– Бухоро Амирлигига тобе эканлигимизни яхши биласан. Амир бизларни гўё ўгай фарзандидек кўради. Юртимизни ўрувда ушлаб туриш учун мутаассиб руонийлар, риёкор хушомадгўйлардан усталик билан фойдаланади. Жаолат ва илмсизликнинг авж олиши учун айни муддаодир. Шундай гўзал ўлка, шундай истеъдодли миллат ривожланмаётганининг сабаби шунда. Минг уруи теварак-атрофдаги музофотлар ичида энг улкан, энг аил эл. Шу сабабдан мустаил бир салтанат тузиш йўлидаги энг улкан, энг ийин вазифа бизнинг зиммамизда бўлади. Бу йўлдаги тўсиларнинг барчасини биз али билмаймиз, лекин бир нарса равшан. Хал амирнинг зулмидан, бизларнинг камситилишимиздан тўйган, учун чиса бас, у алангага айланади. Амир бизга бўлган укмронликни хожалар ўли билан бажаришига сабаб шуки, юртимиздан олинаётган даромаднинг бир исмига уларни шерик илиб ўйган. Чумолидек увол бўлган бу кишилар бизларга укмрон бўлганликларидан увониб амирга садоат билан хизмат иладилар. Биз бу дастгони яин ўртада синдириб ташлаймиз, янгисини тузиш эса бениоя ийин ва хатарли. Умид иладиган жойимиз шуки, халнинг хоиши биз томонда хал жуда удратли мўъжиза.
***
Чодак атрофи толар билан ўралган. Чодаксой бўйида жойлашган бир неча кичик-кичик ишлолардан иборат. Аолиси сийрак бўлиб, тирикчилик учун зарур бўлган неъматлар етиштириш чекланган. Асосан наъматак ва ар хил гиёлар тайёрлаш, ўрик ва ёно мевалари етиштириш билан шуулланишар, деончилик учун яроли ерлар кам бўлганлиги учун кўпчилик чорвачилик билан шуулланар эди. Табиат инъомларининг чекланганлиги, унармандчиликнинг йўлиги сабаб бу ерларда катта мулк эгалари ам йў. Турмуш тарзи жуда одми, аолиси ўзбек ва тожиклардан иборат бўлиб, тинч ва осойишта аёт кечиришар, шўх оар ягона сойнинг шовинини исобга олинмаса, доим сокинлик укм сурарди. авоси тоза, табиати гўзал бу масканнинг одамлари жуда ювош, соддадил бўлиб укмронлик илиш учун еч андай удратга эга эмасдилар. Ўзларини улу зотлар авлодидан деб билгувчи хожалар Бухоро Амирининг ўирчои эдилар холос. Кимнингдир ташаббуси билан барпо илинган бошарувнинг бу усули жуда заиф, еч андай кучга таянмаган бўлиб, бу заифликни минг уруининг сардори Шомастбий бошаларга нисбатан яолро кўра олган ва анчадан буён уни синдириб ташлаш тараддудига пинона киришган эди. Унинг мўлжалидаги кун яинлашиб олгани ани. Бирор анжуман ниобида бошлаш энг улай усул бўлади.
***
– Чомочвой ишлар алай, чарчаб олмаяпсизми?
– Худога минг атла шукур.
– Мен сизни муим бир масала юзасидан чаиртирган эдим.
– Бизга жуда кўп урол-аслаалар керак.
– Кечалари ишлаш эвазига тайёрлаб беришимиз мумкин.
– Нега фаат кечалари ишлаш исобига?
– Кундуз кунлари Амирнинг сарбозларига аслаа ясаймиз, шу боис…
– Тушунарли, бугундан бошлаб барча ясаган уролларни фаат бизга топширасиз, тайёрлаб ўйганларингизни ам.
– Бундай илсак амирликнинг назоратчилари бизларни жазолаши мумкин.
– Сизнинг битта тукингизга озор берган кишининг бошини оламиз.
– Жаноблари нима буюрсалар биз тайёрмиз.
– Бизга озирчалик уч мингта илич ва алон керак.
– Ундай бўлса атрофдаги унармандларни ам жалб илмо даркор.
– Сиз фаат ишбоши бўласиз холос, барча ками-кўсти бизларнинг зиммамизда. Юртимизнинг келажаги учун астойдил менат илишларингга тўри келади. иса муддат ичида шу уролларни тайёрлаб берасизлар. Ниоятда сифатли бўлиши керак.
– Хўп бўлади.
– Бугундан бошлаб Бухоро Амири учун бир дона ам аслаа бермайсизлар. Тушунарлими? ар хил баоналар ахтариб дангал алдайверинглар.
– Сизлар кечасию кундуз менинг одамларим имоясида бўласизлар, пул билан таъминлаш ам бизнинг зиммамизда. озиро Аёзбийга учранг, сизларга истаганларингча сармоя беради.
– ўлимиздан келган барча ишларни иламиз.
– Юртимиз келажаги учун фидойилик иласизлар деган умиддаман.
– Ишончингиз учун ташаккур Бий ака.
* * *
Шомастбий Чодак хожаларининг вакиллари Бакирхўжа билан Равшанхўжани очи чера билан кутиб олди. Оёлари остига ўй сўйиш удуми мемонларга бўлган урмат ифодаси эди.
– Хонадонимизга хуш келибсизлар.
– Хушват бўлсинлар.
– Ошна-оайнилар барчаси со-саломатми?
– Оллога шукур, барчалари тасирга салом йўллашди.
– Саломат бўлишсин.
– Илтимосимиз хусусида, розиликларини олгани келдик.
– Юсуфхўжанинг изига харидор бўлганларингни эшитдим. Таг-зоти кўрган оила, из ниоятда кўлик. Сизлардек нуфузли одамлар харидор бўлишганини эшитиб розилик билдирдим.
– уллу, ишончларинг учун миннатдормиз.
– уда-андачилик бизларни яинлаштиради, борди-келди илишимиз учун баона бўлади.
– Тўй баонасида биз томонларга борсалар барча улуларимиз билан яинро танишиб олардилар.
– Маъул, тўйни биз ам шу масадда дабдабали ўтказмони азм илдик. Барча улуларни таклиф иламиз, тўю-томошани якунлаб келин билан сизлар томонга мемон бўламиз.
– Жаноблари ам албатта борадилар деган умиддамиз.
– Иншоолло.
* * *