Деҳмой – 20 мкЗв/ст – 17 мЗв/сол

Мувофиқи ҚҶТ Дар бораи бехатарии радиатсионӣ (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2003, №8, мод.465)

Принсипҳои асосии таъмини бехатарии радиатсионӣ аз инҳо иборатанд:

принсипи асосноксозӣ – манъи ҳама гуна навъи фаъолият вобаста ба истифодаи манбаҳои афканишоти иондоркунанда, ки ҳангоми он миқдори аз хатари зарари имконпазир гирифтаи инсон ва ҷомеа бар замми заминаи радиатсионии табиии расонидашуда бештар намебошад;

принсипи мутаносибгардонӣ – зимни истифодаи ҳама гуна манбаъҳои афканишоти иондоркунанда дар сатҳи нисбатан паст нигоҳ доштани миқдори инфиродии шуоъхӯрӣ ва теъдоди шахсони шуоъхӯрда ба андозаи барои саломатии шаҳрвандон безарар;

принсипи бамеъёрдарорӣ – аз ҳамаи манбаъҳои афканишоти иондоркунанда зиёд набудани миқдори инфиродии иҷозатдодашудаи шуоъхӯрии шаҳрвандон, ки барои саломатии онҳо хатарнок нест;

принсипи ҳимоя – ташкили системаи ҳимояи радиатсионии ҳайати кормандон, аҳолӣ ва ҳудуд дар асоси расонидани кӯмаки ҳатмӣ ба зарардидагон, андешидани тадбирҳо оид ба рафъи оқибатҳои садамаҳои радиатсионӣ ва дезактиватсияи муҳити табиии зист.

Истилоҳотҳо

ядерная безопасность – комплекс мероприятий, обеспечивающих безопасное обращение с ядерным материалом;

бехатарии радиатсионӣ – маҷмӯи чорабиниҳое, ки муносибати бехатарро бо маводи ядроӣ таъмин менамояд;

зиверт (Зв) – единица эквивалентной дозы радиоактивного излучения, принятая в международной системе (СИ);

зиверт (Зв) – воҳиди миқдори эквивалентии афканишоти радиоактивӣ, ки дар системаи байналмилалӣ (СИ) қабул шудааст;

радиоэкологический мониторинг – система специальных наблюдений за радиационной безопасностью персонала, населения и окружающей природной среды;

мониторинги радиоэкологӣ – системаи муоинаи махсуси бехатарии радиатсионии ҳайати кормандон, аҳолӣ ва муҳити табиии зист;

Дарси амалӣ

8.2. Иҷроиши кори лаборатории виртуалӣ

Дарси КМРО

Санҷиши фосилавии №1

Саволҳо (барои ҳар савол, ҷавоб на кам аз 4-5 ҷумла)

1. Истилоҳи консентратсияро шарҳ диҳед ( бо мисолҳо).

2. Тачғйироти иқлим, сабабҳо, усулҳои кам кардани таъсирот.

3. Маълумот оид ба тарозуи электронӣ, истифодабарии он (бо мисолҳо)

4. GPS чист? Истифодабарии он дар назорати сифати ҳифзи муҳит.

5. Барномаи телефонии Maps.ME and Google Earth –ро дар Экология барои чӣ истифода бурдан мумкин аст. Кадом маълумотҳоро нишон медиҳад (шарҳ диҳед).

9. Самаранокии фаъолияти ҳифзи табиат ва сарфаи захираҳо

9.1. Тартиби муайян намудани меъёрҳои пардохт барои ифлосгардонии муҳити табиӣ

Меъёрҳои пардохт барои ихроҷи моддаҳои ифлоскунанда ба атмосфера, партовти моддаҳои ифлоскунанда ба объектҳои обӣ, ҷойгиркунии партовҳо, муайян карда мешавад. Барои ихроҷи моддаҳои ифлоскунанда ба муҳити табиӣ ва ҷойгиркунии партовҳо ду намуди меъёри пардохт муайян карда мешавад:

–