б) авылдан, безнең, əби, кичə, килде;
в) абый, безгə, бҮген, Сəлим, китерде, бҮлəк;
г) китə, поезды, кич белəн, МəскəҮ — Казан;
д) пешерде, əни, ял кӨнне, пəрəмəч, тəмле;
е) музеена, барабыз, иртəгə, без, Тукай, əти, белəн;
ж) кҮп, базарда, бҮген, ит, бəрəңге;
з) бара, трамвай, урамына, сигезенче, Тукай;
и) кино, телевизордан, кҮрсəттелəр, иртə белəн, яңа;
к) яшилəр, катта, апалар, унынчы, Нəфисə.
Урок 35
Послеложные слова. Диалоги. Задания.
(Утыз бишенче дəрес
)—
Сегодня мы будем знакомиться с послеложными словами, выполняющими функции послелогов. Это — вспомогательные имена, глаголы, которые «застыв» в той или иной грамматической форме, являются средством связи слов в речи. Они выражают пространственные, временные и другие обстоятельственные значения. Их количество возрастает и за счет калькирования из русского языка предложных сочетаний.
Большинство из них образуется от слов ас
(Өстəл Өстенə
—Өстəл Өстеннəн
—Өстəл Өстендə
—Өстəл астына
—Өстəл астыннан
—Өстəл астында
—Өстəл янына
—Өстəл яныннан
—Өстəл янында
—урам ягына
— букв.урам ягыннан
—урам ягында
— букв.елга буена
—елга буеннан
—елга буенда
—шкаф эченə
—шкаф эченнəн
—шкаф эчендə
—бҮлмə уртасына
—бҮлмə уртасыннан
—бҮлмə уртасында
—агач(лар) арасына
—агач(лар) арасыннан
—агач(лар) арасында
—чишмə тирəсендə
—чишмə тирəсеннəн
—чишмə тирəсендə
—Өй каршына
—Өй каршыннан
—Өй каршында
—Количество послеложных слов и сочетаний в современном татарском языке весьма велико и по нашим подсчетам насчитывает более 300 единиц, среди которых довольно много и калькированных из русского языка. Приведем некоторые из наиболее активных:
алып
—башлап
—буйлап
—булып
—итеп
—дип
—карата
—нигезендə
—юлында
—хисабына
—яктылыгында
—буларак
—кала
—тəртибендə
—сыйфатында
—дəвамында
—дəрəҖəдə
—юлыннан
—буенча
—нəтиҖəсендə
—белəн бергə
—уңае белəн
—хакы Өчен
—бəйле
—Өчен дип
—бəйле хəлдə
—аермалы буларак
—мə»нəсендə
—йӨзендə
—хӨрмəтенə
—Өлкəсендə
—…ган саен
—тарафыннан
—