Карнай-сурнайнинг садоси худди оламни титратаётгандек, еру осмон унга жўр бўлиб расга тушаётгандек. Барча шод, барча хуррам, увончлар амма ерни тутиб кетган. Соддадил, одми кишиларнинг энг севимли одатлари тўю-томоша, сайил, ўйин-кулгилар. Имкониятлари чекланган, юпун, ярим оч, ўли юпа бу ночор одамлар ана шундай томошалардан тасалли топиб, ўйин-кулгу билан ўзларини овутиб, омонат увончлар билан кифояланар эди. Теварак-атрофдан тумонат одамлар йиилган. Шомастбий ўз исобидан сайил уюштириб, элу юртга ош бермода. Бундай анжуманлардан кўзланган масад кишиларни жамлаб обрў-эътибор олиш, ўли Шорубийни элга танитиш. ар сафаргидек халнинг мерини озонган санъаткорлар, изичилар, аскиячилар, созандалар амда энг номдор полвонлар кураши ар доим сайилнинг диат марказида бўлади. Уларнинг баслари ийирилар ва олишлар билан бир неча соат давом этади. Гоо полвонларнинг кураши натижасиз тугаб эртасига давом этади. Шундай полвонлар борки, кураги ерга тегмаган. Уларнинг курашлари барчани аяжонлантириб юборади, тинимсиз ийирилар остида ўтадиган бундай баслар кишиларни икки гуруга ажратиб юборади, ажралиш бир анча бас-мунозараларга, атто жанжалларга сабаб бўлади. Бугун полвонлар ичида асло енгилмаган Халилхўжа полвон ам бор, у али бирор маротаба ам енгилган эмас, бир неча йилларки биринчиликни ўлдан бермайди. Алпомат Халилхўжа полвон табиатан алол, чиройли ва гавдали йигит. Гавдаси ўрошиндек оир, ердан узиб бўлмайди, бели чўяндан ам атти, ўли якка суяк, илиги тўла, бадани темир деган гаплар юради. Бош акам унинг номини айтиб, талабгор борми деганда амма бараварига арсак чалиб юборди, баиришиб олишлади. аммаё жим-жит, ким ам юрак бетлаб чиар экан деган шивирлашар бошланди. ар сафаргидек дадил отилиб чиадиган даъвогар йў. Жимлик анчагина укм сурди, наотки… наотки деган гаплар бошланди, энг изиарли кураш бўлмас экан-да. акам даъвогар топилмаслигини тушуниб навбатни майда-чуйда полвонларга беришга оиз жуфтлаган эди, «мана мен даъвогар» деган товуш эшитилди. амма айрон, амма таажжубда. Баъзилар кўзларига ишонишмайди. Даврага Шомастбийнинг ўли Шорубий кириб келди. Бундай бўлишини Шомастбийнинг ўзи ам кутмаган эди. Унинг атрофидагилар хавотирлик билан унга тикилдилар.
– Майли, – деди Шомастбий бироз мулоаза илиб. – Майдонга чидими тамом, энди айтариб бўлмайди, ўлим ўз кучига ортича бао берадиган бўлиб олган чамамда.
аяжонли кураш бошланди. Халилхўжа полвон Шорубийга нисбатан икки баровар улкан, бундай давангирни йиитиш учун унга тўрт баравар куч керак. Полвонлар роса чиранишди, шунча йиллар давомида катта тажриба орттирган Халилхўжанинг синовдан ўтган усуллари иш бермас, куч-увватда бундай раибни асло учратмаган. Уринишлар ам, шиддат ам бефойда. Ват ўтган сари чарчаш ўрнига раибининг кучига куч ўшилиб бормода. Уни биринчи марта ўрув эгаллай бошлади. Борди-ю енгилса, шунча йиллик шон-шурат чилпарчин бўлади, енгилмас деган фикр синади. Ана шу ўрув уни малубият томон етаклай бошлади, ишонч йўолиб кучи камайиб борарди. Чарчаш ва руий толииш бошланди. Кутилмаганда Халилхўжа полвон ердан узилиб бир газ юорилади, чирпиракдек бир айланиб Шорубийнинг оёи остига улади. ий-чув, шовин-сурон, арсаклар еч аерга симай кетди, олишлар анча пайтгача тинмади. Нима бўлганини англашга ам улгурмаган полвонни Шорубек даст кўтариб ўрнидан тургазиб ўйди-да, елкасига уриб ойил олганини изор илди. Халилхўжа ўзига келди, юзига изил югуриб Шорубий томонга таъзим илди, мардлиги учун миннатдорчилик билдирди. Шорубийнинг таклифи билан анжуман учун ажратилган энг катта соврин Халилхўжа полвонга берилди амда банорас тўн кийгизиб, шои ийи ам болаб ўйишди.
– Дада, мендан хафа бўлгандирсиз, – деди у айиибгина отаси томон яинлашиб.
– Хафа бўлганимни билиб турибсан ўлим, – деди Шомастбий ўлига таънаомуз тикилиб. – Мени анчалик асабийлашишимни билиб туриб шу ишга азм илдинг. Борди-ю малуб бўлсанг нима деган одам бўлар эдик?
– Дадажон, ахир ўрмасликни, малубиятдан чўчимасликни ўзингиз ўргатгансиз-ку?
– алабага исоб-китоб илиб эришилади,у таваккалчиликни ётирмайди.
– Мен ахир барча нарсани исоблаб бу ишга ўл урдим, шунинг учун ютиб чидим-да.
– Малуб бўлишинг ам мумкин эди.
– алабани ўлга киритиш учун малубиятни ўйлама деб эдингиз.
– Мен сен хон бўлишингни холайман, полвон бўлишингни эмас.
– Бундан буён бундай иш илмайман.
– а майли, ар олда омад сен томонда бўлди, энди кераксиз ишларга ўл урма.
Карнай-сурнай овозлари оламни ларзага солар, Шорубий хурсанд эди. Битта ўта хатарли тасодиф чекинди, яхшилик билан якунланди. Агар малуб бўлганида хонлар авлодининг хонадони шаънига яхши бўлмас эди. Буни Шорубий яхши ис иларди.
***
– Ойбарчинга совчилар келишибди, нима дейишни билмадим.
– изингни жуда кўлик деб эшитган эдим, – деди Аширбек дўсти Юсуфга тикилиб. – Ўзимиздан ортмас эди-ю…
– Мен ам шундай фикрда эдим.
– Ким экан у совчилар?
– Чодакдан келишибди.
– Чодак хожалариданми?
– Худди шундай.
– Улар икки гуруга бўлинишган, бирлари мадуми Аъзам деса, бошалари азрат Офохўжанинг авлодлариданмиз деб даъво иладилар. Улар анча йиллардан буён бизнинг юртимизга хўжайинлик илишдан воз кечмай келмодалар.