Адваротны бок люстра

– Міхал! – крыкнула яна, не чакаўшы ад яго такой нахабнасці.

– Што? – здзівіўся юнак, запіхваючы ў рот кавалак, які застаўся.

– Я не казала, што не буду есці! Міхал задушыўся і пачаў кашляць.

– Выбачай, – прамямліў ён. – Ну, усё роўна мы хутка вернемся дадому і будзем есці.

– Дурны! – раззлавана прабурчала Бася.

– Не дурны, а твой пан!

– З чаго гэта? – здзівілася дзяўчынка.

– Памятаеш, што карміцелька сказала, калі я паведаміў, што ты пакуль будзеш пры мне? Маўляў, пан Міхал абзавёўся пажам, – зарагатаў юнак, відавочна задаволены сваім недарэчным жартам.

– Знайшоўся пан! Бачыла я такіх паноў, – убок прамармытала дзяўчынка.

– Што ты там кажаш? – гучна спытаў Міхал.

– Што пан самы разумны і храбры! – смеючыся, усклікнула Бася.

– Ну, бачыш, вось ты і развесялілася, – юнак узрадваўся, што дзяўчынка кінула супіцца.

– Але піражок і стужкі я табе ўсё роўна не дарую! – паабяцала яна.

Міхал толькі хітравата ўсміхнуўся.

Вярнуўшыся дадому і паабедаўшы, яны пайшлі наверх, і юнак паказаў Басі пакой, у якім яна будзе жыць. Усё агледзеўшы, дзяўчынка прысела на века куфра, у які яны згрузілі ўвесь набыты сёння скарб, і склала рукі на грудзях, робячы выгляд, што ўсё яшчэ крыўдзіцца на Міхала. Ён прысеў побач і, злёгку штурхануўшы яе ў бок, паклікаў:

– Бася.

– Н-ну? – незалежна прамовіла дзяўчынка.

– Глядзі, – юнак працягнуў ёй танюткую, сплеценую з залатых нітак сетачку для валасоў.

– Ой, гэта мне? – пралапатала Бася.

– Ага. Гэта лепшае за стужкі і грабянькі?

– Зразумела! Дзякуй, Міхалачак, вялікі табе дзякуй! – засакатала яна, але ў наступную ж хвіліну зноў засумавала.

– Што з табой? – здзівіўся юнак.

– Як жа я буду яе насіць, калі ты мне ўсе валасы абцяў? – спытала Бася.

– Ну, я думаю, што да таго часу, як табе яе насіць, яны ўжо вырастуць, – супакоіў яе Міхал і ўсміхнуўся, задаволены тым, што здолеў пацешыць сваю госцю.

Раздзел 5

Басі так карцела хутчэй даведацца, чаму яна не можа вярнуцца дадому, што на другі ж дзень яна папрасіла Міхала завесці яе да пана Альбрыхта. Юнак згадзіўся. Яму трэ было ісці на службу, таму ён папярэдзіў дзяўчынку, што можа затрымацца да позняга вечара, і дамовіўся, каб яна пачакала яго ў старога.

Калі яны ўвайшлі ў краму, то ўбачылі, як пан Альбрыхт гандлюецца з кімсьці з пакупнікоў. Дзяўчынка памахала купцу рукой. Заўважыўшы яе, стары паклікаў памагатага, каб той заняўся пакупніком, а сам, кіўнуўшы ў бок ужо знаёмых дзвярэй, накіраваўся да свайго кабінета. Міхал і Бася паспяшаліся за ім.

Павітаўшыся, стары сказаў:

– Я так і думаў, што вы прыйдзеце сёння. Зрэшты, ваша нецярплівасць зразумелая. Прысаджвайцеся!

– Мне трэба ісці на службу. Можна Бася застанецца ў вас, пакуль я не вярнуся? – спытаў юнак.

– Вядома, – адказаў стары. – Мне шмат чаго трэ будзе распавесці мадэмуазэль. Не турбуйцеся, нудзіцца ў яе не будзе часу.

Міхал кіўнуў. Ён развітаўся з Басяй і купцом і пайшоў.

– Размяшчайцеся, мадэмуазэль, – паўтарыў стары.

Бася прысела на нізенькую лавачку і падрыхтавалася слухаць.

– Напэўна, вы надта здзівіцеся, мадэмуазэль, калі даведаецеся, што я нарадзіўся ў XVI стагоддзі, – сказаў дзядок.

Ад нечаканасці Бася з’ехала на падлогу.

– Як гэта магчыма? – апамятаўшыся, усклікнула яна і зноў залезла на лавачку.

Дзядок усміхнуўся:

– Так, я сапраўды нарадзіўся ў XVI стагоддзі. Калі мне было прыкладна столькі ж гадоў, як вам зараз, бацька паклікаў мяне да сябе. Ён распавёў, што наш род ужо даволі даўно захоўвае таямніцу люстраў. Выявілася, што і мой бацька, і мой дзед ледзь не ўсё жыццё правялі ў даследаваннях іх уласцівасцяў. Рэч у тым, што кожнае люстра здольнае паказваць свае Успаміны, а іншы раз і ўпусціць у іх чалавека. Але не трэба думаць, што гэтыя Успаміны бесцялесныя. Не, гэта пэўны адрэзак часу ў гісторыі чалавецтва. Гэта як паралельны свет. Каб трапіць у яго, трэба правесці найскладанейшыя даследаванні і разлікі. Для таго, каб люстра зрабілася мостам паміж двума вымярэннямі, павінны супадаць месца, гадзіна, размяшчэнне планет і фаза Месяца. У паралельных вымярэннях час ідзе неаднолькава. Калі ў адным прайшло ўсяго толькі некалькі хвілін, у другім прайшоў цэлы век. Але калі ў двух вымярэннях усё супадае, то тады яны нібы дакранаюцца адзін да аднаго, час замірае і скрозь люстра можна патрапіць у іншы свет. Не кожны можа зрабіць гэта. Люстра само абірае чалавека. Калі ж усё-такі яно адчынілася, дык трэба быць надта асцярожным. Толькі маленечкая хмарка наплыве на месяц – і люстра адразу зачыняецца. Каб вярнуцца дадому, неабходна прачакаць шмат часу, пакуль яно адчыніцца зноў. Нярэдка бывала так, што людзі з ХІХ ці ХХ стагоддзя знянацку траплялі ў Сярэднявечча. Там яны намагаліся распаўсюджваць ідэі свайго часу. Тады іх лічылі ці геніямі, ці ерэтыкамі. І тады іхні лёс быў маркотны. Дарэчы, мадэмуазэль Барбара, я настойліва вам рэкамендую не казаць шмат пра ХХІ стагоддзе і не спрабаваць сеяць ідэі, уласцівыя вашаму часу.

Бася няпэўна хмыкнула, але, убачыўшы падазрона прыўзнятае брыво пана Альбрыхта, сцяла вусны і сказала:

– Ды добра-добра, я зразумела.