Заговоренный меч (на каз.яз.)

азаты кп аулын шауып, мал-млкін талап, бкіл Дшті ыпша елін зіне арсы ойан Мхамед-Шайбанимен дл бгін да бола алуды ауіпті екенін айтып Брындыты кндіре алмаан асым, келген батырларды тік трып арсы алды.

— Ел-жртымызды шауып, мал-млкімізді талап, бкіл Дшті ыпша елін орлаан Мхамед-Шайбанимен Брынды ханны да тскені бізді орлааны. Хан не ыздарын бермесін, не бізден кетсін, — деді халыты сзін сйлеп арт аптаай батыр.

— Сонда сіздер ханны ыздарын бергеніне арсысыздар ма, лде бітім жасаанына арсысыздар ма?

— Екеуіне де арсымыз. Хан халыты кзі. Олай болса хан ыздарын ежелгі жауымыза бере алмаса керек-ті. Ал бітім жасайтын болса, Мхамед-Шайбани хан талаан мал-млкімізді, лдыа, кдікке кеткен л-ызымызды айтарсын. Хан лашкарларыны сойыл-шопарынан кнсізден кнсіз аза тапан мейірбан ерлерімізді нын тлесін. Сонда бітімге отырамыз. Ал ыздарын Мхамед-Шайбаниды інілеріне осып, бітімге келдім деп бізді орламасын. Бндай бітім бізге керек емес. Егер біз тілеген бітімге Мхамед-Шайбаниды кндіре алмаса ерікті зімізге берсін. А найзаны шымен, ас батырды кшімен ол кззапты зіміз кндіреміз.

— Сонда таы соыспасыдар ма?

Жаратылалы соысып келе жатан жопыз ба? Брын хана еріп соысса, енді халы болып соысамыз. Жеріміз, суымыз, намысымыз шін бкіл аза болып ктерілуге бармыз.

— Хан бл тілектеріді абылдамайды.

— Онда ханды біз де абылдамаймыз. Кшсін бл арадан.

— айда кшеді?

— дасы Мхамед-Шайбани жеріне.

Ел абыройына нсан келтіріп айтесідер. Хан адасса да халы адаспау керек. ыздарыды берді деп Брындыты елден усадар, Мхамед-Шайбанимен жасасан бітім-шартын бзан боламыз. Айып Мхамед-Шайбаниды зінен болсын. Шартты зі бзанша шыдауымыз керек. Ал шартты білайыр блтіріктері алдымен бзатынына дау жо. Олара бл шарт Тркістан мен Мауреннахрды аланша ана керек. Содан кейін анды аузын бізге салма. Аталары білайыр билеген Дшті ыпшаты айтарып алмай кілдері кншімейтіні ха.

— Біз де солай ойлаймыз. Мхамед-Шайбанимен арамыз тым алша жатыр. Бір мытап ан тгіспей екі жаты дауыны бітуі ммкін емес. Хан бны неге тсінбейді?

— Хан бл арада шола ойлап отыр. Ал бізді борышымыз сонау келешек айаса осы бастан дайындалу. апы алмауымыз керек.

— Сонда Брындыты айтеміз?

— Екі бірдей ызын беріп отыран дасымен алысуа Брынды азір бара алмайды. Ол бл тартыстан шыуы абзал. Майдана зіміз дайындаламыз. Ал Брынды з атесін зі тсініп, халымен бір болысы келсе, хан абыройын сатап Ара жеріне, не Сарайшыа кшеді.

— Дрыс айтасы. Ал Брынды кшпеймін десе?

— Кп орытады. Егер зіне пайдалы шешімнен бас тартса, з обалы зіне!

Ертеіне асым слтан басаран бір топ ру бастытары хан аулына келді. Брындыа хан абыройын сатап алу шін здеріні шартын айтты.

Брынды хан шу дегенде блан-талан боп ашуланды. Бл блікті шыарып жрген сенсі деп асым аулын шауып алма та болды. йтсе де рі тулап, бері тулап, аза батырларыны темір тегеурініне шыдай алмай, Сарайшыа кшпек боп птуаа келді.

Міне, осы кезде Брынды ханны ылыына ызаланан «Жалыз кз» батыр бір топ серіктерімен ханны алы жылысын уып кетті. Кіле кк аланы айдап апарып ол, Мхамед-Шайбани жасатарынан жер шып алан кедей ауылдара бліп берді. «Жалыз кз» батырды бл ылыына сйсінген алы бара айтадан дрлікті. Біра ол бір тнде жоалып кетті. Басшыларынан айырылан кіле жырты тыма, жаман шекпен кедейлер ру батырларыны айтанынан шыа алмай тартыс іркіліп алды, ттаса жауыан жрт атары ждеп, халы озалысы енді лажсыз кібіртіктей бастады.

Екі апта ткеннен кейін Брынды хан жеті атыны жеті ауыл болып, ыралып-жыралып Сарайшыа кшті. Біра ол бос кшпеді. Малын шапан «Жалыз кз» батырды хан алтынына сатылан екі арамза серігі Брындыа стап берген. Жрта таралып кеткен малын айтара алмайтынын білетін хан «малымны шін зінен алармын» деп сырт кзден тасалап «Жалыз кз» батырды ол-аяын шынжырлап, тулаа орап зімен бірге ала кшті.

Брындытан іргесін алыс сала бастаан Жнібек балалары хан Ордасынан алыс отырайын деп Шу бойында алды. Кз келеріні ескі онысы аратала кшіп келді. ыстауына жеткен кннен бастап асым слтан бл арадаы аза руларыны басын осып, сонау болаша айаса амдану рекетіне кірісті…

асым слтанны болжааны дрыса шыты. Мхамед-Шайбани хан аз жылды ішінде дегеніне жетті. Самарант, Бар, Андижанды билеп отыран бусейіт рпатары мен Ташкент, Сайрам улиеттерін билеп келген моол Слтан-Махмт ханны араларындаы наразылыты пайдаланып, Слтан-Махмт хан берген бес мы скерді з скерімен осып, е алдыменен Самарант, Бар, Андижанды алды. Содан кейін барып, Жаатай скерін з скеріне осып кшейтіп, Ташкент улиетіне ауыз салды. Ташкент, Тркістан, Самарант, Бар, Андижан улиеттерін бден зіне баындыраннан кейін, Дшті ыпша жерімен шекаралас Хорезмді шапты. Сйтіп Мауреннахр, Тркістан лкесін тегіс жеіп болып, енді Дшті ыпшаты жаулауды ойлана бастады.

Мхамед-Шайбаниды жианкерлік рекеті мінекей осылай, асым слтан ойлаандай боп шыты. Мхамед-Шайбани хан елу мы атты скерімен Соза пен лытауа аттануа дайындалып жатанын естіп, асым слтан аратаудан айтадан Шу бойына кшіп келді. Бл кезде Брынды хан Сарайшыта болатын, абыройын айрандай тгіп алан ханны р «хан» деген аты ана алан, бкіл билік скер басы асыма кшкен.