Маска чырвонае смерці

Гоніць мроя пра цябе
Сны ў салодкай цішыні,
Дыхае лагодна змрок,
Свецяць ярка зор агні.
Гоніць мроя пра цябе
Сны, і нейкі дух ізноў
Вабіць, быццам незнарок,
Да акна твайго, любоў!

Слабне гукаў тонкі звон
На маўклівых струмянях,
Як імгненні дзіўных мрой,
Растае магнолій пах.
Прадчувае блізкі скон
Плач тужлівы салаўя,
Я ж памру каля цябе,
Незраўнаная мая.

Дзень яшчэ б адзін пражыць!..
Падымі мяне з зямлі,
Пацалункаў на мяне
Жыватворны дождж пралі.
Рвецца сэрца і дрыжыць,
Засталося мне адно:
Абдымі мяне мацней,
Каб разбілася яно [¹¹⁰].

Мала каму, мабыць, вядомыя гэтыя радкі, хаця іх аўтар — такі буйны паэт, як Шэлі. Цеплыню іх вобразаў, далікатных і вытанчаных, здольны ацаніць кожны, і глыбей за ўсіх той, хто сам узлятаў у салодкіх крозах пра каханую, каб патануць у духмяным паветры паўднёвай летняй ночы.

Адзін з найлепшых вершаў Ўіліса* — па-мойму, найлепшы з усяго, што ён напісаў, — менавіта праз гэты недахоп — празмерную сцісласць — не здолеў заняць належнае месца ў суджэннях як крытыкаў, так і чытачоў.

Брадвей начны ўжо бачыць сны,
Цямнее пакрысе,
Красуні крок чуваць праз змрок,
Ідзе ў сваёй красе.
I духаў рой смуга за ёй
Бы ветрыкам нясе.

I чысціня ў змярканні дня
Зачаравала свет,
Любы мінак глядзеў няўзнак
Красуні той услед,
З усім, чым Бог адорваць мог,
Спраўлялася як след.

Яна як след свой запавет
Захоўвала ўвесь час:
Манетаў звон — яе закон,
Цана любых украс,
Сябе прадаць — вось дабрадаць,
Прыдбаўшы мужа ўраз.

Яшчэ адна ідзе без сна
Лілеяй уначы,
I духі іншыя за ёй
Ляцяць, бы крумкачы:
Там ганьба ды відзеж бяды —
Ёй не дапамагчы.

Прасіць дарма — душы няма
Ў аматараў забаў.
Хоць сам Хрыстос, праліўшы слёз,

Грахі ёй дараваў,
Ды чалавек, нібы на здзек,
Не робіць добрых спраў [¹¹¹].

Складана пазнаць у гэтым творы Ўіліса, які напісаў столькі нязначных салонных вершаў. Радкі не толькі багатыя і бездакорныя, але і поўныя энергіі, аднак пры гэтым дыхаюць відавочнай і сур'езнай шчырасцю пачуцця, якія б мы марна шукалі ў іншых творах Уіліса.

Пакуль эпічная манія, пакуль ідэя пра тое, што без шматслоўнасці ў паэзіі пашаны не заслужыць, цягам апошніх гадоў, выключна праз сваю бязглуздасць, паступова памірае ў меркаваннях публікі, мы бачым, як наўзамен ёй ідзе ерась занадта відавочная і ілжывая, каб яе можна было доўга цярпець, але якая за кароткі час свайго існавання прынесла нашай паэзіі больш шкоды, чым усе астатнія яе ворагі, разам узятыя. Я маю на ўвазе ерась, якую называюць дыдактызмам. Прынята лічыць, моўчкі і ўголас, наўпрост і ўскосна, што асноўная мэта любой паэзіі — ісціна. Лічыцца, што кожны верш мусіць несці мараль, і па гэтай маралі трэба ацэньваць вартасць твора. Мы, амерыканцы, з асаблівым імпэтам падтрымліваем гэтую ідэю, больш за тое — мы, бостанцы, надзвычай ахвотна развілі яе напоўніцу. Мы забралі сабе ў галаву, што напісаць верш проста дзеля верша ды яшчэ і прызнацца ў гэтым — значыць прадэманстраваць адсутнасць сапраўднай паэтычнай велічы і сілы; аднак калі б мы насамрэч дазволілі сабе зазірнуць у глыбіню свае душы, мы б адразу зразумелі, што няма пад сонцам і ніколі не існавала — дый не можа існаваць — твора, больш велічнага, больш высакароднага, чым гэты самы верш, верш pers se [¹¹²], верш, які ёсць толькі вершам і больш нічым, верш, напісаны выключна дзеля самога верша.