1813

Тым часам гасцінец вывеў калону з красненскага лесу на прастору маладэчанскіх палёў. Сонца ўжо ўзышло, але завеса хмар над гарызонтам перашкаджала ягоным промням асвятляць зямлю. У дадатак поле перад атрадам засцілала шчыльнае покрыва туману. Вадзяністая імгла праглынула дарогу, узгоркі, яры і адзінокія дрэвы на ўзбочыне. Гэтак жа проста яна праглынула калону рускіх жаўнераў.

Агінскаму здавалася, што ён едзе праз воблака, якое з нейкай сваёй блазноты вырашыла спусціцца бліжэй да зямлі. Ён з цяжкасцю мог разабраць, што робіцца перад ім на адлегласці выцягнутай рукі. Вершнікі, якія ехалі побач з Міхалам, ператварыліся ў цьмяныя сілуэты. Бакас нервова пырхаў і часта паводзіў вушамі, услухоўваючыся ў навакольныя гукі.

— Не падабаецца мне гэта, — даляцеў да Агінскага голас капітана.

Міхал памятаў, што туманы ў гэтых мясцінах — рэч далёка не рэдкая, але такой непрагляднай імглы ён прыгадаць не мог. Тое, што калона ўвайшла ў Маладэчна, Міхал змог вызначыць толькі па паху смалі ад прамінулых пажараў, якім напоўнілася вільготнае паветра. Балазе ў цэнтры мястэчка трохі развіднелася. Сталі бачныя абрысы разбураных хат і размытыя сілуэты дрэваў, тых, што стаялі бліжэй да дарогі. Конныя і пешыя жаўнеры запаволілі хаду. Па шэрагах ад чалавека да чалавека гучным шэптам прайшоў загад: падрыхтаваць зброю і быць напагатове. Жаўнераў апанавала напружанае чаканне сутычкі.

Агінскі наблізіўся да капітана, каб дапамагчы разабраць дарогу да замка. Ён чуў, як конны выведнік, які ўчора даваў Халматаву справаздачу, казаў, што яны якраз дайшлі да гэтага месца і тут напаткалі француза. Міхал агледзеўся. Злева, скрозь завесу туману, праглядалася цёмная пляма кляштара. Схаваны ў тумане будынак здаваўся большым, чым калі быў асветлены сонцам. Холад прабег па спіне Агінскага. Ён мог паклясціся, што да ягонага слыху далятаюць стогны і енкі зачыненых у будынку мерцвякоў. Ён паглядзеў на Халматава, каб пераканацца, што і той чуе гэтыя страшныя гукі, але капітан быў заняты ўласнымі думкамі.

— Куды паварочваць? — спытаў ён пасля паўзы.

— Направа, — паказаў рукой Міхал. Яму карцела хутчэй пакінуць гэтае месца.

Зноў паветрам паляцеў сцішаны загад, і калона зрушыла з месца. Жаўнеры прайшлі скрозь мястэчка, так нікога і не сустрэўшы. Калі за спінаю засталіся апошнія спаленыя хаты Маладэчна, Агінскі зразумеў, што непакоіць яго яшчэ больш за зачыненых у кляштары нябожчыкаў. Цішыня. Не тое, каб калона перамяшчалася бясшумна, не, проста Міхал зразумеў, што не чуе стрэлаў. Значыць, замак перастаў супраціўляцца. Сэрца графа зашчаміла ад горкага пачуцця страты. «Няўжо мы спазніліся, — падумаў Агінскі. — Не можа гэтага быць, я ведаю дзядзьку, ён так проста не здаецца».

— Стой, хто ідзе! — вокрык выведніка вырваў Міхала з лап страшных думак.

Скрозь імглу граф пабачыў адзінокі сілуэт французскага жаўнера, які павольна ішоў па дарозе насустрач калоне. Рускія спыніліся. Вершнікі раз’ехаліся ў бакі, вызваляючы месца для стралкоў. Першы шэраг пехацінцаў апусціўся на калена, другі стаў ушчыльную за першым. Жаўнеры выставілі свае стрэльбы наперад. Восем руляў смяротным позіркам зыркнулі ў грудзі французу.

— Стой, будзем страляць, — паўтарыў Халматаў загад па-французску. Мярцвяк праігнараваў заклік, працягваючы кульгаць да людзей.

— Агонь! — капітан не стаў цягнуць.

Залп вогненных выбліскаў на імгненне асляпіў Агінскага.

— Мазілы, — прарычаў нехта з камандзіраў.

Міхал бачыў, што гэта не зусім так. Прынамсі дзве кулі знайшлі сваю цэль. На грудзях і на жываце француза з’явіліся чорныя плямы, якія павольна павялічваліся ў памерах. Мярцвяк не спыняў хады.

— Як такое можа быць? — пачуў Агінскі раздражнёны голас Халматава. Капітан таксама заўважыў свежыя раны на целе француза.

— Ён мярцвяк, — ціха прамовіў Міхал, здзіўляючыся спакою свайго голаса.

— Я бачу, але як ён можа ісці далей, — амаль крычаў капітан.

Жаўнеры тым часам памяняліся месцамі са стралкамі з наступных шэрагаў і ўзяліся ліхаманкава набіваць стрэльбы. Нехта з шыхтавых даў адмашку і грымнуў новы залп. Гэтым разам француз не выстаяў. З блізкай адлегласці кулі вырывалі з ягонага цела шматкі плоці, а адзін свінцовы шарык раздрабіў жаўнеру палову чэрапа. З мерцвяком было скончана.

— Я не хацеў казаць адразу, бо баяўся, што вы мне не паверыце, — пачаў Агінскі, звяртаючыся да капітана. — Замак узялі ў аблогу мерцвякі.

— Што вы верзяце, граф? — Халматаў кінуў на Міхала гнеўны позірк. — Якія мерцвякі?

— Такія, як гэты, — Агінскі паказаў на знявечаны труп на дарозе.

— Гэта лухта, афект, я сам бачыў такое ля Барадзіна, — капітан не хацеў верыць у незразумелае.

— Ціха, — прашаптаў адзін з конных выведнікаў. — Вы чуеце?

Агінскі з Халматавым разам сцішыліся і прыслухаліся. Справа, з боку, дзе павінен быў знаходзіцца замак, цяпер закрыты туманам, даносіўся дзіўны шум. Стваралася ўражанне, што па полі бег табун коней.

— Вораг справа, — пракрычаў Міхал. Ён першым здагадаўся, што азначае гэты гук. Сотні мерцвякоў, якія аблажылі замак, прыцягнутыя грукатам стрэлаў, зрушылі з месца і пабеглі да дарогі.