Перакат

Мы едзем у тэатр. Хаця да спектакля паўтары гадзіны, многія акцёры ўжо сядзяць у сваіх уборных. Пакуль слабы, лунае ў паветры пах паленых валасоў і падкрухмаленай марлі. Мая Прынцэса, уключыўшы магнітафон, творыць бясконцыя па, грацыёзна адстаўляючы мезенец. Пачвара дайгравае партыю ў шахматы, стрыжаную яго патыліцу адначасова адлюстроўваюць тры амальгамы. Прынц толькі што прыйшоў, скідае з пляча скураную сумку, здароваецца з усімі. Я спыняюся перад расчыненымі дзвярыма, але ён не бачыць мяне, і я хутка праходжу міма. Не, няхай засяроджваецца, няхай уваходзіць у вобраз — высокі, па-хлапечы танклявы Прынц з бялявымі кучаравымі валасамі, якім не патрэбны парык, з усмешлівымі шэрымі вачамі і. бесклапотнай лёгкасцю рухаў! Мы равеснікі, разам вучыліся ў інстытуце, але зараз я, рэжысёр, старэйшая не менш як на дзесятак гадоў і таму разумею, як патрэбны акцёру перад спектаклем сабранасць і спакой.

Заглядаю за кулісы. Вось і прыходзяць першыя гледачы. Заўсёды ёсць дзеці, якія не могуць уцярпець і прыходзяць у тэатр ледзь не за гадзіну. Яны ходзяць па фае, стараюцца зазірнуць за кулісы, нешта выглядзець — магчыма, спадзяюцца ўбачыць «жывога», не загрыміраванага акцёра, чыя фотакартка прыглянулася ім у фае. Зазіраю ў залу. Яна ўся малінавая — крэслы абабіты малінавым плюшам, сцены пад тон. Перад пачаткам дзятва будзе літаральна «кішэць» тут — вёрткая, хуткая дзятва, у якой прагныя, цікаўныя вочы, якія хутка згасаюць, калі нецікава… I тады! У дарослым тэатры стрымае прывычка выседжваць гадзіны, прыстойнасць ці што іншае. У нас — ні намаганні білецёрак, ні гпеў пастаўнікаў — нічога не дапаможа, і ў першым жа антракце яны пасыплюцца ў гардэроб, як сыплецца з прарванага меха дробная бульба…

Калі мяне сюды прыслалі, я моцна гаравала. Хацелася ставіць сур'ёзныя рэчы, не менш чым трагедыі, ставіць Шэкспіра, Ібсэна, Чэхава. А тут — Пудзіла, Кот, Прынцэсы! Напачатку, рыхтуючы дыпломны спектакль, я з жахам глядзела ў залу, уяўляючы, што будзе, калі ім стане сумна на маёй казцы. Ішлі іншыя спектаклі, набліжаўся мой. I тут аднойчы ўбачыла, як крычалі яны на Бабу Ягу, як папярэджвалі чарговую Прынцэсу ад памылкі, як шчыра, да слёз, гаравалі над прыгодамі чарговага Прынца, успрымаючы ўвесь гэты прыдуманы, створаны намі свет, — і тады нешта перавярнулася ўнутры. I, як ніколі, спасцігалася гэтае вечнае імкненне чалавека жыць мастацтвам, якое падобна да крыку, што пасылаем мы наперад, каб услед за ім імкнуцца наверх нашага жыцця да таго, што ляжыць за ім. Адкуль у чалавека гэтае імкненне да вялікай ілюзіі, якое нібы дапамагае яму зжываць усе страсці і імкненні, што не могуць ажыццявіцца? Гэта, відаць, нарадзілася разам з чалавекам. I, шмат чытаючы пра дзяцей, не магла не страсянуцца ад здзіўлення: ды яны, аказваецца, спачатку ўспрымаюць свет па ўзроўні тэорыі Лабачэўскага — прасторава, і толькі пасля мы самі прывучаем іх успрымаць акружаючае, як прывыклі дарослыя, не звязваючы прастору і час. Дзеці малююць, і свет іх такі яркі і прыгожы, якім мы яго таксама ўжо не здольны бачыць… Як, як нам цяпер дастукацца ў тыя дзверы, што ўжо зачыніліся, як вярнуць страчаны рай?! Мужны, наіўны і бясконца глыбокі погляд дзіцяці, якое глядзіць на мяне скрозь залу…

— Багуміла Антонаўна, там з міністэрства! — гукае памочніца.

Адарваная ад сваіх думак, гляджу на яе, не разумеючы, пра што гаворка. Пасля адказваю:

— Дык правядзі іх на месцы!

— ?!

I тады, нібыта канчаткова прачнуўшыся, разумею: толькі мне належыць прымаць важных і патрэбных гасцей, правесці іх на самыя зручныя месцы, адкуль ім будуць найбольш бачныя мае ўдачы — альбо пралікі… Іду, праводжу гасцей на месца, прапускаючы мужчын наперад, бо сёння і тут я для іх не жанчына, а — работнік, і яны, гэтыя ветлівыя, але сёння халаднаватыя і чапурыстыя мужчыны, праходзяць першымі і важна садзяцца ў трэцім радзе, каб адразу ж паглыбіцца ў праграму, хаця ўсё, што там надрукавана, знаёмае для іх амаль гэтак, як і для мяне. А пасля шукаю маму.