Улӑп таврӑнни

Акӑ вӗсем калаҫса утнӑҫемӗн чутах пахча патӗнчи йытӑ патне ҫитсе тӑман. Юрать-ха, лешӗ хаяррӑн вӗрсе сике пуҫларӗ. Алмас кӗсйери шӑхличне туртса кӑларчӗ те хаяр куҫлӑ йытӑ ҫине пӑхса калама пуҫларӗ. Лешӗ вӗрме чарӑнчӗ те хыҫаларах чакса кайри урисем ҫине ларчӗ. Нивушлӗ шӑхлич сассинче йытӑ хаярлӑхне чакаракан вӑй та пур, нивушлӗ вӑл хӑй умӗнче ырӑ кӑмӑллӑ ҫын тӑнине сисрӗ? Акӑ, йытӑ пуҫне пӑркаласа, хӳрине выляткаласа илчӗ. Шӑп ҫав самантра леш хуралҫӑ васкаса пычӗ те йытӑ ҫине пӑхса хыттӑн кӑшкӑрчӗ. Каллех хаяррӑн вӗрни илтӗнсе кайрӗ. Кусене те ятласа илчӗ. Тепре йытӑ патне пырсассӑн вӗҫертсе яратӑп тесе хӑратрӗ…

Виҫҫӗмӗш кун. Ирхи апат хыҫҫӑн хуралҫӑ пурне те кил картине чӗнсе кӑларчӗ те кашнинех самай тӗреклӗ туя тыттарчӗ. Ахмат та кунтах айккинче пӑхса тӑрать. Хуралҫӑ мӗн каланине Алмаса куҫарса пачӗ.

— Паян туяпа мӗнле усӑ курмаллине вӗренетпӗр. Малтан унпала мӗнле ҫапсассӑн ӑнӑҫлӑрах пулнине каласа парам. Туяпа малтанах хӑлаҫланма кирлӗ мар. Вӑл тӑшмана сыхланма асӑрхаттарни пулать. Калӑпӑр, енчен те туяна ҫӳле ҫӗклерӗн пулсан, тепри хӑйне ӑҫтан ҫапма пултарнине тавҫӑрса сан туюна ярса илме е хӑй туйине хирӗҫ тытса сыхланма пултарать. Туяна урапа юнашар тытма тӑрӑшмалла, унтан питӗ хӑвӑрт хыҫалалла ҫавӑрса ярса сулмаклатмалла та кӗтмен ҫӗртен ҫапмалла. Туя вӑйӗ сасартӑк ҫапнинче. Ӑна алӑран алла хӑвӑрт куҫарма пӗлни те питӗ усӑллӑ. Акӑ, ҫапла.

Хуралҫӑ туяна хӑй вылятса кӑтартрӗ. Пӗр алӑран тепӗр алла вӗлт кӑна куҫарать. «Халӗ вара ҫапма пуҫлатӑп. Эсир вара сыхланӑр, кам мӗнле пултарать».

Малтан вӑл туйипе леш арҫынсенчен пӗрне пуҫран ҫапнӑ пек сулса ячӗ, паллах, пӗтӗм вӑйран мар ӗнтӗ. Лешӗ аллипе тытма хӑтланчӗ, анчах ӑнӑҫлах пулмарӗ. Хуралҫӑ ӑна хӑй туйине икӗ алӑпа тытса хирӗҫ тӑма сӗнчӗ. Тепӗр хут ҫапма пикенчӗ, лешӗ вара мӗн хушнине турӗ. Унтан ҫак хӑнӑхтарӑва кашнинпех туса пӑхрӗ. Ураран е алӑран мӗнле ҫапмаллине те вӗрентрӗ.

— Халӗ вара мана ҫапӑр, чӑнласах. Махмуд, пуҫла, — терӗ хуралҫӑ.

Лешӗ маларах тухса тӑчӗ те туйине ҫӗклерӗ. Ҫапма хӑяймасть. Хӑрать ӗнтӗ.

— Ҫап! — кӑшкӑрчӗ хуралҫӑ.

Махмуд туйине сулса ячӗ, анчах лешӗ хӑй туйине хирӗҫ тытма ӗлкӗрчӗ.

— Тепре ҫап! Ураран е алӑран.

Ҫук, ӗҫ тухмарӗ.

— Халӗ Остап ҫапать, — хушрӗ хуралҫӑ. Вӑл та лектереймерӗ. Ольга та ҫапса пӑхрӗ, ӑнӑҫлӑ пулмарӗ. Акӑ черет Алмаса ҫитрӗ.

— Пар-ха ӑна лайӑхрах, — терӗ сӑнаса тӑракан Ахмат.

Алмас тарӑхсах ҫапрӗ, темиҫе хут та. Анчах лешӗ тӗлӗнтерсех ячӗ. Ниепле те ӳтрен лектерме май ҫук, тем вӑхӑтра туйине лартса ӗлкӗрет. Вара вӑл икшерӗн тӑрса ҫапӑҫма хушса хӑварчӗ те хурал пӳртне кӗрсе кайрӗ.

Алмасӑн Ольгӑпа тытӑҫма тӳр килчӗ. Лешӗ вара хӗрача пулсассӑн та самай вичкӗнскер, аванах хирӗҫ тӑрать, туйине ҫирӗп тытать. Вӑл ҫеҫ те мар-ха, тапӑнса ҫапма та пикенет. Ҫапла ҫапӑҫмалла чылайччен вылянӑ хыҫҫӑн леш хуралҫӑ тухрӗ те хӑй туйине илсе кусем патне пычӗ, ним тӑхтаса тӑмасӑр Остапа ҫапма тытӑнчӗ. Чӑннипех шаплаттарать. Хӑш-пӗр ҫӗртен лектерсе те илчӗ. Остап тарӑхса кайсах хирӗҫ ҫапма пуҫларӗ, анчах тӗл лектереймерӗ. Хуралҫӑ кулса илчӗ те Махмуд патне куҫрӗ, ӑна та тӗрӗслесе пӑхрӗ. Ольгӑна та хӗрхенмерӗ, кула-кулах ҫапкаласа илчӗ. Кӑштах йӗкӗлтесе вылянӑ пек те туйӑнчӗ. Ун пекки пулать вӑл. Хуралҫӑ умӗнче паллӑ ҫынсен ачисем тӑраҫҫӗ вӗт-ха. Хӑй вара вӑл никамах та мар, Эсрел тарҫи кӑна. Апла пулин те ҫак тӑватӑ ҫын ун аллинче, хӑраҫҫӗ вӗсем. Хӑвна хуҫа пек тытма май пурри самаях савӑнтарать иккен.

Акӑ хуралҫӑ Алмас умне пырса тӑнӑччӗ кӑна, ҫамрӑк турхан ӑна пӗҫҫинчен туртса илчӗ, самай ыраттармалла. Лешӗ ҫакна пачах та кӗтмен пулас, сыхланма ӗлкӗреймерӗ. Пуҫланчӗ вара… Чӑннипех ҫапӑҫрӗҫ. Алмас алли юнланнине курсассӑн Ольга чӑтса тӑраймарӗ, туйине персе ярса иккӗшӗн хушшине кӗрсе тӑчӗ. Лешсем вара лӑпланчӗҫ. Хуралҫӑ туясӑр хӗрачана ҫапас мар терӗ пулмалла.

— Астӑвӑр, чурасене вӑхӑтран-вӑхӑта патак ҫитермесессӗн кахалланса пыраҫҫӗ, итлеми пулаҫҫӗ. Ачашламалла мар вӗсене, — терӗ Алмас ҫине сиввӗн пӑхса. Туясене пуҫтарса илчӗ те нимӗн шарламасӑр хӑй патнелле уттарчӗ.

Кусем вара тӳрех Алмас патне пычӗҫ. Ольга ун аллине тытрӗ те юн сӑрхӑнса тухакан вырӑна ӗмсе илчӗ, шӑнӑр курӑкӗ татса сурана хупларӗ.

— Пурпӗрех маттур эсӗ, — терӗ Остап Алмаса. Махмуд ӑна ҫурӑмӗнчен лӑпкаса илчӗ те:

— Пӗрлерех пулма тӑрӑшмалла пирӗн, — терӗ.

Ҫак сӑмахсем вара Алмасшӑн чи хаклӑ эмел пекех туйӑнчӗҫ, ыратни те нимех те мар. Самаях ывӑннӑскер хӑй пӳлӗмне кӗрсе выртрӗ. Ун хыҫҫӑнах Ольга чупса пычӗ, аллинче шурӑ пир татӑкӗ. Суранланнӑ вырӑна майласа ҫыхнӑ ҫӗре хуралҫӑ персе те ҫитрӗ, сыхласах тӑнӑ иккен. Нухайккапа. Ӑна курсассӑн хӗрача алӑк патне тапса сикрӗ. Лешӗ нухайккине сулса ячӗ, анчах хытах лектереймерӗ.

— Каланӑ сире пӗр-пӗрин патне кӗме юрамасть тесе! Тепре курсассӑн…

Хуралҫӑ тухса утрӗ. Алмас вара хӑй пӳлӗмӗнчен тухмарӗ, апат ҫиме те каймарӗ. Каҫпала ӑна Ахмат пырса ҫитерчӗ.