Тлумачальны слоўнік па інфарматыцы

Вірус (virus) — праграма, якая сама сябе ўбудоўвае ў аперацыйную сістэму і псуе файлы альбо замінае працы на кампутары. Вірусы часта прыводзяць да псавання альбо поўнай страты інфармацыі.

Вірусы-чэрві (worm) — пашкоджваюць кампутары праз глабальныя сеткі. Як правіла, спачатку карыстальнік атрымлівае электронны ліст, у якім утрымліваецца адрас месцазнаходжання самога віруса. Прачытанне такога электроннага ліста суправаджаецца незаўважальным для карыстальніка ладаваннем самога віруса з аддаленага кампутара. Тэрмін “прыйшоў” з навукова-фантастычнай літаратуры (science-fiction), але уступіў паняццю “вірус”.

Вóнкавы інтэрфэйс (front end) — частка кампутара для здзяйснення аперацый уводу і вываду. Уключае ў сябе экран, клавіятуру, дыскавод, якія атрымліваюць звесткі ад працэсара.

Вóнкавы (external) — азначае элемент мовы, абсяг дзеяння якога выходзіць за межы праграмнага модуля.

Вóнкавае перарывáнне (преривание, external interrupt) — перарыванне (запыт на абслугоўванне), якое генеруецца элементамі апаратуры, вонкавымі ў адносінах да мікрапрацэсара, напрыклад сістэмным таймерам альбо клавіятурай; тып апаратнага спынення.

Вóнкавая камáнда (external command) — уключаная ў склад аперацыйнай сістэмы праграма, якая захоўваецца ў файле. У супрацьлéгласць ёй унутраная каманда — гэта праграма, якая захоўваецца ў целе каманднага працэсара. Вонкавая каманда сама па сабе з’яўляецца праграмай, але яна называецца камандай таму, што ўключаецца ў аперацыйную сістэму і выконваецца ёю.

Вóнкавая пáмяць (external memory) — памяць, якая з’яўляецца знешняй у адносінах да кампутара. Гэтым тэрмінам часта абазначаюцца дадатковыя аператыўныя прылады памяці альбо пастаянныя прылады памяці, якія падключаны пры дапамозе раз’ёму пашырэння, у адрозненне ад унутранай памяці альбо памяці на дысках.

Вóнкавая прылáда (device) — прылада, якая выконвае вонкавыя функцыі кампутарнай апрацоўкі інфармацыі. Унутраныя функцыі выконвае цэнтральны працэсар. Вонкавыя прылады называюць перыферыйным абсталяваннем: клавіятура, манітор, друкарка, дыскавыя накапляльнікі і інш.

Вóнкавая прылáда пáмяці (external storage) — носьбіт інфармацыі, які з’ўляецца вонкавым у адносінах да памяці кампутара, напрыклад магнітныя дыскі і стужкі. Яны не з’яўляюцца рабочай часткай кампутара, а прызначаны для захоўвання вялікіх аб’ёмаў інфармацыі. Вонкавая памяць — гэта памяць, звесткі з якой даступны цэнтральнаму працэсару праз аперацыі ўводу-вываду.

Вóнкавая сартырóўка (external sort) — упарадкаванне звестак, якія размешчаны на знешняй памяці. Від сартыроўкі, пры якім звесткі размяшчаюцца на дыску, і ў часе сартыроўкі дыск выкарыстоўваецца як частка памяці. Прымяняецца, калі сартыроўцы падлягаюць вельмі вялікія спісы звестак альбо памяць кампутара недастатковая. Заўвага: замест тэрміна “сартыроўка” можна ўжываць — “гатункаванне”.

Вýгал (angle) — геаметрычная фігура, утвораная двума промнямі (бакамі вугла), якія выходзяць з аднаго пункта (вяршыні). Аперацыі з сінусамі і косінусамі, якія выконваюцца кампутарам, патрабуюць каб вуглы, як аргументы, указваліся ў радыянах. Радыян — вугал у сектары круга, дзе даўжыня радыуса роўная даўжыні дугі. Суадносіны: 1 радыян = 57,295779 градусаў альбо 1 градус = 0,0174532 радыян.

Вýгал устанóўкі рáстра (screen angle) — вугал, пры якім раздрукоўваецца адлюстраванне паўтону.

Вýзел (node) — стык, злучэнне якога-небудзь тыпу. У сетцы звестак: кропка, дзе адна альбо некалькі функцыянальных прылад, злучаюць каналы перадачы звестак альбо ланцугі звестак.

Выбар адной клáвішы (single-key response) — разнавіднасць выбару з прапанаваных альтэрнатыў. На мовах высокага ўзроўню можна ствараць праграмы, у якіх прапанаваны праграмай выбар вызначаецца карыстальнікам націскам адной з указаных праграмай клавішаў.

Выбарка з апярэджваннем (prefetch) — рэжым работы працэсара, пры якім звесткі альбо каманды счытваюцца з памяці ва ўнутранныя рэгістры да звароту да іх з праграмы.

Выбарка інфармáцыі (information retrieval) — працэс пошуку, упарадкавання і ўзнаўлення інфармацыі сродкамі вылічальнай тэхнікі.

Выбірáльны дóступ (discretionary access) — доступ, пры якім зварот да аб’екта дазваляецца не ўсім суб’ектам (кампутарам, карыстальнікам), а толькі выбраным.

Выбірáць (chose) — ініцыяваць выкананне каманды альбо выбіраць параметр у графічным інтэрфейсе карыстальніка. Гэта працэдура можа складацца з некалькіх дзеянняў, напрыклад выбар параметра ў дыялагавым вакне выконваецца за адно дзеянне, а выбар каманды з меню патрабуе як мінімум двух дзеянняў: спачатку трэба вывесці на дысплей спіс камандаў меню, а затым указаць каманду.

Выбарка: 1. (Retrieval) — выбіранне звестак, звычайна — з памяці. 2. (Fetch) — аперацыя, якая здзяйсняецца цэнтральным працэсарам, якая зводзіцца да пераносу каманды з памяці.