Перакат

Віктар чакаў, пакуль адбудзе свой тэрмін вярбоўкі, каб паехаць туды, да бацькоў Кацярыны, і жыць у вялікім драўляным доме, выходзіць раніцай па сцяжынцы на лужок, дзе стаялі вуллі, і дыхаць настоем траў, якім патыхае рапішняе поле, і ісці з касой па лузе, пакідаючы халодны ўзорысты след. Кацярына ж, наадварот, за два гады жыцця тут, на Поўначы, асвойталася з маразамі, ад якіх напачатку як заціналася дыханне і, здаецца, спынялася сэрца. Прывыкла яна і да палярнай начы, калі ўсё навокал суткі навылет ахутана шэрай імглой, у вагончыку і на газазборачнай станцыі, дзе яна працавала аператарам, дзень і ноч гарыць жаўтаватае святло, так што нарэшце здаецца, што і ты сам і ўсё навокал робіцца падобным да прывідаў. Чамусьці і вагончык паступова стаў нагадваць ёй смалістым пахам родную хату, а чэзлыя сасонкі каля яго нібыта рабіліся тымі цяжкімі, каржакаватымі, поўнымі сіл і жыцця соснамі, што беглі наўзбоч дарогі ў родную вёску, якая стаяла на самым краёчку славутага Пружанскага бору, апетага калісьці славутым яе земляком. У тым бары і прайшлі, можна сказаць, першыя яе шаснаццаць гадоў. З ранняй вясновай пары, калі на ўзгорках, зарослых ядлоўцам і брызглінай, ледзь растопіць спежныя гурбы і з зямлі праклюнуцца белыя пругкія пралескі і ліловыя калматыя званы сон-травы, і да асенніх нудных дажджоў, калі затопіць далёкую Панкаву нізіну з буйнымі ягадамі журавін і ўдараць першыя маразы, яны, дзятва, не выходзілі з бору. Ды і зімой таксама — то з бацькам ездзіла па дровы на запаветную дзялянку, дзе з лета ляжалі нарыхтаваныя ім альшыны, то да цёткі ў адведкі, месцячыся ў пахкае і ў холад нейкае цеплаватае сена, прыкрытае яркай, у сем нітоў посцілкай, і з бітончыка па-летняму пахла грэчкай — цётцы вазілі мёд. Калі яны вярталіся, нізкае барвовае сонца падала ў заснежаную раўніну, што бачылася між соснаў, а калі яны праязджалі бор, ужо цямнела, і першыя чыстыя зоркі праклёуваліся на небе, і твар дзяўчынкі шчыпаў мароз, а пушыстыя вусы бацькі рабіліся калматымі і снежна-белымі. Імчалі сані, звінелі званочкі — іх надта любіў пчаляр, I цемра цікавала за імі здалёк, ад чаго ёй, малой, рабілася і жудасна, і весела…

Яна ўспаміцала аб тым, цяпер ужо далёкім жьіцці, але ўспамінала без вострага жалю ці суму. Было добра і тут, і гэтак жа — салодка і жудасна — шчымела на сэрцы, калі яна ўпершыню анынулася ў пасёлку, убачыла некалькі вагончыкаў, так-сяк сабраных у гурт, што нагадваў вуліцу толькі здаля.

Цяпер, успамінаючы газетныя рэпартажы, што прывялі сюды яе, сарамлівую дзяўчыну з далёкай вёскі Валеўка, на нафтавыя і газавыя месцанараджэнні, яна радавалася таму, што прыехала. Ну што ж, карэспандэнты! Яны, відаць, упершыню ўбачыўшы і вагончыкі, і станцыю, што здалёку ззяла ў шэрай начы або палярным днём алюмініем і шклом, як нейкі казачны палац, што пабудавалі ў пустэльным месцы веліканы… дык вось яны, карэспандэнты, відаць, сапраўды зайздросцілі тым, хто жыве тут, у цішыні, захапляліся ўсім убачаным і ад'язджалі адсюль нейкія прасветленыя. Але яны пасля вярталіся ў свае вялікія гарады, дзе звінелі трамваі, амаль бясшумна плылі па вячэрніх вуліцах асветленыя перапоўненыя тралейбусы, ззялі вокны, і незнаёмыя людзі былі як абяцанні новых таямніц, новых знаёмстваў і адкрыццяў. А для тых, хто заставаўся ў лесатундры, нічога не змянялася, і час тут, амаль на самым беразе вялізнага Ледавітага акіяна, цёк няспешна, і гэтак жа гарэлі ліхтары ў мяцельнай імгле, і шалясцела снегавая крупа, і на абед у адзінай сталоўцы была ўсё тая ж аленіна — чамусьці прапахлая дымам, крыху цвёрдая, ад якой прыходзілі ў захапленне толькі прыезджыя, і ўсё было ў пакетах, кансервах, сушанае, прапахлае складам і ад таго нясмачнае. Многія, не пражыўшы і года, вярталіся назад. А яна, Кацярына, прыжылася, як прыжываецца на суровай зямлі ўпартая лістоўніца, скрозь, да апошняга свайго колца, пранізаная суровымі вятрамі і маразамі, і ўжо лічыла сябе старажылам пасёлка і нават пачала выпісваць літаратуру аб пчолах, таму што прачытала ў нейкай газеце, што пчол можна трымаць і ў цяпліцах, і яны могуць цэлы год жывіцца толькі сіропамі і сокамі. Чаму б не развесці пчол і тут — і ўраджай будзе ў цяпліцы вышэйшы, і мядок завядзецца?

Але Віктар смяяўся з яе праектаў: цяпліцамі тут пакуль і не пахла, усё завозілі на верталётах, і не сокі прывозілі сюды, а самую садавіну, таму што шкло магло лопнуць ад холаду. Калі ж і прывозяць сокі, то амаль што ўсе — замежныя, яны, праўда, у кансерваваным выглядзе, але паспрабуй пакармі тых пчолак замежнымі сокамі — бадай, падохнуць, дый зарплаты не хопіць.