У той вечар Ян наведа╝ся да мяне. Вярта╝ся з дзяжурства. Ён выгляда╝ трох╕ ╝зв╕нчаным. Сказа╝, што н╕чога не е╝ з самага ранку, а ╝ казармах стало╝ка ╝жо зачын╕лася. Я накро╕ла хлеба з халодным мясам ╕ пастав╕ла на стол гарлач таннага ружовага в╕на, якое тут п╕л╕, як ваду. Потым я сядзела за сталом насупраць брата ╕ глядзела, як ён есць. У ╕м не заставалася н╕чога ад таго маленькага хлопчыка, разам з як╕м мы кал╕сьц╕ карм╕л╕ чаек ╕ к╕дал╕ся ╝ мора з хвалярэза. Ён нас╕╝ ун╕форму зямл╕стага колеру. Яго цёмна-русыя валасы был╕ коратка абрэзаны, як ва ╝с╕х стражн╕ка╝. Агнястрэльнай збро╕ пры ╕м не было, але на поясе ╝ яго в╕сел╕ гнуткая дуб╕нка з папярочным дзяржальнам ╕ флагрум-а╝таматычны хлыст, як╕ стражн╕к╕ нас╕л╕ пры сабе пастаянна. Флагрум выкарысто╝ва╝ся для ╝ц╕хам╕рвання чэрн╕. Ён уя╝ля╝ сабой кароткую калодку на рамян╕, як╕ для зручнасц╕ мацава╝ся да запясця. Пры нац╕ску на спуск флагум пачына╝ трашчаць ╕ сыпаць с╕н╕м╕ агеньчыкам╕. Агеньчык╕ был╕ роднасныя тым, што бегл╕ па Цёрне, але ╕х забойная с╕ла была значна меншая. Удар флагрума не спапяля╝ чалавека на месцы, а тольк╕ часова пазба╝ля╝ яго прытомнасц╕.
- Дарма ты не прыйшла глядзець парад. М╕ка бы╝ на трыбуне. У белым мундз╕ры. Я стая╝ зус╕м побач. Здаецца, ён мяне за╝важы╝.
Ян пацягну╝ся за гарлачом з в╕ном, як╕ стая╝ пасярод стала. Расшп╕лены рука╝ ун╕формы з'еха╝ да локця, ╕ я ╝бачыла яго моцную, мускул╕стую руку, пакрытую цёмным╕ валас╕нкам╕. Як у нашага нябожчыка бацьк╕. ╤ вочы ╝ яго был╕ так╕я ж - валошкава-с╕н╕я. ╤ усм╕ха╝ся ён гэтак жа, як бацька. Але я адчувала, што Ян зраб╕╝ся для мяне чужым чалавекам. Мы н╕быта апынул╕ся па розныя бак╕ Цёрну.
- У нато╝пе казал╕, што праз год М╕ка ажэн╕цца з А╝густай ╕ зроб╕цца Кесарам. У ╕х там ужо ╝сё вырашана, - гавары╝ Ян. У ягоным голасе чулася захапленне. - Кесар, уя╝ляеш?
Я хмыкнула.
- Ён ужо дзесяць год з ёй ажан╕цца зб╕раецца, ды нешта ╝сё н╕як. Дый ёсць у яго законная жонка. Берэн╕с гэта, з Валога╝. Яе куды падзенуць?
Ён пацепну╝ плячыма.
- Не ведаю. У кляштар, напэ╝на. А яна н╕чога, дарэчы. Стаяла сёння на трыбуне побач з Намесн╕кам. Уся ╝ золаце. Прыгожая. Кажуць, пераспала з цэлым гарн╕зонам.
- Ян! - сказала я з прыкрасцю.
Ён засмяя╝ся. Так, Ян бы╝ у захапленн╕ ад Намесн╕ка. Ён ╕ зва╝ яго па-простаму - М╕ка, як сябрука ц╕ добрага знаёмага. Пазашлюбны сын караля, народжаны ад ахм╕стрын╕, М╕ка выхо╝ва╝ся ╝ карале╝ск╕м палацы на ро╝ных са зводным братам М╕раславам. Так склалася, што М╕ка бы╝ старэйшы за М╕раслава на некальк╕ гадо╝, аднак ╝ яго не было н╕як╕х шанца╝ атрымаць карону. А цяпер бач ты - Намесн╕к Прав╕нцы╕, першы фаварыт А╝густы. ╤ магчыма, хутка стане ╕мператарам. Годны прыклад для пераймання... Хаця сумне╝на, што ╝ Цытадэл╕ такое дазволяць. Рамейцам╕ н╕кол╕ яшчэ не к╕равал╕ ╕ншаземцы.
Крамольн╕к
Парадк╕, як╕я ╝сталявал╕ся пасля ╬з'яднання, был╕ не стольк╕ суровым╕, кольк╕ дурным╕. Масавыя пакаранн╕ смерцю (з абавязковым адразаннем гало╝ ╕ выста╝леннем ╕х на Гарматнай плошчы) практыкавал╕ся падчас бунта╝, у мэтах застрашэння. У м╕рны час смяротныя пакаранн╕ был╕ рэдкасцю. Вельм╕ мног╕х ссылал╕ на по╝дзень, у базальтавыя пустын╕. Грызц╕ тхоос у шахтах. Адтуль, як прав╕ла, не вяртал╕ся. Да╝жн╕ко╝ ╕ махляро╝ к╕дал╕ ╝ вязн╕цу. Злодзеям адсякал╕ пальцы рук. Забойцам выдз╕рал╕ вочы. Рамейск╕ Кл╕р л╕чы╝ так╕я пакаранн╕ 'душавыратавальным╕'. За здраду ╝ шлюбе распусн╕кам адразал╕ насы. Прычым тут мел╕ся свае ц╕кавостк╕. Сваю бязносую жонку муж ме╝ права выгнаць з хаты ╕ ажан╕цца нанава. Кал╕ ж не пашанцавала мужу, то жонка мус╕ла яго прыняць ╕ клапац╕цца аб ╕м да канца жыцця. Таму зразумела, што жанчына, якая застукае свайго мужанька з каханкай, лепш ц╕хенька прама╝чыць ╕ зроб╕ць выгляд, што н╕чога не адбылося.*
Наогул законы ╤мперы╕ был╕ разл╕чаны на мужчын, перадус╕м. Яну ╝ гэтым сэнсе пашанцавала, ён нарадз╕╝ся мужчынам. Жанчынам ╤мперыя не пак╕дала н╕як╕х шанца╝. Дакладней, некаторыя варыянты ╝сё ж мел╕ся. Але ╕х было няшмат. Шчасл╕ва выйсц╕ замуж. Альбо пастрыгчыся ╝ манашк╕. Альбо...быць А╝густай, чорт пабяры. Альбо пайсц╕ куртызанкай у вясёлы дом. Лупанарый, як кажуць рамейцы. Гэтае сло╝ца я ╝першыню пачула ад брата. Закон Праведн╕ка╝ ган╕╝ распусту, але тым не менш, лупанары╕ мел╕ся ва ╝с╕х буйных гарадах. Жыццё ╝ куртызанак сапра╝ды было вясёлае. Але нядо╝гае. Мног╕х губ╕ла прых╕льнасць да моцнага в╕на ╕ юкла-тра╝к╕, якая прынос╕ць забыццё. Друг╕я пам╕рал╕ ад крывацёка╝, бо ╕м занадта часта прыходз╕лася вытручваць непажаданы плод з улоння. Трэц╕х кас╕л╕ благ╕я хваробы, ад як╕х гн╕е нутро ╕ цела пакрываецца язвам╕. Я бачыла так╕х хворых на дзядз╕нцах храма╝ ╕ на к╕рмашовых плошчах. З галавы да ног захутаныя ╝ рыззё, якое хавае стан ╕ абл╕чча - бачныя тольк╕ ╕х рук╕, як╕я цягнуцца да м╕нако╝ з маленнем аб м╕ласц╕не. Рук╕ абкручаны б╕нтам╕, набрынялым╕ гноем, а пальцы пазба╝лены пазногця╝.