Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

— Я не любіцель расказваць пра тое, што трэба насіць у сэрцы, трымаць там яго на высокім i чыстым п'едэстале, не дапускаючы сюды іншых, найперш нядобрых людзей. Але табе я веру, дык прызнаюся: у свой час я зведаў, як ты кажаш, жаночыя чары, здрадзіў жонцы i не каюся за гэта, шаную тое, як вялікі дар сэрца i душы. I, канечне ж, зусім здзіўлю цябе: азарэнне тое я зведаў не з нашай жанчынаю, а з чужаземкай.

— Што вы кажаце, дзядзька Сяргей?

— Тое, што ты чуеш, дружа. Я ж не толькі, як вы, маладыя, лічыце, працаўнік, гэткі новы Максім Максімыч, клапатлівы муж i бацька — карацей, цярпліва з году ў год валаку ўвесь сямейны цяжар (да слова, гатую, мыю i сабе, i дзецям), але я i жывы чалавек, у якога ёсць вочы, вушы, сэрца, душа, пачуццё, якое, бывае, вышэй за розум...

...Яны ў той вечар вярталіся з недалёкай ад Прагі вёскі, дзе выступалі ў тамтэйшай школе, паслухалі фальклорны канцэрт, папалуднавалі. Сяргей сядзеў на мяккім крэсле i спрабаваў чытаць часопіс на чэшскай мове, а побач месцілася яго новая знаёмая, немка Эльза. Яна прыхілілася, паклала на яго плячук галаву i смачна, легка ўсміхаючыся, спала.

Сяргей бачыўся-ведаўся са сваёй суседкай апошнія пяць дзён — столькі яны, выдавецкія рэдактары з розных еўрапейскіх краін, знаходзіліся тут на курсах, дзе вывучалі чэшскую мову i літаратуру. Сюды прыехалі пажылыя i маладыя людзі, але здарылася неяк так, што Сяргей i гэтая Эльза сустрэліся яшчэ на вакзале, дзе ix спатыкаў маладзенькі чэх-перакладчык, разам ехалі ў гасцініцу, а пазней, як добрыя знаёмыя, сыходзіліся i былі побач за абедзенным сталом i на курсах, спрабавалі размаўляць — не, яшчэ не па-чэшску, бо гэтую мову абое ведалі яшчэ слаба (што да яго, Сяргея, дык яго паслалі сюды найперш таму, што ў яго была «чыстая» анкета), a перакідваліся мігамі i асобнымі фразамі па-нямецку. Сказаць шчыра, Сяргей не мог пахваліцца, што вялікі знаўца нямецкай мовы, помніў тое-сёе з вайны ды са школы: «гутэн таг», «гут», «аўфвідэрзэен» ды шырока вядомае ўсім беларусам «хальт» i «хэндэ хох». Калі Эльза лапатала хутка i падоўгу, ён, лічы, нічога не разумеў, a калі гаварыла памалу, жэстыкулюючы, дык ён здагадваўся, што яна хоча сказаць. Да слова, разабраўся нават у такім, пра што гаварылі яшчэ ў першы дзень:

«Вы, Сяргей, казак?»

«Не, беларус».

«Гэта — Брэст? Мінск? Хатынь?»

«Так».

«Але я чула: у вас жывуць русявыя i спакойныя людзі. Вы ж чарнявы, жвавы, як турак. Я нядаўна прачытала раман «Ціхі Дон» Шолахава, дык вы нагадваеце мне Мелехава».

«У нас не ўсе русявыя i спакойныя. А што да Мелехава, вы, мушу сказаць, трапна заўважылі: у свой час, у першую сусветную вайну, мая будучая бабуля падгуляла з казаком. Ад іхняй любові нарадзіўся мой бацька, ён i перадаў мне казацкія рысы».

«Я i бачу: у вас — штосьці ад Мелехава, але штосьці i іншае, сваё».

«Беларуска-сялянскае ад маці. А вы, Эльза, нібы не зусім немка».

«Чаму?»

«Так мне здаецца».

«Угадалі. Мой бацька — немец, a маці — францужанка. Я ўдалася ў матчыну радню».

«Рафік», наблізіўшыся да іхняй гасцініцы, тармазнуў — ад штуршка Эльза адкінулася ад яго, мігам прачнулася i ўсміхнулася вінавата — маўляў, эншульдзікен зі біттэ, выбачайце, што вось задрамала ад віна i калыханкі, змусіла вас адчуць нязручнасць. Ён таксама ўсміхнуўся, паказаў жэстам: што вы, ніякай няёмкасці не павінна быць, нават больш — мне было вельмі прыемна падставіць свой плячук маладой i прыгожай даме.

— Данке, — задаволена прамовіла яна, адчыніла невялікую прадаўгаватую чорную сумачку, дастала з яе касметычку, а з той — пудраніцу з люстэрачкам, ліловую губную памаду. Паглядзелася, танклявым пальчыкам з доўгім налакіраваным пазногцем прыбрала над павекамі зеленаватую туш, лёгка абнавіла фарбу на вуснах, на хвіліну самкнула ix, схавала касметычку ў сумку i, зноў прыемна ўсміхаючыся, паднялася выходзіць услед за ім з аўтобусіка.

Выйшаўшы першым i трымаючы пад левай пахай сваю папачку, Сяргей падаў Эльзе руку.

Яна зноў падзякавала за ўвагу і, лёгка абапёршыся, саступіла на асфальт, паправіла на сабе караткаватую, вузкую ў паясніцы i напятую на клубах ды грудзях, падперазаную чорным раменьчыкам белую сукенку.

Сяргей ніколі не быў у Германіі, дык чамусьці ўвесь час лічыў: немкі — адмысловыя жанчыны. Высокія, худыя, спартыўныя, амаль мужчынскага складу, абавязкова рыжыя, рабаціністыя, з вастраватымі i прадаўгаватымі насамі. I да ўсяго стрыманыя, разліковыя, а значыць, як кажуць, сухія. Эльза, недзе на гадоў дзесяць, а то i трошкі болей маладзейшая за яго (ёй цяпер, мабыць, было гадоў дваццаць сем), была чымсьці падобная на прыдуманы ім тып нямецкай жанчыны, але i чымсьці зусім разбурала той стэрэатып. Сапраўды, мела высакаваты рост, не нашмат меншы за ягоны, была з даўгаватымі нагамі, стройная, рыжаватая, але ні на яе твары, ні на шыі ды руках не было шмат вяснушак, нос быў роўны, але не востры, a ў яе постаці i паводзінах не было ні спартыўнай мускулістасці, ні сухасці, усё гэта было панадна жаноцкае. Яна была не толькі жвавая, але часамі нават гуллівая.