Лісты

Сегодня идет старый Новый год. Он не такой богатый, как на­стоящий, но всё же у нас пекут пирог (приехала из Ленинграда сестра Наташи, мастер по части пирогов). Меня выписали из больницы 31.12., выписали несколько досрочно, учитывая при­ход Нового года. Теперь езжу на перевязки. Думал, что меня отчислят со вчерашней пятницы (сегодня суббота), но сказали зайти ещё через пять дней. К моему удивлению, я после такой пустяковой операции был слаб, несколько дней вообще не вставал, затем еле-еле ползал и только сейчас, спустя 3 неде­ли, начинаю приходить в себя. Сижу дома и доделываю рабо­ту, которую начал лет пять назад, — о летописных источниках Стрыйковского. Кроме того, добыл себе самоновейший прием­ник "Ленинград-002" и вечерами слушаю передачи.

Перед операцией видел Пашуто. Он был в бодром виде и собирался в Узкое, но его соседу по палате, Илье Миллеру, не повезло, он не пережил третьего (или четвёртого) инфаркта и в среду (11.01.) его похоронили. Непонятно — почему, будучи в тяжёлом состоянии, он летом ездил ещё в ГДР, а затем в Поль­шу. Говорят, были нелады и в институте. А в общем, его нет.

Мой том летописей попадёт к редактору только в марте или мае, а это значит, что всё лето придётся трястись около него (должен по плану выйти в 1978 году). Моя "Деревня" пошла на обсуждение к этнографам, но что там делается и как это вос­принято, не знаю, так как второй месяц не был в институте.

В Крыму скоро начнётся весна. Чуть ли не всю жизнь меч­таю (или говорю, что мечтаю) встретить раннюю весну на юге. Желаю для Вас всего самого хорошего, прежде всего — хоро­шей, солнечной, тёплой весны.

НІЛУ ГІЛЕВІЧУ

4 сакавіка 1978 г.

Дарагі Ніл Сямінавіч.

[...] Прачытаў у свой час Вашу кнігу пра "Маладняк". Хораша напісана. Як Вы, калі пісалі кнігу, былі чалавек зусім малады, то трэба сказаць: на той узрост (ды яшчэ зважаючы на ўмовы, у якіх раслі) кніга зусім харошая і чалавечая. У ёй няма і зна­ку таго, што кагось Вы хацелі б захваліць, хаця ён і не варты, а каго ахаяць, і таксама без дай прычыны.

Другое — Ваша нядаўняя рэцэнзія на кнігу Кісялёва. Я атрымаў яе, прачытаў і ўражанне было якраз такое, як выказалі Вы. Думаў напісаць аўтару пра гэта, але так жаданне засталося жаданнем. Пішу манаграфію пра летапісанне ў Беларусі (нават у гэтым годзе павінен скончыць) і ўвесь час думаю: наколькі наша культура была багацей, чым мы пра гэта ведалі, і чым гэта так намагаюцца паказаць гісторыкі ў Мінску. Нейкая форма вар’яцтва.

[...] Ці бачылі Вы кнігу Бергман (Варшава) пра Тарашкевіча? Варта прачытаць. Прывітанне яшчэ раз ад Н. М.

Улашчык.

УЛАДЗІМІРУ КАЛЕСНІКУ

5 сакавіка 1978 г.

Дарагі Уладзімір Андрэевіч.

Атрымаў кнігу пра Тарашкевіча, а праз некалькі дзён Вашу — пра Жылку. Абодва з Заходняй Беларусі, абодва выдатныя людзі. Як добра, што знайшліся людзі, якія ўспомнілі добрым словам гэтых людзей. Тарашкевіча ніколі не бачыў, але ў 1919— 1920 гг. вучыўся ў школе па яго граматыцы, з Жылкам сустракаўся, але мала, больш быў знаёмы з некаторымі з тых людзей, пра якіх Вы ўспамінаеце ў сваёй кнізе.

3 іх усіх быў найбольш знаёмы з Купцэвічам. У лютым-сакавіку 1930 г., калі жыў у Маскве, амаль кожны вечар заходзіў да яго, хаця і было няёмка, бо ён, адрабіўшы ўвесь дзень на станку, вечарам пісаў свае нарысы. Ён інтэнсіўна перапісваўся з Жылкам, я атрымаў ад яго адзін (здаецца так, але не больш як два) лісты ў канцы 1932 г.

Вы вельмі трапна заўважылі, што крытыкі 20-х гадоў "біліся" без усякіх правілаў, і вельмі мала хто з іх лічыў, што гэта справа сур’ёзная, а раз так, то трэба вучыцца. Успамінаецца вечар, калі пачалі абмяркоўваць "Два". Хтосьці выступіў і зрабіў некалькі крытычных заўвагаў. Тады сарваўся Барашка і вельмі темпе­раментна закрычаў, што такой крытыцы грош цана. Напісалі хлопцы цэлую кнігу, і добра. Няма чаго длубацца ў нейкіх там недахопах. Вот калі напішуць "Тры", то, пэўна, і без крытыкі будзе лепш.

Гародня — гэта адна з самых гідкіх фігур таго часу (горшы хіба што быў Бэндэ). Дык вось, на гэтым фоне такія, як Жылка і Купцэвіч, выглядалі надта прывабна. У іх была і культура, і чалавечнасць, і розум. Дарэчы, калі адзін раз, седзячы каля вогнішча ў дарозе, пачалася гаворка, то Жылка (не памятаю, з якой прычыны) загаварыў пра творчасць Платона. Хто ў той час мог гаварыць пра гэта!

Я не ведаў, што Жылка быў здаўна знаёмы з Чаротам. У той час, калі Жылка стала жыў у Мінску, я ніколі не бачыў іх разам. Занадта розныя гэта былі людзі.

Некалькі разоў Вы ўспамінаеце пра Краскоўскіх, часцей за ўсіх пра дачку Людмілу. Я яе не бачыў, ведаў толькі самога Краскоўскага (ён быў дацэнтам універсітэта і вёў у нас семінар па гісторыі Беларусі). Кваліфікацыі патрэбнай у яго не было, але справа не ў тым: ён вельмі кепска зарэкамендаваў сябе. Мне здаецца, што Жылка з ім самім блізкі не быў.

Іван Мікуліч. Я ведаў Мікуліча, нават быў у адной групе ва ўніверсітэце. Верагодна, гэта той самы, пра якога пішаце вы, бо чуў (ад яго ці некага другога), што ён вазіў з Літвы ў Польшчу пракламацыі проста ў возе. У той час граніца ахоўвалася кепска і падобнае можна было рабіць.