Тлумачальны слоўнік па інфарматыцы

Хýткая клáвіша (accelerator) — у дадатках: клавіша альбо камбінацыя клавішаў, якія націскае карыстальнік для выканання акрэсленай функцыі. Хуткія клавішы — выгадная альтэрнатыва мышы ў графічных дадатках. “Хýткая” клáвіша (fast key) клавіша, запраграмаваная такім чынам, каб здзейсніць хуткі, без праходу некалькіх меню, пераход да неабходных дзеянняў.

Хýткае сартавáнне (quicksort) — разнавіднасць абменнага сартавання. У адпаведнасці з алгарытмам хуткага сартавання, прапанаванай Хоарам, упачатку вызначаюцца першы і апошні элементы масіву. Затым праводзіцца параўнанне значэнняў ключа сартавання для запісаў з абедзвюмя межамі пры пераменным руху ўверх і ўніз да той пары, пакуль аказваецца неабходнай перастаноўка элементаў. Пасля гэтага такая ж працэдура прымяняецца да двух атрыманых частак і так далей да ўтварэння частак, якія утрымліваюць усяго толькі па адным элеменце.

Хэш-адрасáцыя (hash addressing) — спосаб вылічэння адраса запісу па яго ключы з выкарыстаннем функцыі расстаноўкі.

Хэш-пóшук (hash search) — алгарытм пошуку элементаў спісу метадам хэшавання. Хэш-пошук дазваляе здзейсніць непасрэдны доступ да шуканага элемента.

Хэш-фýнкцыя (hash function) — алгарытм фармавання зводкі паведамлення. Алгарытм вылічэння па зададзеным ключы да функцыі f (k), якая, у сваю чаргу, адпавядае пачатковай кропцы хэш-пошуку па ключы к.

Хэшавáнне (hashing) — у сістэмах кіравання базамі звестак: метад індэксавання, згодна з якім значэнне ключа (ідэнтыфікатара запісу) падвяргаецца лікавым маніпуляцыям у мэтах непасрэднага вылічэння месцазнаходжання адпаведнага запісу ў файле альбо зыходнай кропцы для пошуку гэтага запісу. Канкрэтныя маніпуляцыі значэння ключа вызначаюцца так званай хэш-функцыяй.

Ц

Цéла цыкла (loop body) — паслядоўнасць аператараў (камандаў), выконвальных у цыкле кожны раз пры яго паўтарэнні.

Цёплы старт (warm start) — перазапуск кампутара без страты звестак.

Цóтнасць (parity) — метад праверкі байтаў, які можа быць здзейснены ў выпадку, калі няправільны толькі адзін біт. Пры перадачы знакаў у кодзе ASCII ужываюцца толькі сем інфармацыйных бітаў, а восьмы разрад байта прызначаны для “біта цотнасці” і ўстанаўліваецца ў 1, калі сума інфармацыйных бітаў у байце цотная (альбо няцотная — у залежнасці ад выбранай схемы). На прыймным канцы зноў здзяйсняецца падсумоўванне з вызначэннем цотнасці атрыманага ліку і адпаведнасці яго біту, устаноўленаму ў разрадзе цотнасці. Падсумоўваецца колькасць адзінак у байце, і старэйшы вартасны разрад устанаўліваецца такім чынам, каб у суме восем разрадаў складалі цотны альбо няцотны лік у адпаведнасі з тым, якая схема выкарыстоўваецца. Пры атрыманні байта здзяйсняецца паўторнае падсумаванне і параўнанне сум, і калі вынік параўнання нездавальняльны, пасылаецца паведамленне пра памылку.

Цыкл (loop) — набор камандаў, якія могуць паўторна выконвацца да той пары, пакуль будзе дзейнічаць вызначаная ўмова. Частка праграмы, якая здзяйсняецца больш чым адзін раз за час выканання праграмы. Звычайна цыкл утрымлівае тэст, які вызначае, выконваецца ўмова выхаду з цыклу ці не. Калі цыкл не ўтрымлівае тэст, то ён называецца бясконцым.

Цыкл аперáцыі (action cycle) — поўны набор дзеянняў працэсара для выканання адной каманды, пачынаючы з чытання каманды і ўключаючы чытанне звестак альбо іх запіс.

Цыкл зварóту да пáмяці (memory cycle) — паслядоўнасць аперацый, якія ажыццяўляюцца для аднаразовага звароту да памяці з мэтай запісвання альбо счытвання звестак.

Цыкл з умóвай заканчэння (repeat-until loop) — цыкл з загадзя вядомым лікам крокаў (паўтарэнняў).

Цыкл камáнды (instruction cycle) — працэс выканання працэсарам наступных аперацый: здабывае з памяці каманду, дэкадуе і выконвае яе. Цыкл каманды складаецца з двух частак: часу выбірання каманды (здабывання з памяці) і часу выканання (транслявання і выканання); вымяраецца лікам тактаў (імпульсаў сістэмнага гадзінніка кампутара), за які працякае ўся аперацыя.

Цыкл распрацóўкі (design cycle) — сукупнасць усіх этапаў распрацоўкі і выпуску новага праграмнага прадукту альбо прылады, уключна ўкладанне спецыфікацыі, выраб прататыпаў, тэставанне, наладку і дакументаванне.

Цыкл рэгенерáцыі (refresh cycle) — для паўправадніковай дынамічнай аператыўнай памяці: працэс, калі кантрóлер аператыўнай памяці забяспечвае падачу беспарапынных электрычных імпульсаў на мікрасхемы для рэгенерацыі электрычных зарадаў у ячэйках памяці, якія прадстаўляюць двайковыя адзінкі. Без рэгенерацыі аператыўная памяць такога тыпу не захоўвае запісаную ў ёй інфармацыю, як пры выключэнні кампутара альбо пры збою сілкавання.

Цыкл уклáдзены (internal cycle) — цыклічная частка алгарытму альбо праграмы, якая ўключана ў цела іншага цыклу.

Цыкл цэнтрáльнага працэсара (CPU cycle) — просты цыкл выбаркі і выканання адной машыннай каманды.