Заговоренный меч (на каз.яз.)

Бар асиеті батырлы болан Брынды, анша шабан ойласа да бгінгі оианы айда апарып соанын жаа ты. Сонау азаты йгілі батырларыны асыммен зегілесе атар тра алуынан, Глбарам мен Аянды тар- ан слтана жиналан жртты «кп жаса, асым батыр» деген нінен аза руларыны Жнібек баласына ауа бастаанын аарды. Мндайда з атесін зі кріп, «Елімді айтсем айтадан зіме тартам» деп ынжылатын, аыла салатын Брынды жо. Басына келе жатан иындытан жол іздеуді орнына, ол зіні айсар мінезіне салып, ерегісе тсті. «Блем, аптаай, обаан араожа, шірік Оай, тра тр!» деп кіжіне тісін айрады. Бгінгі оиаа зін емес асымды кнкар крді. айтсем одан шімді алам деп тнімен басы атты. Кзі ілігіп бара жатса Темір биді: «Сені жауы Мхамед-Шайбани емес, асым слтан екен! Соны мытпа!» деген даусы лсін-лсін лаына келіп, кзге тыылан йысын шайдай аша берді. Ежелден келе жатан ескі салт бар: «Жаа жауыды ртам десе, еті йренген ескі жауымен достас» деген. Брынды халыны, еліні алдында жоалалы тран абыройын орауды орнына, асымды жою жолын іздеп ойа шомды. Бл тілегін орындау шін ескі жауы Мхамед-Шайбани, Махмуд-Слтандармен достасса, теріс болмас еді деген тжырыма келді. Сйтіп та ата зер дегенде ор ете алды. Ал асым тіпті бтен ойда еді. Бгінгі оиа оны атты ренжітті. Жнібек пен Керей кезіндегі аза Ордасындаы ауыз бірлікті енді Брынды пен асым кезінде атты шытынай бастаанына кзі жетті. Себебі неде? Себебі Брындыты тайыз саясатында. «Ел бірлігін аылмен сатап халыты м-мтажын, шаруа жайын ойлай отырып, креске шаыруды орнына, ол жртты аарымен соынан ергізбек. Егер ділетті болса ана, соынан жртты ертесі. Ал орынсыз аттылы — зор ылмыс. Брындыты бгінгі істегені — тек жртты зінен шошыттыру. Егер бл бйте берсе, Керей мен Жнібекті лдім-талдым деп ран аза хандыыны абыройын да, зіні абыройын да бір кні айрандай тгеді. аза хандыыны абыройы тгілмегені керек-а! Ал ел бірлігін сатау шін Брындыты абыройлы боланы керек пе? Халымыз шін, ел бірлігін сатап алу шін ажет. азіргі жадайда ханны мыты крінуі те орынды саясат. Мхамед-Шайбани болса анау, бкіл Тркістан улиетін басып алуа таяу… Енді ол Ташкент міршісі Слтан-Мхамед хан мен Яссы хакімі Мхамед-Мазит-тарханны ала ауыздыын пайдаланып Яссыны жаулап алады. Содан со Ташкентті олына тсіргеннен кейін, бар кшін Самарант, Бар, Андижан алаларына — яни Аса Темір хандыына жмсайды. Сз жо, ол бл алаларды да алады, йткені бл мединелерде азір Мхамед-Шайбаниа арсы трар кш, ауыз бірлік жо. Тркістан лкесі мен Аса Темір хандыын бауырына басып бден кшейіп боланнан кейін, ол бетін Хорезм мен орасана бра ма, лде Дшті ыпшаа бра ма белгісіз. рине ай хандыта ауыз бірлік жо, лсіз деп тапса, соан шабуыл жасайды. лді елдермен ай- асып мйізін сындыранша, лсіз елдерді зіне баындырып лдене тсу — ай жаанкер патшаны болса да негізгі тсілі. Аылды, айлакер Мхамед-Шайбани да соны олданады. Егер аза жеріне шабуыла шыса, ол рине е алдымен Соза пен лытауды шабуа тырысады. Дшті ыпша санды болса, бл екеуі соны кілті. Торай, А Жайы, Еділ, Есіл, Тобылдарыны бойы сол сандыты тбінде жатан азына. Аузы ашылан сандыты ішіндегі млікті біртіндеп ала беру кімні болса да олынан келеді. Сондытан бізге айткен кнде де Соза пен лытауды сатап алуымыз шарт. Бл бекіністерді кшейтуді орнына, Брынды екеуміз ырысып жатса не боланымыз? Онда Мхамед-Шайбани шабаты жтан алабадай екі бірдей майбалыты ылыта салады. Оан жібермеу керек, тамаынан тікенек боп адалу жн-а. рине соысмар Брынды, бос жатандай, Мхамед-Шайбаниды бір шаарын басып алайы деп ойлайды. Ерте-а жорыа шыыдар деп бйры береді. Шыпаса — таы ала ауызды туады. Шыса — р боса бігерленесі. азір бізді скерді саны бар да, сапасы жо. Бекінісі мыты шаарды алуа жарамайды. Е алдыменен скерді кшейту керек. Брындыты айтанына арсы келмей-а, р жорыты, р шабуылды скерді соысу дісін, тртібін жоарылатуа пайдаланан аыл.

асымны ойы дл шыты. Ертеіне таы шайын ішіп отыранда Брындыты шабарманы келді.

— Хан сізді шаырып жатыр, — деді ол.

асым шайын шала-пла ішіп орнынан трегелді. Киініп жатып сл кідіріп алды. «олда билік барда аылды керегі жо. Ханны неге шаыранын кім білсін…» асым жайшылыта пешпентіні сыртында жретін кк рыш сгі наркескенін шешіп, пешпентіні ішінен таты. Сырт адама білініп трмай ма екен дегендей, абырадаы жылтыр ара тас кзгіге бойын тзеп бір арады да йден шыып кетті.

асым келгеннен кейін Брынды таы да Мхамед-Шайбаниа арсы жорыа шыуды ажет екенін білдірді.

— Ер шекіспей бекіспейді, — деді Брынды сзіні аяында. — Не біз Мхамед-Шайбаниды жеуіміз керек, не онымен бітімге келіп достасуымыз керек…

асым аырын езу тартты.

— Мхамед-Мазит-тархан шекіспей-а Мхамед-Шайбанимен достасан. Біра одан не тапты?

— Мхамед-Мазит — Мхамед-Мазит те, Брынды — Брынды ой.

асым таы езу тартты. «ркім з лаын текешік ояды, ора ит реген келеді. Жрт айтпай, зіді згеден жоарымын деу — адамны тек осалдыын крсетеді». Брындыты «ер шекіспей — бекіспейді. Мхамед-Шайбаниді жеуіміз керек, не достасуымыз керек» деген сзіне асым айтарып ештее деген жо. Бл сз зіне арсы, «байа, асым, егер сен кешегідей арсы келе берсе, жауыменен достасып кетуім ажап емес» деген маынада айтыланын тсініп трса да, ндемеді.