Адваротны бок люстра

– Не журыцеся, пан Альбрыхт! – яна паспрабавала яго супакоіць. – Проста вы, напэўна, больш думалі пра самі элементы і перачытвалі каментары свайго бацькі, а не гэты тэкст. Але ж на малюнках Аснова якраз не пазначана як адзін з элементаў.

– Стары дурань! – прашаптаў пан Альбрыхт, зняўшы акуляры і закрыўшы вочы далонню. – Як я толькі мог? Усё жыццё ісці па няправільным следзе…

– Пачакайце, – перарваў яго самабічаванні юнак. – Я, вядома, не ўсё зразумеў з таго, што Бася раніцай распавядала пра зборку Ключа, але, па-мойму, там было нешта пра чырвоны камень, так?

– Так, я не ведаю, як яго цяпер называць, калі Венера – гэта ўсё-такі адзін элемент, – пагадзілася дзяўчынка.

– Значыцца, ён у тэксце таксама асобна не вызначаецца?

– Здаецца, не.

– Ну вось і ўсё! Значыцца, у тым, што Аснова ніяк не згадваецца, няма нічога благога, – пастанавіў Міхал. – Палова элементаў у тэксце не пазначана. У ім увогуле нічога не сказана канкрэтна.

– Так, Міхал, вы маеце рацыю, – крыху ачуўся стары. – Думаю, зараз нам лепей перайсці да практыкі, чым абмяркоўваць верагодныя варыянты на словах. Інакш мы ніколі не прыйдзем да адзінага рашэння.

Ён знайшоў у сабе сілы ўзняцца і, згорбіўшыся над столікам, стаў збіраць назад на паднос пачастунак і пустыя кубкі.

– Давайце дапамагу, – прапанавала Бася, але пан Альбрыхт толькі пакруціў галавой і накіраваўся ў кухню, шорхаючы тэпцямі па падлозе.

Дзяўчынка трывожна паглядзела на Міхала, але юнак толькі тузануў плячом і застаўся сядзець, чакаючы яго вяртання. Яны пачулі, як ён паставіў посуд і накіраваўся назад, але з калідора збочыў у спальню, дзе трошкі затрымаўся. Пан Альбрыхт вынес у гасцёўню і паставіў на апусцелы столік вялікі футарал. Стары адчыніў яго, і сябры ўбачылі сапраўдныя элементы.

– Вы трымалі іх у сваім доме ўвесь гэты час? Не дзесьці ў банку? – здзівілася Бася.

– Я не магу дазволіць сабе завезці элементы ў банк, паколькі тады я не здолею працаваць з імі, – патлумачыў стары. – Уявіце, колькі часу я марнаваў бы кожны раз, калі мне трэ было б іх скарыстаць. Ды і не думаю, што банк больш надзейны за маю кватэру. Напэўна, Эль-Анабі пры вялікім жаданні здолеў бы знайсці, якім чынам выкрасці Ключ і адтуль.

– А-а, ну так, – працягнула дзяўчынка, прыгадаўшы, як яны з Міхалам абмяркоўвалі тое ж самае. – А вы хочаце сабраць Ключ зараз, пан Альбрыхт?

– Так, – проста адказаў стары, беражліва вымаючы з футарала элементы і раскладаючы іх перад сабою.

– А па чым мы будзем яго правяраць? Вернемся ў краму? – баязліва спытала дзяўчынка, здрыгануўшыся пры адным толькі ўспаміне пра відовішча, што разгарнулася ў кабінеце старога.

– У гэтым няма патрэбы, – супакоіў яе пан Альбрыхт. – Для чысціні эксперымента нам трэ такое люстра, якое не будзе адчыняцца ні мне, ні вам з Міхалам.

– Гэта тое ў ваннай, ці што? – не зразумела яго Бася.

– Не, тое люстра сучаснае, і адчыняцца яму няма куды. Але ў маёй спальні ёсць яшчэ адно, якое вісіць там ужо даволі доўга. Стагоддзя, вядома, яшчэ няма, але яно мае што прыгадаць.

– І вы хочаце сказаць, што яно вам ніколі не адчынялася?

– Не, – сцісла прамовіў пан Альбрыхт і звёў бровы.

– Няўжо гэта магчыма? – пхнула ў бок Міхала дзяўчынка і падміргнула яму.

Стары ўзняў галаву і пранізліва паглядзеў ёй у вочы. Бася нават разгубілася, такі суворы ў яго стаўся твар. Але ў наступнае імгненне пан Альбрыхт палагаднеў і добразычліва прамовіў:

– Калі вы памятаеце, мадэмуазэль, дык вашае люстра мне таксама не адчынялася. Ну, нарэшце паспрабуем сабраць Ключ? Як вы хацелі размясціць элементы?

Бася спаўзла з канапы і перасунулася бліжэй да століка, прысеўшы на кукішкі. Яна кранула дзяржальні. Мяркуючы па форме крапяжоў, кожны з іх прызначаўся для канкрэтнага элемента, што, з аднаго боку, спрашчала задачу: трэ было толькі знайсці правільнае ўзаемаразмяшчэнне рухавых колаў, на якіх стаялі дзяржальні, – але, з іншага, не атрымлівалася цалкам пабудаваць патрэбную схему. Затое крапяжы можна было круціць вакол сваёй восі, што ўсё ж такі дазваляла наблізіцца да жаданага выніку, хаця выходзіла, што чырвоны камень чамусьці мусіў стаяць на знешнім коле, а манетка, хаця і была, згодна тэксту, апошнім элементам, прыладжвалася толькі да трэцяга ад цэнтра кола. Але, мабыць, так і задумана?

– Здаецца, так. – Бася прадэманстравала Міхалу і пану Альбрыхту, якія пільна сачылі за ўсімі яе маніпуляцыямі, сабраны Ключ. – Толькі трэ паспрабаваць са святлом, бо не зразумела, ці будзе яно ісці, як я думаю.

– Вазьміце на кухні свечкі, а мы з Міхалам пакуль перанясём Ключ у спальню да люстра, – сказаў стары.

Дзяўчынка пабегла на кухню, адшукала там некалькі свечак і, прыхапіўшы разам з імі запалкі, прыбегла ў спальню, дзе стары і юнак паспелі ўжо падцягнуць да люстра, што вісела збоку ад ложка, тумбачку, на якую яны і паставілі Ключ.

– А хіба яно вісела тут, калі мы ездзілі ў Рэймс? – спытала Бася, разглядаючы люстра ў простай драўлянай раме са скругленымі вугламі.

– Не, яно з’явілася тут ужо пасля Першай сусветнай, – адказаў пан Альбрыхт і асцярожна правёў па люстры рукою.

– Давай запалім свечку, – Міхал узяў у Басі скрынак.