Перакат

Дый штосьці ўсё ж не даходзілі мае прамовы, відаць, спадзявалася, што ў апошнюю хвіліну возьме верх сяброўства, што будзе яна іграць Прынцэсу, нікуды, маўляў, не дзенецца рэжысёр! I думка такая робіць мяне каменнай.

— А ты верыш, што будзь я на тваім месцы, то ўсё роўна займалася б як проклятая?

— То ты!

— А ты чым горшая?

За гады, праведзеныя сярод тэатралаў, не раз даводзілася бачыць геніяў, што спіліся, так і не здзейсніўшыся. Нешта заўсёды перашкаджала: то не было кватэры, то грошай, то дрэнная жонка, то вось, як цяпер, дзіця…

Стоп! — абрываю сваю злосць. Можа, сапраўды я занадта жорсткая? Але што рабіць у такім становішчы, што? Валянціна пастаянна спадзявалася, што за мной яна — як за каменнай сцяной, што я — вечны рухавік яе таленту. Усё! Скончыўся вечны рухавік!

— Ты можаш атрымаць другую ролю. Пазней, як здам гэты спектакль.

— Другую! Гэта толькі абяцанка! Не, ты павінна пакінуць мне Прынцэсу! Хаця б падменай Бялецкай!

Бяру яе за руку — бязвольную мяккую руку, цягну па калідоры. Валянціна міргае цёмнымі вейкамі, маўчыць.

— Што ты сёння рабіла?

— Я? — яна прыпамінае. — Ну, устала. Белку карміла. Прыбірала. Чытала са старых лекцый.

Мы спыняемся каля ўборнай, дзе Бялецкая, ужо ў сукенцы Прынцэсы, не ў поўную сілу, але працягвае свае бясконцыя па. Яна круціцца па пакойчыку, уваяжліва, халаднавата вывучаючы сябе ў люстры. Вось падцягнула складку, задумалася. Пасля ўстала на пуанты, балюча зморшчылася, але перамагла сябе, какетліва ўсміхнулася і закружылася зноўку.

— Так вось павінна была б рабіць і ты. З анучай, з каструляй. З чым заўгодна, але каб пасля не падаць з пуантаў, не забываць словы ролі. Калі зразумееш гэта — прыходзь.

Яна вырывае руку і, скажаючы грымасай прыгожы твар, віскліва шэпча:

— Ты таму… таму ўзяла Бялецкую, што ў яе муж заслужаны артыст. А я… я ніхто! Толькі таму! I не прыкрывайся салодкімі словамі! Я заўсёды ведала, што ты, калі трэба, і па трупах пойдзеш, абы зрабіць сабе кар'еру!

Яна ўжо крычыць. З суседніх пакояў выглядваюць артысты. Валянціна плача, закрываючы твар рукамі. Я хацела абняць яе, але яна тарганулася з усіх сіл, крыкнула:

— Пакінь мяне ў спакоі! Чуеш!

Штосьці нібыта абрываецца ўва мне — павольна, але балюча, так, што мне хочацца закрычаць ад болю. Але тут выскоквае Пачвара і, беручы Валянціну, нешта шэпча ёй. I гэта міжволі нагадвае мне сцэну, дзе маленькая Мышка бегае ў капелюшы Велікана і ніяк не можа выскачыць адтуль. Я тады тлумачыла стан Мышкі:

— Яна ў паніцы, і ўвесь свет звузіўся для яе, ён набыў памеры капелюша. Шмат намаганняў трэба зрабіць Мышцы, пакуль яна зразумее, што ёсць па-за капелюўом вялікі, прасторны свет…

Наіўная дзіцячая казка з глыбокім падтэкстам! Божа мой, мы маем справу з казкамі, але ці ведаем мы, што сучасная навука ў казках знаходзіць тлумачэнне касмічных з'яў, што залатое яйка, знесенае шэрай курачкай — Сонца, народжанае космасам, каб сагрэць чалавечую душу? Цемрай старадаўніх патаемных ведаў дыхае казка — такая няпростая, такая даступная для ўсіх…

Валянціну павялі прэч. Азіраюся, гавару знарок сухавата, быццам нічога не здарылася:

— Спектакль праз дваццаць хвілін. Усе гатовыя?

I ўсе ківаюць галовамі, разыходзяцца па грыміровачных пакоях. Што яны думаюць самі сабе, чым будуць абменьвацца пасля? Папракнуць мяне могуць толькі за тое, што я сапраўды цягнула Валянціну, як, відаць, некалі цягнулі лодку па валоках. А лодка яшчэ і ўпіралася…

Крычу апраўданні: у нас у тэатры шмат актрыс, якім я павінна была б прапанаваць гэтую ролю ў першую чаргу — ім, а не ўчарашняй вынускніцы! Але калі апраўдваюся — значыць, у нечым адчуваю сябе вінаватай!

Яшчэ і спектакля не было, але вось адарвалася ад сэрца нешта, страта чаго будзе адгукацца і адгукацца… Было такое: каб будучы звон гучаў лепей, у плаўку пырскалі чалавечую кроў…

— Багуміла Антонаўна, вас да дырэктара.