Мядовы год

— Мінулай вясной зрабілі на паляне сталы для ўсіх. I, ведаеце, пакуль з прэзідыума дайшлі, дык і месцаў не было. Пазалазілі за стол такія, каго я век і не бачыў. Няёмка выйшла. Дык сёлета я інакш… Кожны атрымаў сваю прэмію, як хоча, так няхай і распараджаецца… Буфеты ёсць. Ну, а для гасцей і наогул… Без гэтага таксама нельга.

Памаўчалі. Машына выехала з лесу. Ехалі цяпер ускрайкам, па шаўкавістаму сіўцу, паўз бярэзнічак.

— А ў цябе ў брыгадзе не людзі, а золата,— зноў загаварыў Кулагін.— 3 такімі людзьмі куды хочаш можна ісці, не падвядуць. Ніколі не дадуць у крыўду. Я добра ведаю сваіх вяскоўцаў, але і я такога не чакаў ад іх…

— Я таксама не чакаў,— сказаў Кастусь так, нібы апраўдваўся.

— А ведаеш, Ігнатавіч, я быў за тое, каб тваёй брыгадзе першую прэмію далі. Настойваў нават. Дык члены праўлення ўпёрліся, парторг таксама. Чыжэвіч адзін мяне і падтрымліваў. I справа зусім не ў дысцыпліне, як потым запісалі ў пратаколе. Напіралі на тое, што ты ў брыгадзе часова, што, калі б пастаянна… А так… Зарабіў вымпел адзін, а ганарыцца будзе другі.

Кулагін счакаў крыху, спадзеючыся, што Кастусь скажа што-небудзь пра сваё далейшае брыгадзірства, але той маўчаў.

ЛЕТА

1

У пачатку чэрвеня не было дажджу.

3 раніцы свяціла сонца, а недзе апоўдні неба зацягнула касматымі воблачкамі. Яны збіраліся ў чорныя хмары. Падаваў голас далёкі гром. Усё прыціхла, не варушылася. Толькі нізка над дарогай шмыгалі ластаўкі. Хмара вырасла на паўнеба і дыхнула халадком. Пачалі падаць буйныя, рэдкія кроплі. Але дажджу не было — узняўся моцны вецер, праганяў хмары…

Дажджы пайшлі тады, калі іх ужо і не чакалі,— без ветру і грому. Дарогі расквасіла так, што ні праехаць, ні прайсці. Часам выдараліся пагодныя раніцы, на расе блішчала сонца. Але ў другой палове дня наплывалі хмары і зноў ішоў дождж.

Надышла касьба. А пагоды ўсё яшчэ не было. Касіць сена паднялі ўсіх, хто толькі мог трымаць касу. Папрыязджалі і тыя, што працавалі ў райцэнтры, у горадзе.

За якіх два дні траву падвалілі. Ставіць копы пайшлі таксама ўсе, нават падлеткі і дзеці. Як кінуць вокам, ад Вішнёва да самай чыгункі бялелі хусцінкі і кашулі.

Кастусь і Ліна ішлі па слядах, што зялёным шнурочкам цягнуліся па траве між балотам і высокім жытам. Над балотам трывожна крычалі кулікі. Жыта выходзіла ў колас, у ім там-сям сінелі васількі.

Ліна бегала па траве, ірвала кветкі. Босыя яе ногі абрасіліся, і да іх папрыліпалі пялёсткі ад рамонкаў.

— Ой, чаму мы раней сюды ні разу не прыйшлі! — яна паглядзела на Кастуся.— Праз тваё брыгадзірства і лета не бачылі!

Кастусь моўчкі цягнуў біклагу з вадой, сумку з ежай і двое грабляў.

Кабеты зграбалі сена, а мужчыны сталі на стагі. Стаў на стог і Кастусь. Копы цягалі коньмі. Зачэпіць вяроўкай капу, а сам на яе і — паехаў… Ліне ці абрыдла грэбці, ці ей сапраўды захацелася пацягаць копы, толькі яна аддала Кольку граблі і ўзяла ў яго каня. Зачапіла капу вяроўкай, уселася сама наверх і сцебанула каня пугай. Той ірвануў з месца, і Ліна кульнулася на зямлю. Усе зарагаталі. Падышоў Колька і навучыў яе, як трэба кіраваць канём. Кастусь са стога назіраў за жонкай, радаваўся, што яна так захапілася работай. Кожны раз, як Ліна пад’язджала да стога, яна нешта крычала Кастусю, але ён, не разабраўшы яе слоў, толькі ўсміхаўся.

Пад стогам стаяла Вера, брала на вілкі ладны ахапак і падавала Кастусю. Кастусь зверху добра бачыў яе, бачыў, як яна напружвалася, падымаючы сена, як з галавы ў яе з’язджала хустка і яна папраўляла яе, як выцірала пот на твары.

Майсей Вухаед завяршыў свой стог першым, падышоў да кастусёвага, паказаў, з якога боку больш падкласці. I ўсё ж стог у Кастуся выйшаў нейкі аднабокі, з нахіленай дзюбкай-вяршком.

— Сена не ўляжалася… Калі яно пастаіць у копах, тады яго і таптаць лаўчэй, а так тапырыцца,— апраўдваўся Кастусь.

— Будзе стаяць,— махнуў рукой Вухаед.— Давай, Ігнатавіч, аб’яўляй абед.

Хто тут, пад стогам, раскладаў сваю ежу і абедаў, а потым драмаў у цяньку, а многія пайшлі на рэчку. Кастусь з Лінай таксама захацелі выкупацца.

— Стамілася?

— На далоні мазоль ускочыў ад лейцаў,— паказала яна мужу сваю руку.— Шчыміць.

Яны адышліся далей па беразе, дзе ўжо нікога не было, аблюбавалі шырокую, ахутаную з усіх бакоў алешнікам затоку, у якой можна было наплавацца ўволю. Кастусь раздзеўся і прама з берага нырнуў у ваду, выплыў на самай сярэдзіне, фыркаў ад асалоды, пырскаўся.

— Ліна, давай сюды!

Ліна спусцілася з абрывістага берага, спынілася ля самай вады, трымаючыся за карэнні, што звісалі з берага.

А потым, накупаўшыся, яны ляжалі на травяністым беразе.

— Здаецца, і не варушылася б… Усё цела баліць.

— Гэта з непрывычкі. Потым не будзе.

— Як гэта — потым? — села Ліна.

Кастусь не заўважыў яе насцярожанасці.

— Ну, праз дзень-другі. Чалавек прывыкае…

— Дык ты хочаш, каб я прывыкла?.. Каб сядзела тут?.. Спачатку паехалі толькі на адну зіму. Там, казаў, ніхто не будзе перашкаджаць нам рыхтавацца да экзаменаў. Паверыла. А потым — «пажывем, пакуль адсеемся». Тут, бачыце, без яго не будуць людзі ведаць, як вывозіць на поле гной. А цяпер, выходзіць, без яго ў калгасе не ўбяруць сена.