Перакат

— Ну, перавялі яго куды, — нецярпліва сказала жанчына, не адрываючыся ад твару салдата, як быццам просячы яго аб літасці. — У другую турму ці так…

— Што — так? — сэрца ў Алены тахнулася так, што ёй здалося, яна падскочыла.

Відаць, яна пабялела, таму што нейкі стары, што стаяў непадалёк, паспешліва падышоў да яе, узяў за руку, адвёў убок.

— Пачакай, дачка, — сказаў ён, але Алена не слухала, яна цягнулася, незаўважна для сябе, да акенца, трымаючы ў руцэ вузельчык. — Пачакай, зараз мы даведаемся.

— Не, не, пачакайце, як жа гэта? — мармытала

Алена, усё рвучыся ад старога. Жанчына, у якой праверылі перадачу, да драбніц перакапаўшы і праверыўшы прынесенае, стаяла ля акенца, чакаючы адказу. Запалыя вочы яе хмурна агледзелі Алену.

— Чаго ты мітусішся? Што, не разумееш, дзе ён? — яна падняла вочы ўверх. — Да пана бога, мусіць, адправілі…

— Ты што, маладзіца, з глузду з'ехала! — прыкрыкнуў стары. — Ты што вярзеш? Што соль на жывое сыплеш?!

— Усім зараз солана даводзіцца, — прамармытала тая, але змоўкла, спадылба гледзячы на Алену.

Стары падышоў да акенца, ціха загаварыў з салдатам. Той адказваў коратка, ноахвотна, рыўком беручы перадачы — у торбах, сумках, сетках.

— Трэба да начальства прабівацца, і зараз, — загаварыў ён зноў.— Тут, у гэтага, нічога не даб'ешся. Ідзі пакуль прысядзь, а то, бач, ногі не трымаюць. Эх вы, дзеўкі! Улезуць у палітыку, а самі кволыя, як курыцы.

Адвёўшы Алену ўбок, каб яна магла крыху аддыхацца, ён гаварыў і гаварыў, відаць, каб адцягнуць яе думкі ад таго, аб чым магла яна зараз даведацца.

— У мяне дачка якраз такая, як ты. Дачка! Ну і сораму ж за яе прыняў на сябе. А зараз нічога, як бы і прывык. Вось толькі старая знемаглася, амаль не ходзіць цяперака, акурат як Геленку нашу забралі!

— Не, — сказала Алена, перабіўшы старога. — Не, я не магу тут стаяць. Я ведаць хачу. Пойдзем!

Не здзівіўшыся яе просьбе, як быццам так і трэба было, стары пайшоў з ёю да начальніка. Відаць, каб не гэты маленькі, але з дзіўна маладымі сінімі вачамі стары, Алене самой нізавошта было б не дабрацца куды трэба. Але іх упусцілі, і начальнік — вялікі, чырвоны, з вырачанымі вачамі і вялікімі, ледзь не да падлогі, рукамі, закрычаў на яе, яшчэ болей выкочваючы вочы:

— Пся крэў, бальшавікоў пладзіць яны ўмеюць, а ўлады паважаць не навучацца. Так-так, не навучацца!

— Пан начальнік, — прыніжана папрасіў стары, і шапка ў ягоных руках дробна задрыжала. — Маладзіца вось збіраецца з ім шлюб браць. Сапраўдны, у касцёле. Яна ж жыве пры кляштары. Грэх трэба ёй зняць са сваёй душы…

— Позна ж яна пра грэх падумала! — закрычаў той, і чырвоныя яго вочы ўпіліся ў Алену.

— Чаму нозна? — Алена адчувала, што ёй робіцца ўсё больш млосна, і баялася толькі аднаго — не самлець тут, у кабінеце, бо другі раз яе не пусцяць, а як жа іначай даведацца пра Васіля?

— Таму і позна! — ён, азіраючыся на стол, шукаў вачамі паперу і, знайшоўшы, амаль кінуў яе Алене. Мярцвеючы, яна схапіла абвяшчэнне і, нічога не могучы прачытаць, ужо здагадалася — тое, пра што яна баялася думаць, заклінаючы лёс і ўсявышняга, тое адбылося… Стары зноўку моцна абхапіў яе за плечы і, бязвольную, усё вёў яе некуды ўніз, праз браму. Яна ішла, перастаўляючы ногі, пакуль без сіл не апусцілася проста на брук, на пукатыя літары падпісу на плітах — «Magistrat». «Позна! Позна!» — біліся, крычалі словы, і яна, прыходзячы ў прытомнасць, адчувала, як забіваюць яны яе, топчуць у каменную, нежывую гэтую зямлю ўсё, чым яна жыла, на што спадзявалася…

Яна апрытомнела толькі пад вочар. Над горадам плыў касцельны звон, мяккія вечаровыя цені ляглі на чыстую падлогу пезнаёмага пакойчыка. Яна нейкі час бяздумна глядзела па аблезлы старадаўні буфет з бясконцымі чорнымі завіткамі, з пузатымі фаянсавымі фігуркамі, на стол, дзе ляжаў белы, з ружамі абрус. На стале стаялі таксама чатырохгранная бутэлька з цёмнай вадкасцю і шклянка; промні пераліваліся на цёмных гранях. Жанчына, яшчэ нестарая, у шэрай сукенцы з гафрыраваным белым каўнерыкам, з цёмпымі косамі, што дзвюма дужкамі клаліся ёй на скроні, падышла, прысела нобач:

— Выпіце, пані, вам будзе лягчэй.

— Дзе… я? — Алена прыўзнялася, дзіка азіраючыся навокал.

— Сваяк вас прывёз. Дзядзька Казімір. Не кідаць жа вас на бруку!

Алена ўспомпіла ўсё: сённяшні дзень, старога з сінімі вачыма, абвестку аб смерці Васіля, і зноў вялізная пустата абрынулася на яе, халодная, маўклівая… Сэрца Васіля ўжо не стукала, пасылаючы ёй цяпло, даючы сілы чакаць. I калі, калі яна прагледзела, занялася сваімі справамі, клопатамі, калі яна адпусціла ад сябе тоненькі праменьчык?!

I другая думка пранізала яе. Сын… ён таксама адзін цяпер. Адзіны для яе ў свеце… Дзе ён, што з ім?

— Мне трэба ісці… Хутчэй… — замітусілася яна. Жанчына не ўтрымлівала яе. Яна дапамагла Алене

апрануцца, сунула ёй у руку адрас: -

— Будзе патрэба якая — прыходзьце.

Праводзячы Алену, абняла яе, пагладзіла па галаве:

— Вам жыць трэба, разумееце? Жыць!