Адваротны бок люстра

– Міхалачак, прабач мяне, калі ласка! – сказала яна, зазіраючы яму ў твар.

Міхал абняў яе за плечы, і яны моўчкі пацягнуліся далей.

* * *

– Міхал, а як мне можна пачысціць зубы? – спытала дзяўчынка.

– Ну як? Бярэш парашок і чысціш, – адказаў юнак.

– А шчотка?

– Якая шчотка? Пальцам усе чысцяць!

– Як пальцам? – здзівілася Бася. – Нават аніякай палачкі няма?

Міхал адмоўна пакруціў галавой і даў дзяўчынцы скрыначку з зубным парашком. Бася хмыкнула і пайшла ў свой пакой. Яна падышла да начнога століка, на якім стаялі таз і збан з вадой. Дзяўчынка памачыла палец і абмакнула яго ў парашок. Яна паклала палец у рот, скрывілася і пачала адчайна плявацца.

– Фу! Дрэнь якая! – з агідай крыкнула Бася.

«Божа! Ну чаму ж мне так не шанцуе ў жыцці? Ну чаму ж я такая дурніца? Навошта ўвогуле палезла сюды?! Дома паста, шчотачка. А я яшчэ раней ленавалася зубы на ноч чысціць. Матуля мела рацыю:

«Басенька, пачысці зубы, пачысці зубы, іх берагчы трэба!» А я… Вось вярнуся дадому, буду тры разы ў дзень чысціць! Буду матулю ды тату заўжды слухацца!» – думала дзяўчынка, пакуль праз сілу дачышчала зубы, душачыся ванітавымі позывамі. Яна прапаласкала рот і пачала ўмывацца. Аддзіраючы з твару рэшткі парашку, Бася зусім засмуцілася і расплакалася. «Я такая няшчасная! Такая няшчасная! Як жа я тут далей жыць буду? А калі зусім не вярнуся дадому? Ды я адным гэтым мярзотным парашком атручуся! А заўтра яшчэ памыцца неяк трэ будзе… Бедныя мае валасы. Мала таго, што абцялі, дык яшчэ не зразумела, як і чым іх мыць. Я зараз, напэўна, зусім непрыгожая… І Міхал дурны! Не разумее, што я дзяўчына. Трымае сябе так, нібы я яго малодшы брат! Аніякай радасці няма…» Бася, не распранаючыся, кінулася на ложак і, думаючы пра свой гаротны лёс, заснула.

На другі дзень дзяўчынка паведаміла Міхалу пра сваё жаданне памыцца. Юнак задумаўся і паклікаў карміцельку.

– Калі ты хочаш, каб ніхто з людзей не даведаўся, што ты паненку за пажа выдаеш, хадзі разам з ёй, нібы сам ідзеш мыцца, а паж табе прыслугоўваць будзе, – сказала тая.

– Навошта? – не зразумеў Міхал.

– А хто яе сцерагчы будзе?

– Але, карміцелька, як я пайду разам з «пажам» у лазню? Што людзі падумаюць?

– Як гэта – «што людзі падумаюць»? Хто тут пан? Ты ці людзі? Калі ты саромеешся з «хлопчыкам» у лазню ісці, – кабета з’едліва ўсміхнулася, – я таксама з вамі пайду.

– А гэта яшчэ навошта?

– Што ты заладзіў: навошта ды навошта! А мыцца ёй дапамагаць ты будзеш?

– Ды рабіце вы, што хочаце! – усклікнуў Міхал і, схапіўшыся за галаву, выбег з пакоя.

Праз некаторы час можна было назіраць наступнае відовішча: па двары, ганарліва выкрочваючы, ішла карміцелька і несла настоі і адвары для мыцця, за ёю дробненька тупала задаволеная Бася, трымаючы ў руках сцірту ручнікоў і свежай бялізны. Замыкаў гэтае шэсце маркотны Міхал, які ледзь цягнуўся следам і азіраўся ў пошуку шляхоў адступлення.

Яны зайшлі ў прылазнік.

– Сядзі тут і нікуды не хадзі! – сказала юнаку карміцелька і ўвайшла разам з Басяй у мыльню.

Міхал скрывіў морду дзвярам, за якімі яны зніклі. Ён наліў сабе ў кубак квасу, сеў на лаву і, падпёршы кулаком шчаку, пакутніцкі ўздыхнуў. «Колькі ж марокі з гэтымі паненкамі! Усё ім не так, усё ім кепска. Толькі і ведаюць, што капрызіць. Такія далікатныя! Нібы нельга пачакаць з купаннем. Вось мне зараз сядзі тут і пільнуй яе. А як было добра, пакуль не з’явілася Бася! Робіш, што хочацца, ні пра што не думаеш, толькі на службу ходзіш, калі трэба. А тут турбуйся, беражы. Столькі цырымоній – нават прыкра! Як гэта наогул можна цярпець? Халера! Ніколі ў жыцці не жанюся! – падумаў Міхал і нахмурыўся. – Хаця з іншага боку, Баська – малайчына! Зразумела, як ёй, небарацы, – ад бацькоў адарвалі і яшчэ невядома, ці здолее яна вярнуцца. А Бася амаль і не скардзіцца ні на што, усё церпіць. Яна ж дзяўчына – не прызвычаілася, як жаўнеры, па месяцы ў сядле праводзіць. Усё ж такі яна сапраўдны таварыш! Трэ будзе яе яшчэ на кані ездзіць навучыць і са зброяй абыходзіцца».

Раптам з мыльні выйшла карміцелька.

– Ох, Міхалачак, адкуль жа ты паненку прывёз? Як бы яе бацька ці браты не паскардзіліся! Як бы ты ворагаў не набыў!

– Карміцелька, ну якія ворагі? Хто паскардзіцца? Я ж казаў, што прывёз Басю з…

– Ты мне не распавядай! – перапыніла тая Міхала. – Думаеш, я высакародную дзяўчыну ад бяднячкі не адрозню? Ты на яе паглядзі: ручкі бялюткія, сама яна такая ладненькая. Па ўсім бачна, што дзяўчына не простая. Вось прыедзе твой хросны, пан князь, сама да яго ў ногі кінуся, каб абараніў, пакрыўдзіць не даў. А вось калі з бацькам яе зладзіш, то мы вяселле і згуляем! Ужо я паклапачуся! У нас такое вяселле будзе! – пачала марыць кабета.

– Кармі-і-целька! – прастагнаў Міхал. – Не збіраюся я ні з кім жаніцца!

– Што значыць, не збіраешся? – збянтэжылася карміцелька. – Як гэта разумець? Ты дзяўчынку бедную выкраў, ад матулькі і татулькі адарваў, а зараз ажаніцца не хочаш! Навошта тады яе так катуеш?

– Як я яе катую? – усклікнуў юнак, ужо страчваючы цярплівасць.