Ваўчкі

Калі новыя госці крыху падсілкаваліся і абвыклі ў кампаніі, Людміла Макараўна пачала прасіць паэта пачытаць свае вершы:

— Калі ласка, Косця, толькі не па-англійску, каб усе зразумелі.

Паэт спачатку аднекваўся, але паэтава жонка піхнула яго пад бок, і ён устаў. Паэт быў высокі, са светлымі валасамі, хударлявы. Успершыся адной рукою на стол, а другую паклаўшы ў кішэню пінжака, ён пачаў:

Жанчына, ты соль на раны мае...

Жанчына, бальзам ты на раны мае...

Ты позіркам можаш мяне загубіць,

Усмешкаю радасць жыцця падарыць...

Усе ціха слухалі, пазіраючы на паэта, а той чытаў верш пра жанчыну, пра каханне. Калі скончыў, госці дружна яму запляскалі, асабліва жанчыны, а тамада сказаў:

— Наліце, калі ласка, таварышу паэту гарэлкі з бальзамам, няхай яна, замест жанчыны, палечыць сёння яго раны.

Тамада здолеў арганізаваць яшчэ адзін ці два тосты, а далей пайшла, як кажуць, самадзейнасць. Госці пачалі ўставаць з-за стала, мяняцца месцамі, мяняцца чаркамі, пілі па двое, па трое, гучна гаварылі між сабою.

— Вы чыталі ў сённяшняй газеце? — расказваў Верын Валодзя намесніку дэкана. — Недзе ў Эквадоры вёска ёсць, дык там усе жыхары жывуць больш чым па сто гадоў... I ніводзін з іх ніколі ў вочы не бачыў доктара, жывуць па сонцы, з ім кладуцца, з ім устаюць.

— Ага, чытаў,— дружалюбна адказваў намеснік дэкана.— А чаму так доўга жывуць? Бо ўвесь час на свежым паветры, бо фізічная праца...

На другім канцы стала настаўніца музыкі Нэля Ігараўна гаварыла з мастаком, пляменнікам гаспадыні.

— Што вы, Міця,— паварочвала яна да мастака зграбную галоўку з кароткаю стрыжкаю,— у мяне няма абсалютна ніякіх прэтэнзій да жыцця, да грамадства, наадварот, я адчуваю сябе вінаватаю перад людзьмі. Гэта ж падумаць толькі! — падняла яна ўгору плечыкі.— Я жыву ў цёплай кватэры, у мяне ёсць вадаправод, газ, электрычнасць, гэта ж усё мне зрабілі, я сама і пальца не прыклала да ўсяго гэтага, на гатовенькае прыйшла.— Яна, здаецца, забылася пра яду, трымала перад сабою нож і відэлец, паводзіла імі пад такт сваім словам.— Я іду ў магазін і купляю свежы хлеб, малако, яйкі, цукеркі. I гэта ж для мяне нехта зрабіў, я толькі на піяніна іграць умею, без маёй музыкі можна жыць, а вось без хлеба, без кватэры...

Міця сядзеў, ужо крышку захмялелы, без пінжака — пінжак вісеў на спінцы яго крэсла — і глядзеў на Нэлю Ігараўну закаханымі вачыма. Узяў яе руку, пацалаваў.

— Мілая,— сказаў, ледзь не са слязою.— Я заўсёды ведаў, што жанчыны разумнейшыя за мужчын, але не перажывайце, ваша музыка таксама патрэбна людзям, патрэбна, як хлеб...

Павел Іванавіч не слухаў таго, што гаварылі за сталом госці, але ён бачыў, што госці занятыя самі сабою, і быў рады, што іх не трэба забаўляць. Ён куляў чарку за чаркаю, быццам хацеў патушыць нейкі вугаль, што гарэў у яго ў грудзях, але вугаль не затухаў, а яшчз больш разгараўся, пёк усярэдзіне.

Нехта ўключыў тэлевізар, і на сіняватым экране мяняліся кадр за кадрам — паяўляліся то лес, то немцы ў касках, то заяц, які ўцякаў ад стрэлаў. Потым людзі, вязнучы ў балоце, пхалі нагружаныя калёсы, памагаючы каню выцягнуць іх з багны. Ішоў фільм пра вайну, пра партызанаў, і ён на міг як бы вярнуў Паўла Іванавіча ў тыя далёкія гады, калі і сам ён вось гэтак граз у балоце, сам страляў па немцах, пух з голаду. Захацелася паглядзець фільм — што будзе далей, ці выцягнуць партызаны воз, ці адаб’юць немцаў, але экран засланяла талерка, з якой тырчалі курыныя ножкі, Вера Пятроўна, якая сядзела каля самага тэлевізара, трымала ў руцэ келіх з віном, ставіла яго на абрус, вадзіла донцам па абрусе, і гэта таксама перашкаджала глядзець. Павел Іванавіч адвярнуўся ад экрана. У галаве шумела — і ад гулу, і ад выпітай гарэлкі. Госці гаварылі, стараючыся перакрычаць адзін аднаго, нехта смяяўся, нехта спрабаваў спяваць. Ніхто не звяртаў увагі на Паўла Іванавіча, быццам госці забыліся, хто тут гаспадар, хто тут імяніннік і чаго яны сюды прыйшлі. Павел Іванавіч адчуў раптам сябе за гэтым шумным сталом, як на бязлюдным востраве, зрабілася сумна, тужліва, аж слёзы падступілі да вачэй.

«Больш не трэба піць,— падумаў ён.— I так перабраў норму».

— Таварышы! Танцаваць! Музыку! Музыку! — запляскала ў ладкі Людміла Макараўна. Яна молада падхапілася з крэсла, адставіла яго ўбок і па-за спінамі гасцей, якія ўсё яшчэ сядзелі за сталом, выбегла з залі. Праз хвіліну яна вярнулася, несучы перад сабою шэры чамаданчык — магнітафон, які ўзяла ў пакоі дачкі, паставіла на нізенькі столік са шкляным верхам.

— Ірачка, заводзь сваю шарманку, я не ведаю, як тут што робіцца,— сказала яна дачцэ.

Ірачка, пунсовая, як ружа, і ад выпітага віна, і ад заляцанняў барадатага Міцевага сябра, які ўсё-такі пераманіў Ірачку да сябе і ўвесь час гаварыў з ёю, устала з свайго крэсла і, адчуваючы на сабе позірк свайго кавалера, крыху саромеючыся гэтага позірку і радуючыся яму, пайшла заводзіць музыку.