ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

Той вечар ня скончыўся для мяне адной неспадзяванкай. Рыхтавалася другая. Ледзьве скончылася нарада Грачанкі зь дзяўчатамі, трэцяя пакаёўка падрыхтавала столік для вячэры на чатыры асобы.

— Я казаў табе, — ажывіўся Колька.

Наташа села за піяніна і пачала граць нейкую лёгкую мэлёдыю. Мне падалося, што недзе чуў яе раней. Праз хвіліну дзяўчына перайшла на акампанэмэнт і засьпявала расейскі раманс:

Пакахаў цудоўную дзяўчыну…
За яе жыцьцё свае аддам!
Бірузой аздоблю я сьвятліцу;
Ложак залаты пастаўлю там.

Ева стала каля піяніна і жэстамі ілюстравала камічны сьпеў Наташы. Пакаёўка паставіла на стол для гасьцей зрэзаныя кветкі ў вялікай, шырокай, высокай вазе.

— Псыхалёгія! — мовіў Колька. — Госьці прыйдуць, а тут стол для іх прыгатаваны: срэбра, парцаляна, крышталь, кветкі. Дзяўчаты граюць на піяніне, сьпяваюць. Адразу ствараецца настрой, што прыйшлі да сябе, што тут іх чакаюць і любяць. А за гэта трэба будзе заплаціць. І шмат. Мама ведае, з каго выцягнуць. З намі гэткіх цырымоній няма.

За некалькі хвілін дзьверы ў залі адчыніліся і ўвайшла Грачанка. Яна ветліва жэстам запрасіла:

— Сардэчна прашу!

У залю ўвайшоў мажны, стары мужчына. Кругавымі рухамі паціраў далоні, быццам бы іх мыючы. На твары яго была прылепленая ўсьмешка: «Ах, як тут мне прыемна!» За ім увайшоў другі, лысаваты. У яго былі крыху надзьмутыя губы, бровы ўзьнятыя. Яго міна казала: «Так, я ўцёк!». Неспадзяванка палягала ў тым, што я ведаў абодвух. Лысага бачыў два разы. Раз у сталовым пакоі дома, зь якога скраў гарнітур і гадзіньнік. Другі раз у цукерні «Чырвонага Штрала», куды ён прыйшоў разам з жонкаю, якую раней я бачыў у абдымках каханка. Таўстун жа быў тым, каму я занёс валізкі ў білетную касу на вакзале, ды які нічога мне ня даў. Наташа сьпявала далей — трохі цішэй. Ева ўдавала, што слухае з зачараваньнем. Грачанка правяла гасьцей да століка. Янка стала з боку з двума аркушамі ў руках, сьпісам страў і сьпісам він. Яна стаяла, выцягнуўшыся, як жаўнер, што чакае загаду камандзіра. А Колька сказаў мне ціха:

— Тыя два стрыгуць польскія лясы, як цырульнік сялянскую чупрыну! Гэта тыпы яшчэ тыя!

— Ты ведаеш іх?

— Ну ясна, ведаю. Дзеля іх гэткія ўстановы і ўтрымліваюцца. Бо з нас малая карысьць.

Грачанка сядзела пры століку гасьцей і размаўляла зь імі. Таўстун час ад часу выбухаў кароткім, хрыплым сьмехам. Лысы досыць часта вымаўляў: «Абсалютна»! Мне ж карцела падысьці да Таўстуна і ўваліць яму ў морду. Я добра памятаў яго ўспацелы твар і злы голас: «Напіся вады!»

— Еўка бярэцца за працу! — сказаў Колька. — Яна возьме іх у абарот.

Грачанка ўзьнялася і кіўнула галавою ў напрамку піяніна. Наташа і Ева падышлі да століка. Павіталіся з гасьцямі й селі. Грачанка сказала нешта Янцы, якая адразу выйшла з салёну. Неўзабаве падалася за ёю і яе шэфіня.

— Сёньня будзе тут нудна, — мовіў Колька. — Нажаруцца як сьвіньні, а потым пойдуць зь дзяўчатамі ў кабінэт на каву ці гарбату зь лікёрам.

— То навошта яны прыйшлі сюды на ноч?

— Навошта? Еўка паставіць патэфон у кабінэце і будзе ім танчыць голая. Можа, і Наташа. Гэткая ў іх забава. Бо ў кабінэтах усё можна.

— Калі я пайду да кабеты, ты будзеш нудзіцца?

— Доўга ж зь ёю не застанешся. Я пачакаю. Можа, запрашу Ганку. Мама таксама ня дасьць мне сумаваць.

Дзьверы ў залю ўвесь час адчыняліся. Янка зграбна прыносіла стравы, закуску, напоі. Колькі разоў заходзіла Грачанка. Яна набліжалася да століка гасьцей і размаўляла зь імі. Але найбольшае ажыўленьне ўносіла Еўка. Яе сьмех і голас увесь час гучалі ў залі. Мне было ўсё больш сумна. Здавалася, што я бяру ўдзел у кепскай забаве перанасычаных людзей, тады як вуліцамі ходзяць бяздомныя і галодныя небаракі. Я цалкам сур’ёзна задумваўся, што б мне зараз зрабіць? Калі б ня Колька, не Грачанка, не сымпатыі да дзяўчат, гэты вечар у Мамы ня скончыўся б без прыгодаў.

11

Калідор быў слаба асьветлены цьмянай лямпачкай. Падлогу засьцілаў вельмі мяккі кілім, які прыглушаў крокі. Абапал калідору былі вузкія дзьверы. Грачанка ішла за мною. Затрымалася і ўзяла мяне над руку. Пасьля наблізіла твар і ціха сказала:

— Зойдзеце праз гэтыя дзьверы, — паказала яна далоньню. — Ня трэба стукаць.

— А калі мне не спадабаецца?

— Што? Ты што, дзіця? Пасядзіш зь ёю, пагутарыш. Дасі нешта ў лапку за турботы і вернешся ў залю. Знойдзеш некага да смаку. Франку табе пакажу. Яна дзябёлая.

— Дзякую.

— Прыемнага адпачынку. Не замаўляй віна. Папрасі гарбату і кавалак торту для яе.

Яна махнула мне рукою і ціха сышла. Я націснуў клямку дзьвярэй і ўвайшоў у слаба асьветлены пакой. Падлогу засьцілаў тоўсты дыван. На сьцяне, за высокім тапчаном, вісеў вялікі кілім. Я быў усхваляваны й адчуваў, што сэрца імкліва б’ецца ў маіх грудзёх. Я чакаў, што ўбачу дачку Рэванскага. За столікам у глыбіні пакою ўзьнялася сьціпла прыбраная дзяўчына. Яна была тонкая, амаль худая. Я адразу зразумеў, што гэта не Алена. Нават твар яе быў менш падобны, чым на фатаздымку. Я пачуўся свабодным і… радасным. «Дык гэта не Алена! Якое шчасьце!»