Святыя грэшнікі

— Я табе двойчы ўдзячны. Найперш таму, што не трымаеш злосці за Кацю. Іншы, напэўна, не падаў бы мне руку. Па-другое, дзякую табе, што прыйшоў на дапамогу, калі мне яна вельмі патрэбна. Я гэтага ніколі не забуду. А цяпер пойдзем да мяне, пасядзім па-брацку...

Кірыла нешта загаварыў пра гуманізм і ягоную, лыкавязаўскую, бязмежную гуманнасць. Ён гаварыў увесь час, пакуль Лазар завіхаіўся ля стала, гатуючы закуску. Ён гаварыў бы і далей, але прыйшла Цюка, і Кірыла адразу замоўк.

— Сабачы холад на дварэ, — сказала Цюка, хукаючы на рукі і насцярожліва пазіраючы на Кірылу.

— Ён хоча прапанаваць табе ролю ў сваім фільме,— каб неяк растлумачыць жонцы, чаму ў іх сядзіць Кірыла, сказаў Лазар.

— Ён са мной ужо гаварыў, — з наіўнай шчырасцю сказала Цюка, выдаўшы тым самым Кірылу, які прамаўчаў, што ён размаўляў з ёю. — Але мне не падабаецца сцэнарый...

— А я і не ведаў, што вы ўжо сустракаліся, — абы парушыць няёмкую паўзу, сказаў Лазар. — Чаму табе не падабаецца сцэнарый?

— Чаму? — спытала Цюка не ў яго, Лазара Богшы, а ў Кірылы Лыкавязава, які збянтэжана, але і іранічна крывіў тонкія губы — усміхаўся. — Я табе скажу, чаму мне не падабаецца сцэнарый. Я не цярплю крывадушнасці, а Кірылаў сцэнарый наскрозь хлуслівы і крывадушны.

— Каця, — адчуваючы сяброўскую адданасць Лыкавязаву, які прыйшоў яму на выручку, з дакорам выгукнуў Лазар. — Каця! Як ты можаш так казаць?

Цюка, аднак, не звярнула на ягонае высакародства ніякай увагі. Яна ўперылася злоснымі вачамі ў Кірылу Лыкавязава.

— Я не магу зразумець, — абурана гаварыла яна, не зводзячы вачэй з Кірылы, — як можа чалавек хлусіць без усялякай патрэбы?

— Нешта я цябе не разумею, — стараючыся ўхіліцца ад Цюкінага позірку, сказаў Кірыла.

— Хіба ты, Кірыла, прытрымліваешся тых прьінцыпаў, якіх вучыш прытрымлівацца тваіх герояў? Кіношныя штучкі, Кірыла. Ты пішаш і будзеш здымаць фільм не дзеля нейкай высокай ідэі, а дзеля прыгожага кадра, дзеля займальнай сцэны і яшчэ чортведама дзеля чаго. Ты сам не верыш у тое, пра што пішаш. Ты — цынік, для цябе няма нічога святога. Ты, як тыя кухары, што добра ведаюць, чаго і колькі трэба пакласці ў бурду, каб яе елі іншыя, але сам есці не станеш.

Папраўдзе, Лазар Богша не чакаў такога ад жонкі. Дасюль яна ніколі не праяўляла такой апантанасці. А ў яе, выходзіць, ёсць свае погляды, і яна смела выказвае іх рэжысёру, які прапануе ёй галоўную ролю.

— А якая каму справа, што спавядаю я, — важна тое, што спавядаюць мае героі, — з нейкай дзіўнай насмешлівасцю сказаў Кірыла, так што было не зразу­мець — гаворыць ён жартам ці ўсур’ёз.

— Ну, гэта ты, браце, загнуў, — прыйшоў на вы­ручку жонцы Лазар. — Герой майго твора — гэта заўсёды частка маіх думак, летуценняў, маіх трывог і клопатаў. Іначай можна скаціцца да беспрынцыповасці...

— У беспрынцыповасці таксама існуюць свае прынцыпы, — як бы пацяшаючыся над імі, сказаў Кірыла. — Сцэнарый адпавядае стандартам і меркам, якія ўстанавілі кіназнаўцы і крытыкі. Ім і прад’яўляйце прэтэнзіі.

— Але ж гэта подла, подла, — істэрычна запратэставала Цюка, — навязваць людзям думкі і ўчынкі, спосаб жыцця, нарэшце, якія сам не прымаеш. Хацелася б паглядзець, як бы ты паводзіў сябе на месцы сваіх герояў...

— Давайце памаўчым, — усё з той жа іранічнай усмешкай сказаў Кірыла. — Мы дужа цвярозыя, каб весці такія сур’ёзныя размовы.

— Ну, так, так, — пагадзіўся Богша.

— Дай мне цыгарэту, — папрасіла Цюка.

Калі яна прыкурвала з яго, Лазаравых, рук, ён заўважыў, што ў яе дробна дрыжалі пальцы. Яму стала шкада яе — навошта з-за глупства псаваць нервы? Ла­зару не хацелася, каб Цюка лішне залазіла ў спрэчку. Гэта магло выглядаць дужа асабістай, прыватнай непрыязнасцю. Ён непрыкметна паціснуў яе руку, заклікаючы памаўчаць. Цюка, відаць, зразумела яго: яна зацята курыла, глыбока дыхаючы дымам. Але Лыкавязаў сам усчаў гаворку.

— Ты, Цюка, была і застанешся безнадзейнай фантазёркай, — павучальным тонам загаварыў ён. — Мастакі — найвялікшыя і найталенавіцейшыя прытворцы і манюкі, якіх і любяць за тое, што яны прыгожа маняць і вельмі дасціпна прытвараюцца. Якая справа каму да таго, што пяшчотная закаханая Джульета на сцэне ў жыцці сварлівая, нягодная бабёнка, якая здраджвае свайму мужу з кожным сустрэчным-папярэчным і да ўсяго неаднойчы ўжо хварэла...

— Кірыла! Як ты можаш?..

— Значыць, магу, — спакойна сказаў Лыкавязаў. — А колькі вялікіх геніяльных пісьменнікаў прапаведавалі аскетызм, а самі пілі віно, гулялі ў карты і кахалі жан­чын, колькі з іх з абурэннем пісалі пра чалавечую прагнасць, а самі да непрыстойнасці былі прагныя, колькі ганьбавалі багацце, а самі абагачаліся як толькі маглі. Справа ў тым, што мастакі самыя вялікія грэшнікі...

— Яны святыя грэшнікі, — крыкнула Цюка. — Яны пісалі праўду жыцця, за тое іх і любілі, а ты ствараеш імітацыю праўды.

— Якое глупства! Яны таксама выдумвалі праўду жыцця, — не стрымаўшыся, даволі злосна сказаў Лыкавязаў. — Выдумвалі, каб купацца ў славе і заадно мець кучу грошай. Во дзе схаваны ўвесь сэнс іхняй праўдзівасці, смеласці і гэтак далей і да таго падобнае.