Patroj kaj filoj

— Jen kial vi havas en la salono portreton de Surorov. Mi amas tiajn dometojn, kia via, malnovajn kaj varmajn; ili posedas ian specialan odoron.

— Pro la lampa oleo kaj pro la trifolio, — diris Bazarov, oscedante. — Kaj kiom da muŝoj estas en ĉi tiuj agrablaj dometoj … Ph!…

— Diru, — komencis Arkadio post mallonga silento, — oni ne estis severa por vi en via infaneco.

— Vi vidas, kiajn gepatrojn mi havas. Ili ne estas timigaj.

— Vi ilin amas, Eŭgeno?

— Jes, Arkadio.

— Ili tiel amas vin!

Bazarov silentis momenton.

— Ĉu vi scias, pri kio mi pensas? — diris li fine, metante la brakon sub la kapon.

— Mi ne scias. Pri kio?

— Mi pensas: feliĉe vivas miaj gepatroj en la mondo! Mia patro, jam sesdekjara homo, klopodas, diskutas pri «paliativaj rimedoj», kuracas, ludas grandaniman kun la kamparanoj, — unuvorte ĝuas; ankaŭ mia patrino estas feliĉa: ŝia tago estas tiel plenigita de diversaj okupoj, de «oh!» kaj «ah!» ke ŝi ne havas tempon pripensi; kaj mi…

— Kaj vi?

— Kaj mi pensas: jen mi kuŝas ĉi tie apud fojna amaso … La malvasta loko, kiun mi okupas, estas tiel eta kompare kun la cetera spaco, kie mi ne estas kaj kie oni ne scias pri mia ekzisto; la parto de la tempo, kiun la sorto destinis por mia vivo, estas tiel bagatela kompare kun la eterneco, en kiu mi ne ekzistis kaj ne ekzistos … Tamen en ĉi tiu atomo, en ĉi tiu matematika punkto, cirkulas la sango, laboras la cerbo, deziras ion … Kia abomenaĵo! Kia sensencaĵo!

— Permesu diri al vi: tio, kion vi asertas, koncernas ĝenerale ĉiujn homojn …

— Vi estas prava, — rediris Bazarov. — Mi volis diri, ke ili, miaj gepatroj, estas okupitaj kaj ne pensas pri la propra nuleco, ili ne sentas ĝian malbonodoron … kaj mi … mi sentas nur enuon kaj koleron.

— Koleron? Kial koleron?

— Kial? Kia demando! Ĉu vi forgesis?

— Mi memoras ĉion, sed mi ne opinias, ke tio donas al vi la rajton koleri. Vi estas malfeliĉa, jes, sed…

— Mi vidas, ke vi, Arkadio Nikolaiĉ, komprenas la amon, kiel ĉiuj nuntempaj junuloj: vi allogas, vokas la kokinon, kaj tuj, kiam la kokino komencas proksimiĝi, viaj piedoj estas en movado! Mi ne estas tia. Sed sufiĉe pri tio. Honto estas paroli pri tio, kion oni ne povas ŝanĝi. — Li sin turnis sur la flankon. — Jen brava formiko trenas duonmortan muŝon. Trenu ĝin, amiko, trenu! Ne atentu tion, ke ĝi kontraŭstaras, profitu tion, ke vi, kiel besto, havas la rajton malŝati la senton de la kompato, ne kiel ni, homoj, kiuj rompis sin mem!

— Ne vi devus paroli tiel, Eŭgeno! Kiam vi rompis vin?

Bazarov levis la kapon.

— Nur per tio mi min gloras. Se mi mem ne rompis min, virinaĉo ne faros tion. Amen! Finite! Unu vorton plu vi ne aŭdos de mi pri tio.

Ambaŭ amikoj kuŝis silente dum kelke da minutoj.

— Jes, — komencis Bazarov, — stranga kreaĵo estas la homo. Se vi rigardas de flanko kaj de malproksime la vivon malplenan, kiun vivas ĉe tie la «patroj», ŝajnas, ke oni povas deziri nenion plu. Manĝu, trinku kaj sciu, ke vi agas plej nature, plej prudente. Tamen, ne; la enuo baldaŭ ekregas vin. Oni deziras vivi kun aliaj, insulti ilin, sed vivi kun ili.

— Oni devus tiel aranĝi la vivon, ke ĉiu el niaj momentoj estu plensignifa, — diris medite Arkadio.

— Sendube. Ĉiam estas dolĉe signifi ion, eĉ se oni estas malprava; eĉ sensignifajn aferojn oni povus toleri … sed la vanteco de la vivo, jen la malfeliĉo …

— Ne ekzistas vanteco por tiu, kiu ĝin preterpasas sen atento.

— Hm… vi diris kontraŭan ĝeneralan frazon.

— Kion? Kion vi nomas tia?

— Jen kion: se oni diras, ekzemple, ke la civilizacio estas utila, tio estas ĝenerala frazo; se oni diras, ke la civilizacio estas malutila, tio estas kontraŭa ĝenerala frazo. Tio sonas pli elegante, sed efektive tio estas la samo.

— Sed la vero, kie estas la vero?

— Kie? Mi respondos al vi, kiel eĥo: kie?

— Vi estas hodiaŭ melankolie agordita, Eŭgeno.

— Ĉu vere? Kredeble, la suno tro varmigis min; kaj ni manĝis tro da framboj.

— En tia okazo, ne malbone estus iom dormeti, — diris Arkadio.

— Bone; sed vi ne rigardu min: oni havas ĉiam malsaĝan mienon, kiam oni dormas.

— Ĉu ne estas por vi indiferente, kion oni pensas pri vi?

— Mi ne scias bone, kion respondi al vi. Vera homo ne devas zorgi pri tio; vera homo estas tiu, pri kiu oni povas pensi nenion, sed kiun oni devas obei aŭ malami.

— Strange! Mi malamas neniun, — rediris post pripenso Arkadio.

— Kaj mi multajn. Vi estas delikata animo, marmelado, kiel vi povus malami! … Vi estas timema, malmulte vi fidas al vi mem …

— Kaj vi, — interrompis Arkadio, — vi fidas al vi mem? Vi havas altan opinion pri vi mem?

Bazarov silentis momenton.