Перакат

— Бо я не замінала табе, праўда? Бо толькі спажывала разам з табой.

— Ну і што? — Ён таксама закрычаў уголас— Што тут дрэннага? Усё гэта чэсна зароблена!

— Мы зараблялі — і гублялі.

— Каго гублялі? — Ён сутаргава ўсхліпнуў.—Што?

— Сябе! Мы — гэта мы ці нехта іншы, пад каго мы абое падрабляемся, таму што так лягчэй, затое ў цябе — грошы, у мяне — ты!

— Калі ты так будзеш грызці мяне, то…

— То ты пашукаеш іншую?.

Ірына адчувала, што некуды знік яе заўсёдны страх, што ёй лёгка як ніколі. Цудам застацца ў жывых — каб усё было так, як раней?

— I знайду! Такіх, як ты, — процьма!

Яна ўсміхнулася горкай усмешкай, і ён заўважыў, што пад вачамі ў яе цені згусціліся і ляглі трывала і ўпэўнена, а лоб прарэзала маршчынка.

— А гэты сакрэт я ўжо адкрыла. Таму і крычу. Ды мне ўжо трыццаць. Час выбірацца з процьмы… Час быць самой сабой. Адзінай…

Ён махнуў рукой і пайшоў да машыны. Сіратліва і страшнавата чарнелі вывернутыя яе вантробы. Ірына стаяла нерухома. Ля ног, прыбітыя басаножкамі, паволі распрамляліся ярка-зялёныя лісточкі сунічніку, пругкія сцябліны дзеразы. Яна хадзіла тут, тапталася, месячы сваімі. «платформамі» гэтыя сцябліны, а яны ўсё роўна пружынілі, выпростваліся, як быццам прырода наўмысна стварыла іх і пасяліла тут, ля павароткі, дзе, як казалі сёння многія, пастаянна адбываюцца аварыі…

Мышка у капелюшы

Мама прывезла мех бульбы і поўную торбу прысмакаў — гарбузовых семак, маку, кмену… Калі ляснулі дзверкі таксі і я ўбачыла, як дзелавіта выцягвае яна з багажніка мех і сеткі, я зразумела, што гэта ж, пэўна, мне прыйдзецца зараз, узваліўшы груз на плечы, ісці міма бабулек, што, нібыта куры на седале, сядзяць на лаўцы перад домам. Яны будуць страшэнна здзіўленыя; заўсёды ж бачаць мяне, што называецца, пры «парадзе» — на шпільках, якія ўваходзяць у моду, у вязанай спадніцы і аксамітавым пінжачку, пры ўсялякіх там вісюльках і браслетах. Яны так неадабральна праводзяць мяне вачамі, так гучна абгаворваюць чарговую «вісюльку», што цяпер, пэўна, будуць прыемна ўражаны тым, што я, аказваецца, усё ж свая, вясковая… Таму што хаця мама яшчэ маладая і дужая, і крымпленавая сукенка на ёй такая ж, як носяць тут, у сталіцы, тым не менш твар яе такога чырванавата-бурага колеру і валасы, сабраныя ў вузельчык, так выгаралі каля скроняў, а паходка такая размашыстая, што кожнаму ясна: у хату яна заходзіць толькі позна вечарам, калі падаіла карову і насекла дроў. Адразу адчуваецца, што дні свае праводзіць яна ў полі. Болей звыклыя нагам кірзавыя боты, чым новенькія пантофлі хаця і на невысокім, але ўсё ж абцасіку. У гэтых пантофлях яна нейкая як звязаная. Ідзе ззаду, бойка гаворачы пра навіны, і ўсё ж, адчуваю, пазірае на мяне з нейкім здзіўленнем, як на знаёмага чалавека, які ўзяў ды ўразіў нечым новым і нечаканым.

Мама прыехала да мяне на прэм'еру — вялікі дзень, які сцвердзіць яшчэ аднаго рэжысёра, пакажа яго капрызнай багіні — Крытыцы, заваюе мне прыхільнікаў — калі, безумоўна, спектакль не праваліцца. Я веру, што гэтага не здарыцца, бо яго зацвердзілі на мастацкім савеце, а там прысутнічалі і работнікі міністэрства. Але гэтага мала. Павінна сказаць сваё слова і грамадскасць. Асабліва крытыка.

Усім вядома, што калі яе ацэнка адмоўная, то яна, гэтая ацэнка, будзе гадамі вісець пад няўдачнікамі — акцёрамі ці рэжысёрамі, апярэджаючы кожнае іх пачынанне. Але яшчэ горай, калі над табой павісла яе маўчанне. Бо, калі цябе хваляць ці ганяць, гэта ўсё ж азначае, што цябе бачаць. Калі маўчаць — значыць, ты шэрасць, нішто. Чалавек-невідзімка. I ты колькі хочаш можаш гаварыць пра мастацтва і яго вялікую місію — усе, хто маўкліва слухаюць цябе, ведаюць, што пра цябе маўчаць, і добра, калі ў адказ на твае пыхлівыя дэкларацыі цябе па п'янцы не аблаюць бяздарнасцю альбо і горай! У нашым асяроддзі не надта цырымоняцца адзін з адным, таму што словы ўсім надакучылі, як надакучылі. і ўсе геніяльныя прадбачанні і абяцанні. Ад цябе патрабуецца толькі адно — справа.

Сёння я выстаўляю Перад публікай і знаўцамі сваю справу. I хаця спектакль мой — дзіцячы і тэатр наш заўсёды як бы паляпваюць па плячы, сённяшняя прэм'ера для мяне — надта адказная і страшная. Яна — нараджэнне альбо забыццё, таму што ўжо заўтра я буду прынятая ў тэатральнае асяроддзе — альбо мяне не прымуць, буду працягваць працаваць ці буду думаць пра іншую работу. Добра ведаю — і другі, і трэці спектаклі будуць азораны сённяшнім святлом. Таму з самага ранку калоціць мяне ліхаманка, як кажуць, «мандраж» — у гэтым слове ёсць адчуванне ўнутранага скрыгатання і ціхага стогну, падобнага на тое, якім адгукаюцца грэшнікі, што вось-вось пройдуць праз судзілішча…