Alkimyogar

Uni Andalusiya dalalaridan atigi ikki soatli yo’l ajratib turardi, biroq ehromgacha bepoyon sahro yastanib yotibdi. Bunga boshqacha qarasa ham bo’lishini u tushundi: hozir yo’l olsa xazinagacha ketadigan vaqt ikki soatga qisqaradi, garchi u, bu orada, bir yilni yo’qotgan esa-da.

“Nega qo’ylarimga qaytib borgim kelayotgani tushunarli: chunki ularni bilaman, yaxshi ko’raman, ularning tashvish ham aytarli ko’p emas. Biroq sahroga shunday mehr qo’ysa bo’larmikan? Axir, men intilgan xazinamni aynan sahro o’z bag’riga bekitgan-ku. Agar uni topolmasam — uyga qaytaman. Bo’lganicha bo’ldi, hozir pulim ham, vaqtim ham bor, nega bir urinib ko’rmasligim kerak?”

Shu daqiqada u juda sevinib ketdi. Cho’ponlik doimo uning ilkida. Qolaversa, xohlagan paytda o’zi ham billur savdosi bilan shug’ullana oladi. Albatta, dunyoda xazinalar ham ko’p, biroq boshqa birov emas, aynan uning o’zi bir tushni ikki marta ko’rdi va unga keksa podshoh duch keldi.

U yemakxonadan dumog’i chog’ bo’lib chiqdi. Xo’jayiniga billur yetkazib turadigan, sahroda karvon bilan yuradigan bir savdogar yodiga tushdi. Santyago kaftidagi Urim va Tumimni siqdi — shu toshlar sharofati tufayli u yana o’z xazinasini qidirib yo’lga tushishga qaror qildi.

“Men doimo o’z Taqdiri yo’lidan borayotganlar yonidaman”, — u Malkisidq so’zlarini esladi.

Bu juda oson: savdo omboriga borib, ehromlar bu yerdan uzoq deyishadi, shu rostmi, deb so’rasa bo’lgani.

Angliyalik o’tirgan joy ko’proq og’ilni eslatardi, bu yerdan ter, chang va mol hidi anqirdi. “Mana shunday yovuqda yashash uchun o’n yil o’qish lozim bo’ldi”, — o’yladi u, kimyoga oid jurnalni parishonxotir varaqlarkan.

Biroq ortga chekingani imkon yo’q. Belgilarga ergashish kerak edi. U butun umrini bani bashar gapiradigan o’sha yagona tilni topishga bag’ishladi, shu uchun o’qidi-izlandi. Dastlab u xalqaro sun’iy til — esperanto bilan mashg’ul bo’ldi, keyin dunyodagi dinlar bilan qiziqdi va nihoyat alkimyoga berildi. Mana endi esperantoda bemalol gapiradi, turli diniy e’tiqodlar tarixini puxta biladi, faqat hali alkimyogar bo’la olgani yo’q. To’g’ri, qandaydir sir-sinoatlarni kashf etdi, lekin ayni paytda bir nuqtada turib qoldi va o’z tadqiqotlarida bir qadam ham oldga siljiy olmayotir. Qaysidir bir alkimyogardan ko’mak topishga behuda urindi — ularning bari ichimdagini top deydigan, g’alati fe’l-atvorli odamlar chiqdi, ularning bari faqat o’zini o’ylar, biror-bir ko’mak yo maslahat olish dargumon edi. Ehtimol, bunday dargumonlik ularning har narsani oltin qiladigan afsonaviy tosh — Iksirning siriga baribir yetisha olmaganliklari tufaylidir.

Angliyalik otasining merosidan bir qismini o’zining samarasiz tajribalariga sovurib bo’ldi. U dunyodagi eng boy kutubxonalarda izg’idi, alkimyoga oid kamyob, o’ta nodir kitoblarni xarid qildi. O’sha kitoblardan bittasida u, ko’p yillar burun Yevropada bo’lgan bir mashhur arab alkimyogari haqida o’qidi; uning ikki yuzdan oshgani-yu, Iksirni topgani va Obi-hayotni kashf etgani haqida keng dovruq taralgandi; bu ovozalar, albatta, angliyalikni ne qadar mutaassir etmasin, agar sahrodagi arxeologik ekspeditsiyadan qaytib kelgan oshnasi o’zi ko’rgan karomatsohib bir arab haqida unga gapirib bermaganida, oddiy afsonaday tuyulardi. U El-Fayum vohasida istiqomat qilarkan. Gap-so’zlarga qaraganda, yoshi ikki yuzda va u har qanday metalni oltinga aylantira olarmish.

Buni eshitgan zahoti angliyalik hamma ishini yig’ishtirdi, uchrashuvlarni bekor qildi va shaxsiy kutubxonasidan eng kerakli kitoblarni oldi-yu, yo’lga tushdi — va mana, u shu yerda, og’ilga o’xshagan badbo’y omonat bostirmada, devor ortida esa Sahro orqali yo’l solishga shaylanayotgan katta karvon turibdi va El-Fayum vohasi shu karvonning yo’li ustida.

“Men bu la’nati alkimyogarni o’z ko’zlarim bilan ko’rishim kerak”, — o’yladi angliyalik va ayni damda tuyalarning sassig’i ham unga juda badbo’y tuyulmadi.

Shu orada bir navqiron arab, kiftida yo’l to’rvasi bilan, uning oldiga keldi va salomlashdi.

— Yo’l bo’lsin? — so’radi u.

— Sahroga, — javob qildi angliyalik va yana kitob o’qishga tutindi.

Uning vaqti ziq edi: o’n yil o’rganganlarini xotirasida tiklashi kerak; aytib bo’lmaydi, alkimyogar uning bilimini sinab ko’rishni xohlab qoladimi.

Bo’zbola bu orada o’tirib, kiftiga osgan to’rvasidan kitob olib ochdi. Angliyalik kitobning ispan tilida ekanini payqadi.

“Harqalay, yomonmas”, — o’yladi u, chunki ispanchada arabchaga qaraganda yaxshiroq gapirardi.

Agar bu bola ham El-Fayumga yo’l olsa, bekorchi vaqtda u bilan gurunglashsa bo’ladi.

“Qiziq, — o’ylardi Santyago, kitobning boshidagi dafn marosimi sahnasini yana qayta o’qib chiqarkan. — Shu kitobni qo’lga olganimga, mana, ikki yil bo’ldi, hanuz birinchi betidan nariga o’tganim yo’g’-a.”