ANTOLOGIO

La damo havanta blanka hari enirigas elu ed invitas el por sideskar en la

fotelo ipsa ube el sideskis quar yari antee. Marie-Louise naracas la lora

vizito, la predici. Elu deskriptas ad el precize la quar altra chambri dil

220

apartamento. La damo askoltas elu kun mieno sempre plu astonata. El

fine dicas, parolante tre serioze :

- Mea kara yunino, ne esas irga dubo : vu ja venis adhike. Kad dum mea

absenteso !? Ma me povas jurar per la Santa Virgino ke mea spozulo, mea

filii e me ipsa habitas hike depos quaradek yari. Mea matro esas infirma

e, depos duadek yari, ica apartamento nulatempe esis vakua mem dum

nur un dio. Me tote ne konocas ita Palmira Diaz Del Belveder e nulatempe

audis parolar pri el…

Misterio…

(Novelo extraktita de la libro ILS ONT VU L’AU-DELA (LI VIDIS LA TRANSA

MONDO) da Pierre Bellemare e Jean-Marc Epinoux.)

(Ek Kuriero Internaciona n° 2/2011)

EXPOZO CHE LA LOUVRE-MUZEO

LA REJIO MACEDONIA

Ni obliviez, dum la tempo di klepsidro, Euro- e debo-Grekia. Ni

interesesez pri antiqua Grekia, ne la Athinana, ne la klasika, ma pri

Macedonia. Ol esis periferial rejio, quan la helenismo nur poke penetris.

Peloponesia – t.e. sud-Grekia – ignoras ica nordala regiono, qua, trans la

stranjera kolonii di Tesalonia, semblas esar tre barbara. La marjinala

situeso geografial di ta frontiero dil civilizita mondo explikas ke la

arkeologiisti dum longa tempo desprizis entraprezar exkavi ibe. La

unesma ciencala misiono laborinta taloke evas erste de 1861 (sub la

direkto da Léon Heuzey). La kreo dil Arkeologial Servo di la Orient-armeo

en 1915 (da generalo Sarrail) posibligis preparar la explori. Sur ica Franca

fundamenti, lo precipua dil arkeologiala laboro Greka evas de la duesma

duimo dil XX-ma yarcento e pluduras hodie.

Ye la komenco dil historio di Macedonia, la mitala rejo Karanos fondas la

unesma urbo, Agai, ube su instalas lua populo de nomada pastori. Ye

historiale konocata tempo, la exkavi revelas l’existo di militera

aristokrataro. Plura lokala dinastii emersas. Li suplantesos e submisesos

da olta dil Téménidi – t.e. olta di Filipos e di Alexandros – qua pretendis

naskir de filiulo di Héraklès, nome Téménos.

Restinta exter la Mediteraneala historio, Macedonia ekiras lua izoligo ye

la fino dil VIma yarcento a.K. sub la Persiana minaco. Amyntas I-ma

pruvas lua politikala kapableso nam il sustenas Athina dum mantenar

221

bona relati kun la Persi. La sequanta reji intelektas la importanteso dil

meceneso : Zeuxis invitesas dekorar la rejala palaco, Euripides rezidas

ibe dum la necesa tempo por redaktar Oi Backhai (la Bakanini). La amo

al helenismo pluduras kun rejo Filipos II qua invitas Aristoteles kom

preceptoro di lua filiulo. Ica selekto esis tre konvenanta. Diveninta rejo

kande il evas 22 yari, en – 360, Filipos II esas altanivela politikisto,

administranto, strategiisto, qua inventas timenda militistal formacuro,

nome la falango. Athina e Sparta exhaustesis per interkombatar, lore

venas di Macedonia la tempo, e la retorikal arto di Demosthénes ne povas

impedar Filipos submisar la Greka civiti per lua trupi o per la « federuri»

quin lu impozos a li.

La palaco di Filipos II, en Aigai, deskovresis en 1855. La korto povis

aceptar 3.500 sidanta personi. Dek-e-kin festino-chambri aceptis 500

kunmanjanti . Ye arkitekturala domeno experimentesis ibe la pilastro

havanta du adosita mi-koloni Ioniana. Filipos II mortis asasinata da un de

lua gardisti. Kad forsan Persa komploto ? Ma on povas dubar pri la

sagaceso di ca komploto, nam ol surtronigis Alexandros III, la granda, qua

faligos la Persa imperio, per kombatar Dareios III til fora dezerti, dum

pludurar lua kavalkado til la limiti dil mondo lore konocata. La konquesto

konvoyigos a Macedonia materiala richaji per superkargita charioti, ed

enciklopediala richaji qui esos profitoza til la tempo dil ocidentala

Mezepoko : Alexandros, kom bona dicipulo di Aristoteles, duktabis kun

su, lor lua expediciono, specalisti pri la bestiaro, la plantaro e la

geografio.

Pos la morto di Alexandros, Macedonia desaparas de la politikala ceneyo

internaciona. En la dispecigita imperio, la historio pluduras sen ol. Olu

divenis Romana provinco en 146 a.K. Dum la granda perturbi dil yarcento

IV p.K. ol partigesos a du administrerial enti, Macedonia I e II. Ante

l’arivo dil orientala richaji spoliata, ica rejio havis le sua propra,

extraktita de oroza fluvio e de la mineyi. La ora maskili kaskizita per

bronzo transmisas la sublimita imajo di superhoma militisti. La tri kroni

ek ora folii (ek querko, ek hedero, ek mirto) esas marveli. Olta qua

deskovresis maxim recente, deskovresis en 2008, ol impresas ankore tam

profunde kam dum la tempo kande ol surhavesis duadek-e-quar yarcenti

ante nun, forsan dal yuna filiulo di Alexandros, Héraklès, asasinita pos la