Адваротны бок люстра

– Як? У доме сваім пасяліў, валасы абрэзаў, у мужчынскае адзенне прыбраў! Гэта ж нейкі жах! Яна за табой як сабачка бегае, а ты так сябе трымаеш! Бессаромнік! – прагудзела кабета.

– Карміцелька, супакойся! – агрызнуўся Міхал.

Бася, з мокрымі валасамі і ў доўгай белай кашулі, выйшла з мыльні ў прылазнік.

– Хадзі зараз ты мыцца, – загадала карміцелька юнаку.

– Навошта?

– Што ж людзі падумаюць? Пажа ў лазню звадзіў, а сам не памыўся! Ну не! Хадзі давай!

Міхал узняў вочы дагары.

– Хадзі-хадзі, Міхалачак! Зараз я цябе пасцерагу! – засмяялася Бася.

– Я табе пасцерагу! – прабурчаў Міхал.

«Не дай божа, Бася чула гэтыя дурныя размовы!» – падумаў ён і зайшоў у мыльню.

– Папі кваску, дзетухна мая! – прабуркавала карміцелька Басі. Калі яны вярталіся з лазні, да Міхала падбег слуга і сказаў:

– Пане Міхалу, да вас ганец ад пана князя. Ягомасць ужо прыехалі ў Вільню і клічуць вас да сябе.

– Бог пачуў мае малітвы! – перахрысціўшыся, сказала карміцелька.

Міхал кінуў на яе скосы позірк і пабег у дом. Пераапрануўшыся і ўзяўшы з сабой зброю, ён ускочыў на каня і паскакаў да палаца Радзівіла. Дзяўчынка журботна ўздыхнула і прысела на лавачку каля ганка пагрэцца на сонейку і высушыць валасы.

Раптам з кухні выбегла адна з дзяўчын-служанак і спынілася перад Басяй.

– Дзень добры, пан Янэк!

Бася спадылба паглядзела на яе.

– А чаму пан Янэк ніколі не заходзіць да нас на кухню? – злёгку чырванеючы, спытала дзяўчына.

«Цябе тут яшчэ не хапала!» – падумала Бася, а ўслых прамовіла, надаўшы свайму голасу хрыпатцы:

– Таму што пан Янэк мае вельмі шмат важных спраў! Дзяўчына хіхікнула і падсела да Басі на лавачку.

– У пана Янэка такія прыгожыя валасы!

Бася прыкрыла твар рукою. «Ну чаму ж нікому іншаму не прыйшло ў галаву, што ў мяне прыгожыя валасы?!»

– У пана Янэка ручкі такія маленькія. Пазногцікі такія дагледжаныя. Пан Янэк так да дзяўчыны падобны! – працягвала нахвальваць Басю служанка.

«Ну, правільна! Ты яшчэ здагадайся!» – расхваляваўся «пан Янэк».

– Надвор’е такое добрае… – летуценна прамовіла дзяўчына.

– Хм-гм! – адкашлялася Бася.

Дзяўчына яшчэ больш расчырванелася і пачала нешта мармытаць, падсаджваючыся ўсё бліжэй. «Прынясе ж нячысты!» – пра сябе лаялася Бася. Тут з кухні выглянула карміцелька і крыкнула:

– Марыська! Ах ты лайдачка! Што ты заляцаешся да маладога пана? Што табе сказалі рабіць? Хадзі зараз жа працаваць! Пан Янэк, хадзіце сюды, я налью вам халодненькай сыраквашкі!

Бася, нібы апараная, усхапілася з лавачкі і патрухала да карміцелькі. Марыся наставіла губу і, калышучы спадніцамі, пайшла ад ганка.

– Дзякуй вам, пані Катажына! Вы мяне выратавалі! – сказала Бася.

– Ах, ды нічога. Гэтай Марысі абы не працаваць! Толькі за хлопцамі і бегае! – адказала кабета, наліваючы ў кубак сыраквашу.

* * *

Міхал вярнуўся позна вечарам. На кухні ён застаў Басю і карміцельку, якія і ажыўлена шапталіся. Калі прыйшоў юнак, яны са змоўніцкім выглядам прымоўклі. Міхал толькі пакруціў галавой. Карміцелька паднялася і пачала збіраць на стол.

– Бася, мне хутка прыйдзецца на некаторы час паехаць разам з панам князем Мікалаем у Кракаў, – сказаў юнак, сядаючы за стол. – Пакуль мяне не будзе, ты застанешся тут.

– Як? – усклікнула Бася. – Не-не, Міхалачак, я з табой паеду. Я без цябе нікуды!

– Але, Бася, я не здолею ўзяць цябе! Тут ты ў бяспецы. А там жа казарма! Я не змагу абараніць цябе ад такой вялікай колькасці людзей!

– Ды як жа так? – засмуцілася Бася і прыкусіла вусны. Карміцелька расчулілася і ўцёрла вочы фартухам.

– Ну нічога страшнага! Не хвалюйся так! – сказала яна, абняўшы дзяўчыну. – Міхал жа не на цэлы век едзе. А ты застанешся – і мне весялей будзе, і табе не так самотна! Што ж вы думаеце? Выгадавала аднаго хлопчыка, а яшчэ з адным не здолею зладзіць?

Бася нават не ўсміхнулася. Згорбіўшыся, яна моўчкі глядзела, як вячэрае Міхал, і гаротна ўздыхала час ад часу.

У яго пакоі дзяўчынка зноў прынялася за ўмольванні.

– Ну як жа ты не разумееш, Баська, – ужо ў які раз тлумачыў ёй Міхал, – ехаць са мной табе небяспечна, а тут ты пад апекай карміцелькі. Ужо хто-хто, а яна цябе не дасць пакрыўдзіць! Тым больш табе лепш быць побач з люстрам: што, калі раптам яно адчыніцца?!

– Ды не адчыніцца яно! – усхліпнула Бася. – Стары ж казаў, што раней, чым праз паўгода, я дамоў не траплю.

– Паслухай, Баська! – усклікнуў Міхал, пляснуўшы сябе па лбе. – А што, калі ты пажывеш у старога, пакуль мяне не будзе? Можа, ён табе яшчэ нешта распавядзе ці адправіць дадому раней?

– Ну, не ведаю, – з сумневам у голасе працягнула Бася. – А на колькі дзён ты едзеш?

– Не дзён, Басенька. Тыдні на два-тры, ну, самае вялікае – месяц.

– Так доўга? – у дзяўчынкі зноў на вочы навярнуліся слёзы.

– Ды ты азірнуцца не паспееш, як я вярнуся! А ў купца столькі ўсяго цікавага: і ўборы, і ўпрыгожанні, і чаго толькі няма!

– У-у… Табе абы ад мяне адкруціцца, – скарыўшыся, прабурчала Бася.

– Ну вось і добра! Заўтра раніцай пойдзем да купца дамаўляцца. Можа, ён і не захоча цябе браць у свой дом.

– Вось яшчэ! – фыркнула Бася і ганарліва пайшла да дзвярэй.

Раздзел 7