Перакат

I ад усяго гэтага яшчэ гарчэй рабілася на душы палонніцы. Цэлымі днямі нерухома сядзела яна ля акна, але толькі краёчак далёкага лесу быў відзён між княжымі пабудовамі. Цэлымі начамі, калі не бываў у святліцы княжыч, бясшумна хадзіла яна па святліцы, падлога якой была засцелена звярынымі шкурамі. Бывала, што падала яна ў страшнай журбе на падлогу, абдымала мядзведжую поўсць, што слаба пахла лесам, смалой, нечым звярыным… Яна глядзела на свае рукі, якія сталі белымі і мяккімі, нібыта ніколі не ведалі чорнай, да знямогі, работы, не нацягвалі цецівы, не здымалі скуру з забітага звера, не трымалі свярдзёлак. I паступова прыходзіла адчуванне, што самае галоўнае, тое, ад чаго не можа супакоіцца душа, гэта яно — работа разьбяркі… Прыходзілі ў сне ўпартыя, грозныя вочы Дажбога, запальвалі душу ўспаміны пра ўзоры, што выводзіла некалі на дрэве ці косці, шукаючы ў самім дрэве абрысы то лесавіка, што вартуе лясныя гушчары, то змяі-чараўніцы, то Зары. Не было чаго зараз шукаць, не было з ёю свярдзёлка і нажа, адно паспела толькі зрабіць Святаслава, калі ад'язджаў на тры дні Рагвалод —. упрыгожыць прыхаматлівай вяззю ягоны паляўнічы рог, якім там, у гушчары, клікаў ён у той дзень сваіх грыдняў. I тое, калі вярнуўся княжыч, загадаў ён, каб секлі лазінамі дзеўку-чалядніцу, якая прыносла каханцы княжацкай нож. Раўнаваў ён да ўсяго, што магло б заняць сэрца Святаславы, хацеў, каб аднаму яму належалі ўсе, самыя патаемныя яе думкі!

Цяпер з яшчэ большым імпэтам сачылі слугі за кожным яе крокам, за кожнай зменай у твары — надзіва прыгожым стаў ён у апошнія месяцы, і вочы пабольшалі як быццам…

Ніхто не ведаў, аб чым думае Святаслава. Але прыйшло да яе вялікае рашэнне, і з таго часу змянілася яна — павесялела, нават песні пачала спяваць. Супакоіўся Рагвалод, падумаў з палёгкай — асвойталася…

Але аднойчы на світанні ён прачнуўся адзін. Расплюшчыў вочы, хуценька памацаў рукой каля сябе — нікога! Усхапіўся так, што затрэсліся сцены. Басанож бег па двары да стайні.

— Дагнаць яе! — зароў грыдням, што мігам ускочылі на коней і памчаліся за ім. — Дагнаць подлую!

А калі шалёным наметам пранесліся коні праз горад, перагнаў яго Мядзведзь. На кані перад ім, цесна прыціснуўшыся да магутнай фігуры дружынніка, які шчыльна ахінуў яго плашчом, ляжаў карычневы ганчак з вузкай разумнай мордай.

— Не спяшайся, княжа! — крыкнуў Мядзведзь праз шум ветру. — Зараз Сокал павядзе нас!

Ён ткнуў у нос ганчаку кашулю Святаславы — і калі толькі паспеў яе прыхапіць? Пасля спусціў яго з каня.

— Шукай, Сокал, — сказаў ён сабаку. — Шукай яе. Ну!

Сокал, нізка апусціўшы галаву, пабег у кусты. Следам, ломячы іўняк, пабеглі дружыннікі.

След, вузенькі, як шнурочак, яны ўбачылі адразу, калі выскачылі на луг. Ішоў ён праз луг да Дзвіны, па беразе. I тады зразумеў княжыч, куды накіравалася бяглянка. Там, за жальнікам, за бярозавым гаем, ёсць сяльцо. Жыве там нехта з родзічаў Святаславы, пра гэта прагаварылася яна неяк у хвіліну адкрытасці. Збегла! Ад яго ласкі, ад блізкасці, ад падарункаў, якія ён прыносіў штодзень!

Знайсці, засекчы лазінамі да смерці, распяць на варотах!

Дзікае, помслівае пачуццё, як тады, калі ўпершыню адмовіла яму, гнала яго наперад. Ён не адчуваў стомы, адно свістаў у вушах вецер. Далёка ззаду засталіся грыдні і знясілены Сокал.

Ён здалёк убачыў белую яе постаць. Ішла таропка, але не азіраючыся, каб не губляць дарэмна часу. Але раптам, як адчуўшы яго далёкі позірк, а можа, пачуўшы конскі тупат, Святаслава азірнулася.

Кінулася бегчы ўздоўж берага, але тупат насцігаў яе ўсё бліжэй і бліжэй. Далёкае гаўканне сабак пачулася ад гаю, крыкі грыдняў, што імчаліся за княжычам.

Яна спынілася, стала тварам да яго. I ўжо мог разгледзець Рагвалод збялелы твар, бачыў, як хістаецца пад абрывам тонкая постаць у белым.

Ён сцебануў каня, і ў той жа момант, страшна ўскрыкнуўшы, Святаслава зрабіла да абрыву адзін крок, другі — і раптам кіпулася ўніз, у бездань, што сінела ўнізе, пенілася імклівьімі, шалёнымі струменямі цяжкай вады!

Распластанае ў палёце цела з заломленымі ў адчаі рукамі мільганула ў паветры, пасля пачуўся моцны плёскат… Даляцеў да абрыву княжыч, але ўбачыў толькі, як пацягнула вада маладое, моцнае цела. Мільганулі рукі яе, пасля твар… а пасля стала так ціха, што адчуў Рагвалод, як штуршкамі б'ецца яму ў галаву кроў і ціха, але няспынна шуміць рака. I быццам ніколі не было на свеце Святаславы, яе чуйнага сэрца і рук, што сумавалі па рабоце!

…Васількоўна, калі стала жонкай Рагвалода, крадком зняла са сцяны паляўнічы рог, упрыгожаны рукамі суперпіцы, увесь час баязліва гледзячы на дзверы, нібыта баялася, што вось-вось прыйдзе муж, хаця ведала, што няма яго — днямі прападае Рагвалод на паляванні, рэдка заходзіць да яе ў святліцу. З дурной бабскай зацятасцю выняла яна прынесеную грыднем сякеру, і з усяе сілы ўдарыла па рогу…

Мінулі гады, стагоддзі.

Раўнадушная зямля прыняла ў сябе і князя, і Рагвалода, і патомкаў іх. Нікога не засталося з роду Рагвалодава…

Але затое застаўся Дажбог — вечны, ненарушны, як чалавечая памяць.