Рыцар свабоды

Каліноўскі. У асноўным няўцешныя. Таму ў сувязі з немагчымасцю зімою працягваць барацьбу, я даў распараджэнне аб роспуску атрадаў з выдачаю, калі будзе магчыма, адпускных білетаў касінерам і іх камандзірам… да вясны.

Шалгуноў. Ваши назначения в это время в губерниях? Поимённо!

Каліноўскі. Памятаю, бадай што, толькі кіраўніка Саву — відаць, гэта псеўданім, — і нейкага Міцкевіча, прызначаных начальнікамі атрадаў.

Сямёнаў. Кто такие Пеликша и Свенторжецкий?

Каліноўскі. Чуў ад Дзюлёрана, што яны нібыта прымалі ўдзел у справах Менскай губерні.

Гогель. Где находится Шадурский?

Каліноўскі. Хто ён такі і дзе знаходзіцца, мне невядома. I наогул, за выключэннем асобаў, мною ўжо названых, я больш ні з кім у непасрэдныя адносіны не ўваходзіў, нікога з асобаў, якія ім садзейнічалі, не ведаю ні ў Вільні, ні ў іншых губернях, можа, за выключэннем толькі Людвіка Дзічкоўскага — ковенскага паўстанцкага цывільнага начальніка і Альберта Грабоўскага — інфляндскага паўстанцкага ваяводы.

Сямёнаў. Кого знаете из воевод и главарей восстания в иных губерниях северо-запада России?

Каліноўскі. У Віленскай губерні, як вядома, пасля Канаплянскага ваяводы наогул не было, а хто ім быў у Менскай, не ведаю, з Віцебскай жа Гарадзенская са жніўня мінулага года па кіраванні паўстаннем адышла да Варшаўскага камітэта.

Гогель. Кого знаете из членов Комитета опеки в Вильно?

Каліноўскі. Нікога не ведаю, тым больш што ён, наколькі мне вядома, даўно ўжо не існуе. Але, між іншым, у Вільні ёсць асобы, што служаць справе дабрачыннасці і спагады сем’ям, што пацярпелі ад душыцеляў рэвалюцыі, але я іх, на жаль, не ведаю.

Шалгуноў. Кто такие Александр Оскерко, Яков Гейштар, Купеть, Баневич, семейство Кондратович?

Каліноўскі. Названых мне асобаў не ведаю.

Шалгуноў. Назовите адреса ваших явочных квартир в Вильно.

Каліноўскі. Кватэр наймаў некалькі, але ні адна з іх не была явачнай.

Шалгуноў. Хозяева квартир?..

Каліноўскі. Грыгатовіч Юзэфа. Ад яе я пераехаў у дом Кельчэўскай. Потым з’ехаў у Гародню. Вярнуўшыся зноў у Вільню, начаваў у Дзюлёрана, Малахоўскага, Сухадольскага, пасля наняў кватэру за касцёлам святога Пятра, адраса не памятаю, адтуль пераехаў у гатэль Пузіно, а затым і на апошнюю кватэру ў будынку цяперашняй гімназіі. Іншых мясцінаў для хованак я не меў і ніякіх знаёмстваў у Вільні ў мяне не было.

Шалгуноў. Ваши вопросы, господа члены комиссии?

Сямёнаў. Как часто вы выходили из дому?

Каліноўскі. Выходзіў штодзень, бавіў час на прагулках, заходзіў абедаць у розныя гатэлі, апошнім часам харчаваўся ў Палянскага на Нямецкай вуліцы.

Гогель. Выходит, вы не знали о розыскании вас полицией?

Каліноўскі. Наадварот, выдатна ведаў.

Гогель. И то правда, что вы любили прогулки у дворца губернатора?

Каліноўскі. А што тут незвычайнага? Затое я ў твар ведаў не толькі вышэйшых чыноў жандармерыі, але і многіх шпегаў, а з паліцмайстарам Вільні, як выхаваны чалавек, вітаўся лёгкім кіўком галавы, хоць ён мяне і не ведаў.

Шалгуноў. Любопытно, это была бравада шляхтича или осознанная игра со смертью в кошки-мышки?

Каліноўскі. Кіньце вы, палкоўнік. Я проста ведаў элементарнае: воўк ніколі не бярэ ахвяру каля сваёй бярлогі, а калі дакладней, то не ўяўляе яе паблізу бярлогі.

Шалгуноў. И последний на сегодня вопрос, только откровенно: вы могли бы при встрече убить генерал-губернатора Муравьёва?

Каліноўскі. Не. Гэту цяжкую работу ў нас выконвалі толькі кінжальшчыкі і толькі па прысуду Трыбунала. Індывідуальныя пазасудовыя расправы — не наш метад.

Шалгуноў звоніць у званок. З’яўляецца Паліцмайстар і выводзіць Каліноўскага.

V

Кабінет генерал-губернатара. Перад незадаволеным яго высокаправасхадзіцельствам палкоўнікі Шалгуноў і Лосеў стаяць навыцяжку, як радавыя перад разгневаным фельдфебелем.