Ордэн Прамяністых

Усе падтрымалі – хто ўголас, хто проста згодна матлянуў галавой.

Прыняўшы дыплом «За свабоду слова», Аляшэўскі выступіў з кароткай прамовай:

– Я вельмі ганаруся гэтай высокай узнагародай і хачу сказаць, што прымаю яе толькі як пасярэднік. Так, я ўзначальваю газету, але мой даробак – толькі частка той вялізнай працы, якую робіць увесь калектыў, усе мае калегі. Гэтую ўзнагароду атрымліваю не толькі я, але і журналісты, якія працуюць у нашым выданні. Яе атрымліваюць і тыя супрацоўнікі, чыя дзейнасць менш заўважная, але не менш значная: вярстальшчык, карэктар, тэхнічны рэдактар, фотакарэспандэнт… Я лічу, што гэта нашая агульная ўзнагарода. Таму дазвольце падзякаваць вам не толькі ад сябе, але і ад імя маіх калег, працу якіх вы так высока ацанілі.

Цішу ў рэдакцыі перарваў голас карэктаркі Святланы:

– Дык значыць, і нам нешта ад гэтай прэміі перападзе? Я правільна зразумела?

Адказу ні ад кога не прагучала, толькі хтосьці скептычна гмыкнуў. Кміціч падазраваў, што гэта быў Рак, але заўважыць не паспеў.

Вярнуўшыся з-за мяжы, Аляшэўскі прынёс прэміяльны дыплом у офіс. Нейкі час ён хадзіў з узнагародай з пакоя ў пакой па ўсёй рэдакцыі, прымерваючыся, куды лепш павесіць, каб пабачыла як мага больш людзей. Некалькі разоў галоўны рэдактар вяртаўся ў свой пакой і прымерваў дыплом то на адну, то на другую сценку. Потым зноў выходзіў, задуменна круцячы галавой.

Нарэшце ён спыніў свой выбар на першым, прахадным, пакоі: праз яго праходзілі ўсе журналісты і наведнікі, а значыць, тут яго пабачыць як найболей людзей. Пабачаць – і ацэняць працу рэдакцыі.

Калі Аляшэўскі вешаў дыплом на новазакалочаны цвічок, да яго падышла карэктарка Святлана з тым самым пытаннем, якое яна ўжо агучвала падчас прагляду інтэрнэт-трансляцыі:

– А якая прэмія чакае нас? Вы ж так хвалілі калектыў, які дапамог атрымаць гэтую ўзнагароду…

Галоўны рэдактар шчыра рассмяяўся:

– Святлана, гэта прэмія ўсёй нашай газеце, і яна пойдзе на ўмацаванне выдання. Вы ж разумееце, што ў нас ёсць неабходныя рэдакцыйныя выдаткі, перыядычна ўзнікаюць сякія-такія тэхнічныя складанасці… Вядома, я пагляджу, ці ўдасца штосьці выкраіць для калектыву, але на штосьці значнае не разлічвайце…

…Цяпер Кміціч глядзеў на «БМВ», купленую, па словах прыяцеля, акурат на тую прэмію.

– Адкуль такая інфармацыя?

– Ён яшчэ і кватэру новую прыкупіць задумаў, – Рак зацягнуўся апошні раз, загасіў недапалак аб край сметніцы і выкінуў. – Бухгалтарка прагаварылася… Калі зразумела, што і каму яна сказала, дык вельмі спалохалася. Прасіла, каб я нікому і нічога… Толькі што на калені перада мной не падала.

– А ты не ўтрымаўся і расказаў, – пад’ялдыкнуў Кміціч.

– Дык жа толькі табе.

Калегі яшчэ раз паглядзелі на цёмныя бліскучыя бакі начальніцкага аўто і вярнуліся ў рэдакцыю.

Кастрычнік, 1927

Жоўтае святло газніцы залівала прастору вакол сябе, пакідаючы вуглы памяшкання замглёна-таямнічымі.

Але дырэктару музея і гэтага святла было дастаткова – абы на стале можна было без цяжкасці чытаць паперы. Перад Хлюдзінскім ляжаў аркуш, на якім акуратнымі круглымі літарамі быў запісаны кароткі пералік.

Толькі сем імёнаў.

Насупраць двух з іх гэтым жа круглым старанным почыркам, які Антон выпрацаваў у сябе яшчэ за часы навучання, былі выведзеныя пазнакі:

Грацыян Пашкоўскі – забіты

Казімір Кітаеўскі

Станіслава Верацінская

Ганна Кавалёва – забітая

Давід Ратнер

Васіль Луст

Андрэй Камар

Гэтыя імёны назваў яму апошні ў спісе, Андрэй Камар. Усе яны, падсумаваў у думках Хлюдзінскі, патэнцыйныя ахвяры таго невядомага забойцы, які зарэзаў ужо двух чалавек з гэтага кароткага спіса. Значыць, давядзецца шукаць кагосьці, хто ведае ўсіх пайменаваных ды іх небяспечны сакрэт. Кагосьці небяспечнага для гэтай групкі, якая назвала сябе Ордэнам Прамяністых…

У кожным разе з гэтымі людзьмі трэба сустрэцца і паразмаўляць, перасцерагчы іх. Магчыма, хтосьці здагадаецца сам, адкуль ідзе пагроза гэтым «прамяністым», ці навядзе на думку пры размове. І найлепш, калі суправаджаць яго будзе Камар – так да яго, Хлюдзінскага, будзе больш даверу.

Можна было б, вядома, сказаць Камару, каб хлопец сам пагаварыў са сваімі аднадумцамі, папярэдзіў іх. Але ці дадуць яму, маладому, веры? З другога боку, як паставяцца гэтыя «прамяністыя» да таго, што нехта чужы даведаўся іхнюю таямніцу? Сам бы ён на іх месцы з недаверам ставіўся да ўсялякіх чужаніц…

Раптоўна ў дзверы нехта патрабавальна, па-гаспадарску загрукаў. Антон згарнуў спіс, сунуў яго ў кішэню і, узяўшы ў рукі газніцу, пацягнуўся глядзець, каго там прынесла проці ночы.

Адчыняючы дзверы, ён пачуў, што на дварэ ліе працяглы нудны восеньскі дождж. Раней, за роздумамі, музейшчык не чуў, як кроплі ствараюць манатонную шумавую завесу. І тое, што нехта прыйшоў да яго ў дождж і на ноч гледзячы, было яшчэ больш дзіўна.

За дзвярыма стаяў чалавек з грубаватымі неславянскімі рысамі твару, апрануты ў скураную куртку. У святле газніцы мокрая скуранка цьмяна паблісквала, быццам на яе былі нашытыя залацістыя палоскі.