Заговоренный меч (на каз.яз.)

азтуан жырау осы монол шапыншыларымен алысан ыпша скерлеріні ерлігін толаанда наыз бір жйрік ата мінгендей, кілі лепіріп, шып-онып ансорпа боп бір орнында отыра алмады. Бір мезет Бошман жырына келгенде тіпті аруатанып кетті. Бошман — ыпша батыры еді. Иран тарихшысы Джувейни айтандай: «исы ылыштан тірі аланны брі тадырды дегеніне кніп, мойынснанда да» Бошман батыр монолдарды ырына кнбеді. Еліні туелсіздігін, жерін, суын орап шапыншылара арсы шыты. зі секілді монол олына тспей тылып кеткен бірнеше батырларды жинап, «ана ан! Кекке кек!» деп жауларыны жеіл-желпі жасатарын рта бастады. Басыншылардан кек алуа болатынын ан ыпша жігіттері жздеп келіп Бошмана осылды. Бны кріп, Еділ бойындаы уа лттар: башрт, алан, бларлар да бас ктерді. Бошманны лгісіні те ауіпті екенін тсінген Бату скеріні олбасшысыны бірі Мке Бошманды тез стауды бйырды. Біра Бошман статпады. Оны атары кннен-кнге кбейе тсті. Бошман атары кбейген сайын, монолдардан да береке кете бастады, жо жерден шабылан крен,[28] блінген жасатар саны молайды. Бошманды стаймын деп енді Мке аарына мінді, ал аяулы ер Еділ бойыны алы аашыны арасына кіріп ап, басыншылар шебіне тиісумен болды. Аырында Мке інісі Бшек екеуі р кемеге жз арулы жауынгер отырызып, екі жз желкенменен Еділ бойымен тмен аып, зенні екі жаын бірдей арап шыты. Бошман бан да статпады. Еділді ортасындаы ат крінбес анаурайлы бір арала бекініп ап, жаасына жау желкендерін жуытпады. Мерген ыпшатар желкен стіндегілерді басын ктертпеді. арсы жаы Бошманды ала алмайтындарына кздері жетіп, енді рі арай жрмек боп трандарында кенет адам айтысыз атты жел трып, аралды бір жаындаы суды уып, біраз жерін арайтып тастады. Мке осы ктпеген ара ата жол арылы арала бар скерін ткті. Мы аралы жауынгерлерімен Бошман батыр ола тсті. Монолды бір нояны Мкені жарлыы бойынша Бошманды балтамен а жарып лтірді.

Елін шапыншылара ктере білген Бошман батыр з ісін істеп кетті. Оны ктерілісі біткенмен іле-шала Баян мен Жыу атты барадан шыан кісілеріні бастауымен ыпша жігіттері таы креске шыты.

азтуан жырау осы ктерілісті барлыын еміренте, бір жалынды нмен жыр етіп матана толай берді.

білайыр жыр басталалы алтын таынан озалмай, ара ср жзі сл уылданып н-тнсіз тыдап отыр… Ашу ысып тына аланын хан сырын білетін дос-асы тегіс тсінуде… Тек азтуан жырау ана згеріп кеткен хан келбетін аарар емес. Ел шапаннан грі, елін ораан ыпшаты ерлігін жыр еткенде дарыны енді шын ашылып, кісендеулі лашы жаа ана жайыландай, толауын аылдап соып отыр…

Кезекті енді отан жырау алды.

— с ша тзеледі, беті жаа жнделді, азтуаным, — деді ол, — сен бастаан уенді мен лайта тсейін…

Ашына сарнаан обыз ніне осылып, арт жырау енді бір алуан уаиаларды бастап кетті…

Шыысхан таына Кйік отыран кезде Батуды арамаында монолды бар боланы трт мы ана жауынгері алан. Бкіл Шыыс Европаны жаулап алан айбынды скері зіне баынышты елдерді дені Дшті ыпша жігіттерінен рылан-ды. Бндай скермен арамаындаы жртты билеу де иын жне бны лімін ктіп отыран, жз мы олы бар Кйікпен бетпе-бет келу де оай емес. Сондытан Бату сенімді одатас іздеді. Бл — Алтын Орда ханыны сол кездегі ккейтесті арманыны бірі еді. Міне, осы тста Новгород князьдары Александр мен Андрейді кесі Ярослав, брыннан уделесіп келген Кйікті ордасына келісім сзге баран жерінде монолдарды олынан аза табады. Батуды кктен срааны жерден табылады. Новгород князьдары Александр мен Андрей Кйіктен ат йрыын шарт кесіп блінеді де, Батумен бітімге келеді. Новгород князы Александр Батуа алым-салы тлеп, оны баласы Сартапен ле-лгенше соыспай туге ант береді. Осы кннен бастап Алтын Орда хандары мен Новгородты лы князьдарыны арасында асыра таяу созылан келісім басталады.