Нигина ва Мирмалик

— Мо аҳди қоони бузурги худро бешикаст нигоҳ доштем ва ҳокими Хуҷандро амон додем. Қавли худро нигоҳ медорем ва, натарс, туро намекушем. Аммо хунбаҳо меситонем. Ба ин сарбози ҷабрдида имкон медиҳем, ки интиқом ситонад ва бо тири бепайкон чашми туро ҳамранги чашми худ гардонад…

Мирмалик дид, ки якчашма камон аз китф мегирад, саросема фарёд зад:

— Агар тавонад, хунбаҳо мегирад! — ин бигуфту сӯи муғули қадпаст пайзаи филизӣ башаст ҳаво дод, ки мисли тир париду чашми дуюмашро хуншор гардонд.

Ҳама ба по хестанду сарбозони мусаллаҳ ба сари Мирмалик тохтанд. Ғазанфари Хуҷанд баланд ҷаҳида, Қудқоонро ба фарш афтонд ва шамшери ясовулро соҳиб шуда, худро ба мобайни нуйонҳои ширакайф зад. Онҳоро сипар сохта, даҳ сарбози ҳамлаварро ба ҷаҳаннам фиристод. Вале панҷоҳи дигар ба сараш тохтанду аз захму зарбаи бисёр беҳол гашт ва гурзе, ки аз пушт ба гарданаш фурӯ рафт, риштаи ҷонашро бурид. Зодаҳулоҳу улувван152.

Асари дарди ту ҳангомаи дармон бишикаст,

Ғаму андешаи ту пушти дилу ҷон бишикаст.

То зи ту дасти аҷал бозгирифт оби ҳаёт

Хизрро орзуи чашмаи ҳайвон бишикаст.

Ҷони оҳандилам аз оташи марги ту битофт,

Шишаи сабри маро бар сари сандон бишикаст.

Рӯзи бозори сухан тез ба айёми ту буд,

Чун ту бастӣ дари дӯкони сухан, он бишикаст!

Он замоне, ки лаби лаъли ту аз ханда бимонд,

Дили бесангу хирадро лабу дандон бишикаст.

Хостам, то қаламе бар сари сӯги ту кунам,

Сӯги ту нӯки қалам дар сари туғён бишикаст…

Хостем Мирмаликро дар ҷойгоҳи ҳисори обӣ ба хок супорем. Аммо Қудқоони алайҳилаъна иҷозат надод. Бо тамоми қуввате, ки дошт, наъра кашид:

— Чауш, Ирвес ол! Сув урвес қол!!153

Қудқоони дӯзахӣ бо лафзи муғулӣ хост суханбозӣ кунад. Гуфт, ки паланг ба коми наҳанг андозед, то азоби ҷаҳаннамро кашад. Аммо баръакс шуд: руди Сайҳун, ки наҳанг надошт, соҳиби моҳии бузург ва сутург шуд!

Шери Хуҷанд ба Наҳанги Сайҳун табдил ёфт, наҳанге зери об шуду кавкабе рӯйи об! Вайро шоирон «Наҳанги зери хафтон» гуфтанд ба маънои шамшери обдор, «Наҳанги наём» номиданд ба маънои шамшери дар ғилоф, «Наҳанги сабз» хонданд ба маънои шамшери ҳаётбахши Хуҷанд…

Наҳанги сабзи Сайҳун бомаром ва ҷовидона аз саргаҳи дарё то поёноб шино мекунад. Чун ба ростои Хуҷанд мерасад, сар боло кашида, марсияи ҷовидонӣ мехонад. Насими рӯҳбахши рудбори пурасрор охирин хитобаи фарзанди дарёниҳодро аз қаъри дили дарё ба гӯши дили мардум мерасонад:

Ман чун мурдам, зиндаи ҷовид шудам!

В-аз ҳар чӣ — ҷуз аз Худой навмед шудам…

Сар аз чилаи додани ҷон чун шустам

Покизатар аз ҳазор хуршед шудам!

Руҷӯи ҳаштум

Эй маҳи меҳрлиқо, ҷойи ту дар об, дареғ!

Сарви афрохтаболи ту дар об, дареғ!!

Хабари марги пуразоб ва беқиёси Мирмаликро шунида, Нигина беҳад бетоқату музтарибҳол шуду ранг аз рухаш парид, дилаш сахт беҳузур гашту ақлаш беҳис гардид ва аз беҳушӣ бар хок фурӯ ғалтид. Вай як шабонарӯз ба худ наомад ва мо ғайр аз хомӯшию интизорӣ ва лобаву зорӣ бар Худованди меҳрубон дигар чора надоштем.

Бимастураю Абдулсайид — волидони даҳшатзадаи Нигина ва додараш Мирсайид сарҳисоби корро гум карда, ҷойи нишаст наёфта, дарун медаромаданду берун мебаромаданд, ба чеҳраи карахтгаштаи дурдонаи худ нигариста, бо овози пасту баланд илтиҷо бар Худо мекарданд. Аҳмадсайид аммо сокит буд, дар кунҷи хона сар ба зер афканда, ором менишаст. Вай ҳам муноҷот бар Худо мехонд, фақат дар дил ва бесадо. Мирмӯҳсин бошад, сар бар пойи модар ниҳода, гаштаю баргашта ҳасрати падар мекард:

Он, ки ӯ рафт, маро бекасу ғамхор гузошт,

Ӯ гузашту ҳамаро дар ғами тимор гузошт.

Ҳоли зори навҷавони падаргумкарда ва аз ҳоли модар тарсидаро дида, маро қофия танг омаду мурғи рӯҳ дар қафаси сина нағунҷид. Ғамзадаи сӯги бародархонд «мабод он лаҳза, ки дар дили тарабхоҳи Мирмӯҳсин ғами модар роҳ ёбаду аз андӯҳи гарон сусту бемор ва нотавон шавад» гуфтаму овози гиряҳои Мирмӯҳсин ҳини тифлӣ дар гӯшам дубора садо дод. Он вақт ману Саъдӣ ҷониби Фарғона мерафтему очаи Моҳсимо ақрабои хуҷандиро ба маъракаи чиллагурезони Ворух мебурд. Нигина аз дур моро бехато шинохту аробаро нигоҳ дошт ва ба таҳсини Саъдӣ сазовор шуд:

– Ҳазорон офарин бар чашми накӯят, эй нозанин! Ҳазорон шукру сипосу миннату иззат Худойро, ки аз ғояти карам ва лутфи хеш моро дар остонаи Исфара ба ҳам расонд!

Саъдӣ бо эҳтиёти том Мирмӯҳсинро рӯйи даст бардошта, аз пешониаш бӯсиду гуфт: