Patroj kaj filoj

— La germanoj do ĉiam diras ion saĝan? — demandis Paŭlo Petroviĉ, kaj lia vizaĝo prenis tiel indiferentan kaj meditan esprimon, kvazaŭ li tuta dronus en io supertera.

— Ne ĉiuj, — respondis Bazarov kun haltigata oscedo, kvazaŭ dezirante montri, ke li ne volas daŭrigi la diskuton.

Paŭlo Petroviĉ ekrigardis Arkadion, kvazaŭ por komprenigi al li: «Oni ne povas nei, ke via amiko estas ĝentila homo».

— Kio koncernas min, — rekomencis li, ne sen iom da peno: — mi devas humile konfesi, ke mi ne amas la germanojn. Pri la rusaj germanoj mi eĉ ne parolas; oni ja scias, kiaj birdoj ili estas. Sed eĉ la germanaj germanoj[22] ne ĝuas mian ŝaton. Iam ili estis ankoraŭ tolereblaj: ili havis homojn, kiel Schiller, Goethe … Mia frato alte ŝatas ĉi tiujn verkistojn … Sed nun ili havas nur iajn ĥemiistojn kaj materialistojn…

— Bona ĥemiisto estas pli utila, ol plej bona poeto, — interrompis Bazarov.

— Vere? — diris Paŭlo Petroviĉ kaj kvazaŭ ekdormante, iomete levis la brovojn. — Do la arto ŝajnas al vi tute senvalora?

— La arto akiri monon, aŭ ne ekzistas plu la hemorojdoj! — ekkriis Bazarov kun malestima rideto.

— Perfekte. Jen kiel vi bonvolas ŝerci. Vi do ĉion neas? Bone. Vi do kredas sole je la scienco?

— Mi jam havis la honoron diri al vi, ke mi kredas je nenio; kaj kio estas la scienco — la scienco ĝenerale? Ekzistas sciencoj, same kiel metioj, profesioj; sed la scienco en la senco ĝenerala tute ne ekzistas.

— Tre bone. Kaj koncerne la aliajn principojn, akceptitajn en la homaj rilatoj, vi havas la saman nean opinion?

— Ĉu tio estas juĝa esploro? — demandis Bazarov.

Paŭlo Petroviĉ iom paliĝis … Nikolao Petroviĉ opiniis necesa sin miksi en la diskuton.

— Jam ni pli detale parolos pri ĉi tiu temo kun vi, kara Eŭgeno Vasiliĉ; ni ekscios vian opinion, kaj klarigos nian. Kio koncernas min persone, mi tre ĝojas, ke vi okupas vin per la natursciencoj. Mi aŭdis, ke Liebig[23] faris rimarkindajn eltrovojn pri la sterkado de la tero. Vi povas helpi min en miaj agronomiaj laboroj: vi povas doni al mi utilan konsilon.

— Mi estas al via dispono, Nikolao Petroviĉ: sed dume ni lasu Liebig’on. Antaŭ ol oni prenas libron en la manojn, oni devas lerni legi, kaj ni ne scias ankoraŭ la ABC.

«Nu, mi vidas, ke vere vi estas nihilisto», pensis Nikolao Petroviĉ.

— Tamen, ne rifuzu al mi viajn servojn en okazo de bezono, — aldonis li voĉe. — Kaj nun, frato, tempo venis por ni interparoli kun la intendanto.

Paŭlo Petroviĉ sin levis de la seĝo.

— Jes, — diris li, rigardante neniun, — malbone estas travivi kvar, kvin jarojn en la kamparo, malproksime de la grandaj spiritoj! Oni baldaŭ fariĝas malsaĝulo. Oni penas ne forgesi tion, kion oni instruis al ni, sed, ho ve, venas tago, kiam montriĝas, ke ĉio ĉi estas malsaĝaĵo, kaj oni diras al ni, ke la prudentaj homoj ne plu sin okupas per tiaj sensignifaj aferoj kaj ke ni estas malprogresemaj homoj. Kion fari! Ŝajnas, ke la junularo estas nun pli saĝa, ol ni.

Paŭlo Petroviĉ malrapide sin turnis sur la kalkanumoj kaj malrapide eliris. Nikolao Petroviĉ sekvis lin.

— Ĉu li ĉiam estas tia? — demandis malvarme Bazarov Arkadion, tuj kiam la pordo fermiĝis post ambaŭ fratoj.

— Aŭskultu, Eŭgeno, vi estis tro kruda por li, — diris Arkadio. — Vi lin ofendis.

— Ĉu vere? Eble mi devas dorloti ilin, ĉi tiujn provincajn aristokratojn! Ĉio estas nur memamo, kutimoj de leono, afekteco. Kial li ne daŭrigis sian rolon en Peterburgo, se tia estas lia naturo … cetere, Dio benu lin! Mi trovis maloftan ekzempleron de dytiscus marginatus, ĉu vi konas la specon? Mi montros ĝin al vi.

— Mi promesis al vi rakonti lian historion, — komencis Arkadio.

— La historion de la skarabo?

— Lasu, Eŭgeno. La historion de mia onklo. Vi vidos, ke li ne estas tia homo, kia vi lin imagas. Li meritas kompaton, ne ridon.

— Mi ne kontraŭdiras; sed vi lasu lin.

— Oni devas esti justa, Eŭgeno.

— De kie tia konkludo?

— Mi petas vin, aŭskultu… — Arkadio rakontis al li la historion de sia onklo. La leganto, trovos ĝin en la sekvanta ĉapitro.

VII